عبادت در لیلةالرغائب ما را به استجابت دعا می‌رساند؟
یک پژوهشگر دینی با تأکید بر اینکه اگر کسی گناهکار باشد و تصور کند با یک شب عبادت کردن لایق استجابت دعا می‌شود، اشتباه کرده است، گفت: با این تصور که با دعا و بدون تلاش به نتیجه می‌رسیم، اشتباه کرده‌ام.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدسعید نجاتی، پژوهشگر و مبلغ دینی در گفت‌‌وگو با ایکنا، به تشریح این مسئله پرداخت که چگونه و با چه اعمالی می‌توانیم از فیض ماه رجب بهره‌مند شویم؟ و گفت: ماه رجب، مقدمه‌چینی و سفره‌اندازی خداست و خدا مقدمات خود را برای پذیرایی خاص ماه مبارک رمضان آماده میکند. پیامبر اکرم(ص) فرموده‌اند که خداوند فرشته‌ای به نام «دعوت‌کننده» دارد که در شب‌های ماه رجب ندا می‌دهد که خوشا به حال یادکنندگان خدا، خوشا به حال مطیعین خدا و خداست که می‌گوید من همنشین هر کسی هستم که با من همنشین باشد، من مطیع کسی هستم که از من اطاعت کند، من آمرزنده کسی هستم که از من غفران بخواهد؛ این ماه، ماه من است، بنده، بنده من است و رحمت، رحمت من است و هرکس که در این ماه مرا بخواند، پاسخش می‌دهم، هرکس که از من چیزی بخواهد پاسخش می‌دهم، هرکس که از من هدایت طلبد، هدایتش می‌‌کنم. این ماه را ریسمان متصل بین خودم و بندگانم قرار داده‌ام و هرکس به این ریسمان چنگ بزند به من می‌رسد.
مراقب باشیم با استغفار، خدا را به استهزا نگیریم
وی با خاطرنشان کردن این مسئله که یکی از شاهراه‌های بندگی خدا را در ماه رجب متبلور می‌بینیم، گفت: راه‌کاری که باعث برکت دنیا و جلب نعمت، ساده شدن کارها و گشایش کارها می‌شود، استغفار است. سه عمل در ماه رجب بسیار مورد تأکید است و یکی استغفار است. استغفار طلب مغفرت و بخشش از خدا داشتن است. استغفار یعنی طلب واقعی آمرزش؛ می‌دانیم که طلب آمرزش زبانی صرف باعث می‌شود که معصوم(ع) به ستوه بیاید، چرا که کسی که استغفار میکند و بر گناه خود پایدار است، خدا را به استهزاء گرفته است. فردی در کنار امیرالمومنین علی(ع) استغفار کرد در حالی که دلش مستغفر نبود، به دنبال طلب آمرزش از خدا نمی‌گشت و به دنبال گناه بود؛ حضرت علی(ع) او را توبیخ کرد که خیال می‌کنی استغفار لقلقه زبان است؟ استغفار مقامی دارد و دارای چند مرحله است.
این پژوهشگر حوزه دین ادامه داد: در ماه رجب چیزی که از همه بیشتر از ما خواسته شده این است که به دنبال پاک شدن باشید. مهربانی، کرامت و لطف خدای مهربان به یک اندازه بر همه بندگان سایه افکن است و این ما هستیم که با آلودگی‌‌ها و موانع گناه جلوی این نور را گرفته‌ایم. خدا دارد فریاد می‌زند و ما را دعوت کرده است که این موانع را کنار بزنیم و از سایه لطفش بهره‌مند شویم بهترین ایام هم ایام ماه رجب است که توصیه به استغفار شده است.
وی با اشاره به اینکه در روایات مختلف میزان استغفار هزار بار، 400 بار یا 70 بار در روز توصیه شده است که هر کدام خاصیت‌های خود را دارند، گفت: اگر هزار بار استغفار در ماه رجب را تقسیم کنیم 34 بار در روز می‌شود که این 34 بار هم روز چهار دقیقه وقت میگیرد یا 70 بار استغفار دو دقیقه از وقت ما را میگیرد. البته آنچه بیش از همه در عبادات مستحب بر آن تأکید شده این است که به اندازه‌ای مستحبات انجام شود که به آن اقبال وجود دارد و دل فرد همراه آن است و به دنبال آن باشیم که به کیفیت عمل مستحب برسیم نه صرفاً به کمیت آن.
استغفار حقیقی چگونه است
نجاتی افزود: استغفار پشیمانی از گناه، تصمیم بر عدم تکرار و جبران آن است. در گناهان ما یا حق خدا را زائل کرده‌ایم یا حق الناس و یا حق النفس را. استغفار یعنی تلاش برای پاک شدن و اگر این پاک شدن اتفاق بیفتد انس گرفتن با حقیقت خداست نیز رخ می‌دهد. دل انسان جای خداست، جای اغیار نیست اگر اغیار را بیرون کردی، خدا وارد آن می‌شود؛ پس بعد از استغفار باید خدا را بطلبی و راه طلبیدن خدا مداومت بر قرائت سوره توحید و ذکر خداست.
وی تشریح کرد: در ماه رجب توصیه شده است که سوره توحید را هزار بار قرائت کنید. حقیقت سوره توحید آشنایی با نور خداوند متعال است و هر انسان و موجودی تنها یک پناهگاه ابدی و یگانه که همه به آن وابسطه هستند، دارد که هر چه هست از او نشئت میگیرد و هیچ مثلی ندارد و یگانه عالمیان است و هیچ کسی جایگزین آن نخواهد شد. «الله الصمد لم یلد و لم یولد»؛ نه کس از او برآمده و نه او از کسی برآمده است و هیچ کس مثل او برای بشر نیست.
چرا مداومت بر قرائت سوره توحید
نجاتی در ادامه به تشریح این مسئله پرداخت که چرا در این ماه بر مداومت بر قرائت سوره توحید تأکید شده است در حالی که ما هر روز سوره توحید را در نمازمان می‌خوانیم و گفت: در کلام بزرگان است که وقتی زمزمه جسم شما توحید باشد این زمزمه جسم در روح شما اثر می‌گذارد و آنقدر این تأثیر زیاد است که خداوند متعال در کلام و سخن فرد ظهور، بروز و تجری میکند؛ اگر کسی بخواهد با خدای بی‌‌انتها روبه‌روشود باید با کلامش با خدا روبه‌روشود.
وی خاطرنشان کرد: سوره توحید را عصاره قرآن کریم گفته‌اند، لذا خدا تا جایی که توانسته دلبری کرده و راه را باز کرده تا با نور مقدسش بندگان انس بگیرند.
چرا باید استغفار ماه رجب را به صدقه ختم کنیم
این پژوهشگر دینی با اشاره به اینکه توصیه شده استغفار ماه رجب را به صدقه ختم کنید، گفت: بنده خدا اول باید رابطه خود را با خدا درست کند. کسی که رابطه خود و خدا را اصلاح کرد، خدا رابطه او را با خلقش درست میکند. در روایت‌ها سفارش شده است که وقتی استغفار کردید صدقه هم بدهید تا خلق خدا را هم فراموش نکنید و بدانید که مسیر بندگی حق از مسیر خدمت به خلق است.
وی ادامه داد: یکی دیگر از توصیه‌شده‌ترین اعمال ماه رجب روزه ماه رجب است. یک روز روزه ماه رجب انسان را بهشتی و شایسته سقایت خاص از نهر رجب در بهشت میکند. خدا مهمان‌های خاصی دارد، کسانی که در ماه رجب با روزه‌داری با حضرت حق انس بگیرند، شبیه فرشتگانش و همدرد بندگانش شوند و با چیزی که به چشم بندگان دیگرش نمی‌آید و بین خودش و خدای خودش است با خدا دلبری کند، شایسته نوشیدن آب از نهر خاص رجب در بهشت می‌شود.
نجاتی همچنین یادآوری کرد: در برخی روایت‌ها هست که روزه برای من(خداوند) است و جزو خالص‌ترین عبادات است و چیزی که برای من باشد، من جزای او هستم(نه اینکه پاداش روزه با خداست؛ خیر خداوند خودش پاداش روزه است). یعنی خدا آن یگانه و محبوب اصلی دل‌ها و کسی که همه ما غرق مهربانی او هستیم و با همه جفاها و بی‌خیالی‌ها و بی‌اعتنایی‌هایی که ما به او داریم کمتر از یک آن ما را از خودش جدا نکرده و ما را از لطف و عنایتش دور نکرده، می‌گوید من جایزه روزه‌داری هستم. البته به یاد داشته باشیم که روزه غیر از اثر معنوی، اجتماعی، بهداشتی که دارد، انسان را برای ماه شعبان و رمضان نیز آماده میکند.
عمل مستحب نباید بر عمل واجب تأثیر منفی بگذارد
وی بر این مسئله تأکید کرد که عمل مستحب نباید بر واجب اثر منفی بگذارد و زیان برساند؛ اهمیت هیچ مستحبی به اهمیت واجبات نمی‌رسد و مستحبات تا وقتی اثرگذار است که دل ما به آن میل و اقبال داشته باشد و اگر دیدیم مستحبات باعث بی‌میلی ما نسبت به واجبات می‌شود باید در مستحبات تنوع ایجاد کرده و کار دیگری در مسیر بندگی خدا انجام دهیم.
این مبلغ دینی گفت: بزرگان سفارش کرده‌اند که همه اینهایی که گفتیم، یعنی یاد خدا، توجه به خدا، استغفار و ... همه در نماز جمع است. اگر اعمال ماه رجب را در دو نکته جمع کنیم این است که از محرمات الهی تا جایی که می‌توانیم دوری کنیم و واجبات را انجام دهیم و سعی کنیم کیفیت نمازمان را بالا ببریم تا بتوانیم نتیجه بگیریم و در حد ظرفیت خودمان به اوج برسیم.
آیا اقامه نماز لیله‌الرغائب حاجت روایمان میکند؟
وی در پاسخ به این سؤال که افرادی که حاجتی دارند در لیلةالرغائب اعمالی از جمله اقامه نماز این شب را انجام می‌دهند و انتظار دارند بلافاصله دعای آنها اجابت شود، آیا صرف انجام این اعمال منجر به اجابت دعا می‌شود؟ گفت: این نکته بسیار مهم است که «تو بندگی چو گدایان به شرط مزد مکن/که خواجه خود روش بنده‌پروری داند». اگر کسی گناهکار باشد و تصور کند با یک شب عبادت کردن لایق و مستحق توجه خدا می‌شود اشتباه کرده است. این مهم است که عبادتی که می‌کنیم با تمام شرایط باشد و اگر توقعی از خدا داریم کم‌ترین توقع خدا هم از ما این است که با زبان و جسمی که گناه کرده‌ایم دعا نکنیم؛ این دعا بالا نمی‌رود.
هیچ دعایی بدون تلاش اجابت نمی‌شود
نجاتی یادآوری کرد که دعاهای ما دو دسته هستند یک دسته دعاهایی که اجابت آنها به مصلحت ما نیست ولی ما آنها را می‌خواهیم و یک دسته دعاهایی که اجابت آنها به مصلحت ما هستند و گفت: گاهی آنچه دعا می‌کنیم به مصلحت ما هست اما برای تحقق آن تلاش نمی‌کنیم. خداوند ما را در دنیا قرار داده است و دنیا عالم تدریج است. اگر خیال کنیم با دعا کردن صرف و بدون هیچ عملی می‌توانیم به مقصودمان برسیم، اشتباه کرده‌ایم. خدا ممکن است با دعا کردن ما اسباب اجابت دعا را فراهم کند، اما بدون اسباب، عمل و تلاش نتیجه حاصل نمی‌شود.
وی تشریح کرد: یعنی یک سلسله علل برای رسیدن به خواستههای مشروع وجود دارد؛ حتی برای خواستههای مشروع و خواسته‌هایی که به مصلحت ماست و باید آن را لحاظ کنیم. لذا گفته می‌شود که اگر کسی در خانه بنشیند و طلب روزی کند، برآورده نمی‌شود هر چند خدا فرموده است که مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم و هر چند خدا فرموده است که من رزاق هستم. خدا وسیله گذاشته برای بندگانش و از بندگانش خواسته از این وسیله‌ها استفاده کنند.
خدا دعای کسی را که بدون توجه دعا کند اجابت نمی‌کند
این مبلغ دینی ادامه داد: خدا دعای کسی که بدون توجه دعا کند و دلش جای دیگری باشد، اجابت نمی‌کند خدا با زبانی که گناه کرده‌ای اگر دعا کنی آن دعا را اجابت نمی‌کند، مگر اینکه حقیقتاً استغفار کرده باشی. اگر کسی مال حرام خورده باشد آن دعا بالا نمی‌رود؛ بالا نرفتن دعا به دو معنی است اول اینکه خداوند آن دعا را پاسخ نمی‌دهد و دوم اینکه حاجت را نمی‌دهد. پاسخ گفتن خدا یعنی هر کسی با هر زبانی یا الله بگوید خدا در این دنیا جواب او را می‌دهد اما اینکه حاجت او را بدهد یا نه باید دید به مصلحت هست یا خیر و آیا شرایط آن را انجام داده و وسایل آن را رعایت کرده است یا خیر.
روایتی قوی از خاص بودن لیلةالرغائب وجود ندارد
وی در خصوص لیلةالرغائب گفت: با توجه به روایت‌هایی که داریم اعمال لیلةالرغائب را به امید اینکه فضیلت‌هایی که گفته شده را دریابیم باید انجام دهیم و الا روایت قوی در خصوص اینکه لیلةالرغائب شب خاصی است که فضیلت خاصی بر سایر شب‌های جمعه ماه رجب دارد، وجود ندارد اما به امید ثواب و اینکه این شب هم اعمالی دارد که تفننی در بندگی حضرت حق است، باید انجام دهیم.
وی تصریح کرد: باید بدانیم خواهی نخواهی «الی‌الله المصیر؛ ما به سمت خدا می‌رویم» و راه ما به سمت خدا هست و اگر کار، گرفتاری و دغدغه اصلی قلب، دل و جانمان را خدا قرار دهیم، آن زمان است که بقیه امور حاشیه می‌شود. وقتی بقیه امور حاشیه و خدا اصل شد همین مناجات با خدا و فرصت اینکه با حضرت حق صحبت کنیم و حرف دلمان را بزنیم و به خدا توجه خاص داشته باشیم بزرگ‌ترین پاداش و به هدف رسیدن است و در کنار این، بقیه امور حاشیه است اگر شد، خدا صلاح دانسته است که بدهد اگر نشد چیزی جز بنده او نیستیم و به صلاح ما نبوده که بدهد یا خواسته بیشتر صدای ما را بشنود یا مصلحت دیگری در میان بوده است.
نجاتی با تأکید بر اینکه منطق عمل کردن به مستحبات نباید منطق طلبکاری از خدا باشد که یکی من بدهم یکی از او بگیرم، گفت: منطق ما در این روزها و شب‌های ماه رجب باید منطق طفلی باشد که در بازار شلوغ و محیطی ناامن دست مادر را گرفته و نباید به مادر فخر بفروشد که مادر نگاه کن من دست تو را گرفته‌ام. بلکه باید آنچنان خود را بفهمد که مادر تو را خدا دست من را رها نکن. هر کدام از این الله الله گفتن‌های ما، نماز خواندن و روزه‌گرفتن‌های ما همان گرفتن دست مادر است نه اینکه به دنبال کاسبی دوطرفه باشیم و بگوییم خدایا من فلان کار خوب را انجام دادم پس تو هم حاجت من را بده.
جلوه‌گری و عطایای خدا قرار نیست در دنیا باشد
وی با یاداوری این مسئله مهم که بشر برای عبادت خلق شده، گفت: مهمانی خدا، جلوه‌گری خدا و عطایای خدا قرار نبوده در دنیا باشد بلکه دنیا یک ویترین جلوه‌گری خدا و نعمت‌ها و عذاب‌های خدا است که ما آنها را انتخاب می‌کنیم و حقیقت عذاب و نعمت را در آخرت خواهیم دید. وقتی اینگونه نگاه کنیم حاجت‌های دنیا نیز به مراتب کوچک‌تر می‌شوند و حاجت‌های بزرگ و مهم‌تر خود خدا و ولی خدا می‌شود. ماه رجب این نکته مهم را هم دارد که ماه زیارت رجبیه و ماه توسل و توجه به ولی خداست و اینکه به خدا نزدیک شویم. حاجت اصلی باید این باشد و هر چه که به خدا نزدیک شدیم به واقعیت زندگی و هستی و کمال رسیده‌ایم. خانه، ماشین و لوازم زندگی خوب است اما قرار بوده اینها نردبانی برای رسیدن به حاجت‌های بزرگ باشد، اگر به آن حاجت بزرگ که خداوند است، رسیدیم ولی حاجت‌های کوچک‌تر را نداریم، غصه نداشته باشید؛ شما با کسی معامله کرده‌اید که قطعاً جبران میکند نه در حدود 80 سال کوتاه و پرغصه دنیا بلکه در آخرت.
انتهای پیام
