دعا به صورت جمعی عامل تقریب دل‌ها به یکدیگر است

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری صاحب تفسیر مشکاة و مفسر قرآن، در نشست مجازی که امروز ۳ بهمن‌ماه، در خصوص «دعا و حاجت» برگزار شد، اظهار کرد: مفهوم دعا با طلب حاجت نه مساوی است و نه منافات دارد، دعا گنجینه‌ای است که نمی‌تواند به طور دقیق، برابر با خواسته و حاجت انسان باشد. البته این حقیقت به آن معنا نیست که انسان از خدای خویش خواسته‌ای نداشته باشد، بلکه لازم است انسان عرض حاجت را فقط یکی از اجزا و بهانه‌های دعاگویی بداند، نه آنکه طلب خواسته، فلسفه دعاکردن او باشد.

وی ادامه داد: اگر کسی مفهوم دعا را برابر با ابراز خواسته خویش تلقی کند، تنها هنگام احساس نیاز به سوی خداوند رو می‌چرخاند و با او سخن می‌گوید و هر زمان که خواسته‌اش برطرف شد، توجهش به خداوند کمرنگ می‌شود و با او صحبت نمی‌کند. فلذا حقیقت دعا به دو بخش تقسیم می‌شود: بخش اول، راز گفتن با حضرت سبحان است که آدمی در این بخش از طریق دعا با خداوند گفت‌وگو و نیایش می‌کند. بخش دوم، حاجت‌خواهی از خداوند و ابراز نیاز به درگاه او قرار دارد. 

انصاری بیان کرد: روح دعا که همان عبادت است و از برترین اعمال محسوب می‌شود، زمانی به عرصه ظهور می‌رسد که راز و نیاز به درگاه پروردگار با یکدیگر همراه باشند. البته باید توجه داشت که برجسته‌ترين ويژگی که در دعاهای تمام معصومان(ع) وجود دارد، ادب است. دعا چه به منزله راز و نياز با حضرت جانان و اقرار به عبوديت در پيشگاه او باشد تا دل از پرتو آن به انوار الهی روشن شود و از نسيم كوی دوست صفا پذيرد و چه جنبه خواهش و مطالبه از پروردگار داشته باشد، بايد به ادبِ تمام بر زبان جاری شود. اين ادب، حمد و ثنا فرستادن بر خداوند است.

صاحب تفسیر مشکاة افزود: شايسته نيست آدمی بی‌مقدمه و بدون حمد و ستايش حضرت جانان، از او طلب حاجت كند يا در پيشگاهش لب به شكوه بگشايد. زیرا در اثر ستايش حضرت پروردگار، غبارها از جان زدوده می‌شود و دل به ذكر اسماء و صفات خداوند صفا می‌يابد و مهيای جذب عنايات و توجهات خداوند می‌شود. به همين دليل در سخنان پيشوايان دين نيز بر لزوم حمد پروردگار پيش از حاجت‌خواهی تأكيد فراوان شده است. برای نمونه امام صادق(ع) می‌فرمايند: «كُلُّ‏ دُعَاءٍ لَا يَكُونُ‏ قَبْلَهُ‏ تَحْمِيدٌ فَهُوَ أَبْتَرُ؛ هر دعايی كه پيش از آن، حمد و ستايش خداوند نباشد، ناقص و ناتمام است.»

وی گفت: ابتلائات دشوار زندگی و سختی‌های جانکاه و غم افروز آن، بزنگاهی است که قرآن کریم و حضرات معصوم(ع) برایش راهکارهایی ارائه داده‌اند. پناه بردن به دعا و یاری گرفتن از آن در وقت ابتلا و دغدغه خاطر، از پیشنهادهای مهم، شگفت و زیبای ذکر شده در سخنان معصومان(ع) است که در کنار تلاش‌های انسان برای بیرون آمدن از تنگنا، راهکاری بس مفید است. 

انصاری اظهار کرد: از حضرت زین‌العابدین(ع) درباره اثرگذاری عمیق دعا نقل شده است: «الدُّعَاءُ يَدْفَعُ الْبَلَاءَ النَّازِلَ وَ مَا لَمْ يَنْزِلْ؛ دعا بلای نازل شده و نازل نشده را دفع می‌کند.» باید توجه داشت که ایشان در این سخن به دو جنبه دفعی و رفعی دعا اشاره می‌فرماید، بدین معنا که دعا هم قدرت دارد که بلای آمده را دور کند و هم می‌تواند از نزول بلای نیامده جلوگیری کند. 

این مفسر قرآن بیان کرد: از آموزه‌های اسلام برای دعا کردن آن است که دعا را توسعه دهید: «إِذَا دَعَا أْحَدُكُمْ فَلْیَعُمَّ فَإِنَّهُ أَوْجَبُ لِلدُّعاءِ؛ هرگاه یکی از شما خواست دعا کند باید عمومی و برای همگان دعا کند؛ زیرا که آن برای دعا واجب‌تر است.» زیرا دعا به صورت جمع، بهره‌ها و حسن‌های بسیار دارد. ازجمله اینکه عامل تقریب دل‌ها به یکدیگر می‌شود، خودخواهی‌ها را به کناری می‌زند، مرزها را از میان می‌برد و میان دل‌ها الفت می‌آفریند. 

وی ادامه داد: این هم‌دلی و جمع‌گرایی، پذیرش دعا را هم تسهیل می‌بخشد. مثال نزدیک به ذهن آنکه گاه انسان خواسته‌ای از مقام مسئولی دارد که برای آن درخواستی می‌نویسد و پایش را امضا می‌کند؛ اما گاه این درخواست را به جمعی چندصدنفره که خواسته‌ای مشابه دارند می‌دهد و امضای همه آن‌ها را با درخواست خود همراه می‌کند. مسلما در این صورت مقام مسئول نمی‌تواند به این تعداد از امضا بی‌توجهی نشان دهد. در مرتبه اعلی، خداوند متعال نیز درخواست جمعی را به گونه‌ای دیگر می‌پذیرد.