«تصویرگری» هنر ترسیم نادیده‌هاست
یک تصویرگر کتاب کودک گفت: هنرمند تصویرگر در کنار اشراف به مهارت‌هایی همچون طراحی و ایده‌پردازی، باید از خلاقیت نیز بهره‌مند باشد و وجوه ناپیدای متن را به تصویر بکشد.
دوم آوریل مطابق با چهاردهم فروردین‌ماه به‌مناسبت زادروز هانس کریستین اندرسن، نویسنده دانمارکی و سرشناس داستان‌های کودکان، «روز جهانی کتاب کودک» نام‌گذاری شده است. اگرچه شالوده کتاب‌ها عموماً بر متن و داستان استوار است؛ اما در خصوص کتاب‌های کودک، تصویرگری بخش مهمی از آن به شمار می‌رود و تأثیر بسزایی در جذب مخاطب دارد. نقش جذابیت‌های بصری یک کتاب به‌گونه‌ای است که می‌تواند کاستی‌های متن را نیز تا حد زیادی بپوشاند و ابزار مهمی برای تقویت قوه خیال کودکان باشد.
در همین خصوص، خبرنگار ایکنا از اصفهان به گفت‌وگو با پریسا داروئی، از تصویرگران نام‌آشنای کتاب کودک پرداخته است. وی متولد ۲۹ مرداد ۱۳۵۷ در اصفهان، نقاش، تصویرساز، طراح شخصیت، پژوهشگر هنردرمانی و عضو هیئت علمی گروه ارتباط تصویری دانشگاه هنر اصفهان است. داروئی مدرک کارشناسی نقاشی، کارشناسی ارشد تصویرسازی و دکترای پژوهش هنر دارد و از سال ۱۳۷۵ تاکنون در حوزه آموزش هنر کودک مشغول پژوهش است. در ادامه، متن این گفت‌وگو را می‌خوانید.
ایکنا ـ تصویرگری به چه هنری اطلاق می‌شود و گستره فعالیت آن چگونه است؟
ابتدا باید واژه تصویرسازی را معنا کنیم که ترجمه واژه انگلیسی «Illustration» است. از منظر واژه‌شناسی می‌توان آن را عمل یا فرایندی برای روشن کردن یا شفاف‌سازی مطلب بیان کرد. بر همین اساس، تصویرسازی را می‌توان روشن کردن، نور انداختن، واضح کردن و تزئین یا جذاب کردن یک معنا به‌واسطه تصویر دانست؛ اینکه بتوان معنا یا متنی را که شامل کلمات و مفاهیم ذهنی است، با شکل و تصویر عینیت بخشید. در حوزه نشانه‌شناسی، تصویرسازی را می‌توان کاربرد نشانه‌های دیداری به‌صورت شمایلی یا تجسم بصری یک موضوع، مفهوم یا احساس برای نمایش و درک بهتر آن از سوی مخاطب بیان کرد.
به‌طور کلی، تصویرسازی نوعی ترجمه تصویری یا مصور کردن معنا و مفهوم برای مخاطب معینی‌ست. نقاشی غارنشینان یا نقاشی‌هایی که بر روی الواح گلی، سفالینه‌ها و دیگر اشیای هنری کار شده و گویای داستان، واقعه و رویدادی از گذشته است و به‌طور کلی، نقاشی‌های ایرانی شامل مینیاتور و... را می‌توان تصویرسازی نامید. بر همین اساس، تصویرسازی سابقه دیرینه‌ای دارد.
یکی از وجوه تمایز هنر نقاشی با تصویرسازی آن است که نقاشی ممکن است مخاطب خاصی نداشته باشد، در صورتی که مخاطب در تصویرسازی اهمیت بسیاری دارد. همچنين یک نقاش می‌تواند موضوعی در ذهن داشته باشد و در همین راستا خیالات خود را در نقاشی‌اش دخیل کند؛ اما تصویرساز در عین آنکه می‌تواند از قوه خیال خود بهره ببرد، باید به متن و مخاطب نیز پایبند باشد.
تصویرسازی گستره وسیعی دارد و طبقه‌بندی این هنر براساس کاربرد آن مواردی مانند تصویرگری فرهنگی، تبلیغاتی، مد، آمار و اطلاعات، تاریخ طبیعی، علمی، آموزشی و... را دربر می‌گیرد. همچنین لازم است از رسانه‌های غیرچاپی نظیر انیمیشن و بازی‌سازی رایانه‌ای هم یاد شود که از کاربرد تصویرسازی بهره می‌گیرند.
ایکنا ـ آموزش تصویرگری صرفاً از مسیر آکادمیک و دانشگاهی میسر است یا امکان یادگیری خودآموز این هنر نیز وجود دارد؟
میزان علاقه به تصویرگری مبنای کار است، به‌گونه‌ای که حتی اگر فردی به‌صورت آکادمیک نیز مسیر فراگیری این هنر را طی نکند، قادر خواهد بود در جایگاه یک تصویرگر فعالیت کند. مطالعات نظری شامل تاریخچه تصویرگری، انواع و گونه‌های آن، شناخت تصویرگران داخلی و خارجی و مطالعه بصری نمونه‌کارهای متنوع نیز در یادگیری این مسیر حائز اهمیت است. در بخش عملی نیز تصويرگر باید به طراحی عینی و ذهنی و شناخت تکنیک و سبک‌های گوناگون نیز اشراف داشته باشد. حتی دانشجویان این رشته در دانشگاه هم از یادگیری این مهارت‌ها بی‌نیاز نیستند.
ایکنا ـ شاخص‌های یک هنرمند تصویرگر چیست؟
هنرمند تصویرگر در کنار اشراف به مهارت‌های تکنیکال همچون طراحی و ایده‌پردازی، باید دارای عنصر مهمی چون خلاقیت نیز باشد. توصیه هميشگی من به شاگردانم، انجام مطالعات جانبی به‌ویژه در حوزه روانشناسی، مردم‌شناسی، تاریخ، مطالعات ادبی و فرهنگی (آداب و سنن، نوع پوشش و...)، معماری و هنرهای نمایشی‌ست. تصویرگر باید وجوه ناپیدای متن را نیز به تصویر بکشد. من برای تصویرسازی داستان حضرت یوسف(ع) به قرآن و سایر کتب مقدس و همچنین منابع و پژوهش‌های این حوزه و تفاسیر موجود مراجعه کردم. همچنين از آنجا که این داستان در مصر اتفاق افتاده است، تاریخ این سرزمین را نیز مطالعه کردم. از آنجایی که تصویرگری با مخاطب در ارتباط است، هنرمند تصویرگر باید با مباحث شناخت و تحلیل شخصیت آشنایی داشته باشد تا ارتباط بیشتر و بهتری با مخاطب برقرار کند.
ایکنا ـ آیا تصویرگری برای کتاب‌ها دسته‌بندی خاصی دارد؟ انواع تصویرگری کتاب‌های کودک چه مواردی را شامل می‌شود؟
دسته‌بندی کتاب‌ها براساس متن شامل کتب داستانی و غیرداستانی می‌شود. کتب داستانی دربرگیرنده شعر یا نثر و کتب غیرداستانی نیز شامل کتاب‌های علمی یا آموزشی‌ست. به‌طور کلی، دسته‌بندی کتاب‌ها برای تصویرگری به متن بستگی دارد. اگر از منظر مخاطب به دسته‌بندی کتاب‌ها بپردازیم، باید آن را به شاخه‌های کودک، نوجوان و بزرگسال تقسیم کرد. طبقه‌بندی کتاب‌ها براساس دستورالعمل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز شامل رده‌های الف، ب، ج و د است که به‌صورت تخصصی‌تر به دسته‌بندی کتاب‌ها می‌پردازد.
تصویرگری کتاب‌های کودکان انواع متنوعی دارد؛ برای مثال کتاب‌های تصویری که سهم تصاویر در آن زیاد یا خالی از متن و برای خردسالان مناسب است، کتاب‌های مصور که متن و تصویر در کنار یکدیگرند و متن بدون تصویر نیز معنادار است، کتاب‌های ویژه نوزادان با جلدهای مشمایی، پارچه‌ای یا عروسکی، معمایی، متحرک، الفباآموز و عددآموز، پیش‌بینی‌پذیر، مفهومی، پاپ آپ (برجسته و متحرک)، تعاملی و موارد دیگری که در این دسته قرار می‌گیرند.
ایکنا ـ آیا درآمد حاصل از هنر تصویرگری در ایران قابل قبول است؟
درآمد تصویرسازی در ایران به هیچ وجه مناسب نیست. انجمن تصویرگران نیز مانند هر صنف دیگری دارای تعرفه است؛ اما نرخ آن تعرفه در بازار رعایت نمی‌شود و در حد مکتوبات باقی می‌ماند. متأسفانه ناشران نیز این تعرفه را نادیده می‌گیرند و آن را مقرون به صرفه نمی‌دانند؛ اگرچه معتقدند که باید به درددل آنها نیز گوش سپرد. با اینکه برای نویسندگان احترام زیادی قائل هستم و تصویرگر نیز طبق متن نویسنده کار می‌کند؛ ولی تصویرگری و جذابیت بصری کتاب هنگام خرید، حرف اول را برای کودکان و خانواده‌ها می‌زند که متأسفانه به آن بهای زیادی داده نمی‌شود. مبلغ اندکی برای هر فریم به تصویرگر تعلق می‌گیرد و از عواید فروش کتاب در چاپ‌های بعدی محروم است، اگر هم درصدی از سود فروش را دریافت کند، آن‌قدر این درصد ناچیز است که درآمد آن هم قابل توجه و مناسب نیست. از نظر من هیچ‌کس به تنهایی نمی‌تواند از طريق تصویرسازی ارتزاق و زندگی‌اش را تأمین کند، مگر آنکه شغل دیگری هم در کنار آن داشته باشد.
زهرا مظفری‌فرد
انتهای پیام
