برای شناخت درست قرآن، اول باید جهان‌بینی قرآن را شناخت + صوت

به گزارش ایکنا، جلسه تفسیر قرآن سیدمجتبی حسینی، مفسر قرآن با محوریت آیات سوره حجر، شب گذشته 23 اردیبهشت برگزار شد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛

«وَلَوْ فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَابًا مِنَ السَّمَاءِ فَظَلُّوا فِيهِ يَعْرُجُونَ لَقَالُوا إِنَّمَا سُكِّرَتْ أَبْصَارُنَا بَلْ نَحْنُ قَوْمٌ مَسْحُورُونَ» (14 و 15)

ترجمه: و اگر درى از آسمان بر آنان مى‏‌گشوديم كه همواره از آن بالا مى‌‏رفتند قطعا مى‌گفتند در حقيقت ما چشم‌‏بندى شده‏‌ايم بلكه ما مردمى هستيم كه افسون شده‌ايم.

در آیات قبل صحبت سر این بود که کافران می‌گویند چرا ملائکه را برای ما نمی‌آوری. این آیه می‌فرماید اگر به جای اینکه ملائکه را پایین بیاوریم، آنها را بالا ببریم باز ایمان نمی‌آورند. نکته اول اینکه در گذشته می‌گفتند نوری از چشم می‌آید به چیزی برخورد می‌کند و ما آن را می‌بینیم که تعبیر «قره اعین» نیز به همین اشاره دارد، این در حالی است که امروز اثبات شده است نور از آن چیز به چشم ما برخورد می‌کند و آن را می‌بینیم. 

آیه می‌فرماید اگر خواسته آنها را جواب نمی‌دهیم به دلیل این است چیزی که آنها دنبالش هستند با این ابزار قابل مشاهده نیست یعنی خداوند با این چشم دیده نمی‌شود. پس اشکال اصلی در روش شناخت ما است. مبنای شناخت آنها چشمانشان بود و می‌خواستند ملائکه را چشم ببینند آیه می‌فرماید اگر آنها به آسمان بروند باز خداوند را نمی‌بینند و می‌گویند ما قوم مسحور هستیم.

سوال بعد این است که اصلا این بحث به چه درد می‌خورد؟ تازه بحث از اینجا شروع می‌شود. نکته اول اینکه سماء باب‌هایی دارد. ما چرا دنبال باز شدن درهای آسمان نیستیم؟ قرآن در آیات زیادی بحث ارض و سماء را مطرح کرده و حتی زندگی مادی بشر را در تعامل ارض و سماء بیان کرده است ولی آیا همه ما در معادلاتمان سماء را در نظر می‌گیریم؟ نمی‌گیریم. حرف‌هایی که درباره آن بیان شود را هم مسخره می‌کنیم. 

فضای قرآن فضای زمین و آسمان است

اگر می‌خواهیم مسائل را درست‌تر بفهمیم در فضایی که قرآن درباره‌اش حرف زده بفهمیم. فضای قرآن فضای زمین و آسمان است و هر جا بحث کرده از آسمان و زمین بحث کرده است. با دیدن ارض مسائل دین برای ما مسخره و غیر قابل هضم است ولی وقتی فضای ما فضای زمین و آسمان شد می‌پذیریم. همه جای قرآن بارها تکرار شده «له ما فی السماوات و الارض» پس این دنیایی که تو در آن زندگی می‌کنی محصول پیوند سماء و ارض است ولی شما فقط ارض را گرفتی.

اگر می‌خواهید بعضی از حرف‌ها را بفهمید باید فضای آن دنیا را متوجه شوید. حالا این آسمان یک زمان فضای ماوراء ماده و غیب و ملکوت است، یک زمان هم آسمان در دل شما است. پس نباید با یک فضای بسته همه چیز را تحلیل کنیم. این آیه این مطلب را به ما یاد می‌دهد که «تو کز سرای طبیعت نمی‌روی بیرون/ کجا به کوی حقیقت گذر توانی کرد». این حرف کاملا منطقی است. تا زمانی که معادلات شما از موقعی که درس خواندی همه در فضای طبیعت بوده است، نمی‌توانی به کوی حقیقت برسی.

حالا معلوم نیست پیشرفتی که انسان در شناخت طبیعت کرده به سود او بوده یا به ضرر او. آیا این تصرفی که بشر در طبیعت کرده موجب شده زندگی بشر بهتر بشود یا نه؟ فعلا نمی‌خواهم قضاوت کنم ولی آخرش چه کسی بهتر زندگی کرد؟ انسان‌هایی که در گذشته بودند یا ما. به هر حال برگشت به قبل آسان نیست، درست هم نیست برگردیم ولی تفکرمان را نباید خراب کنیم. دین ما بر اساس پیوند آسمان و زمین است ولی تو فقط به زمین چسبیدی. 

نقدی بر دفاع‌های مسخره از دین

قرآن می‌فرماید: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‌ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ». کجای علم تجربی می‌تواند این آیه را برای ما تفسیر کند؟ آیا منظور از برکات زمین همین حرف‌های مسخره‌ای است که برخی در دفاع از دین می‌گویند و عنوان می‌کنند اگر شما حجابت درست نباشد باران نمی‌آید ولی اگر حجاب داشته باشی ابرها خوششان می‌آید و باران می‌بارد؟ ما که می‌خواهیم از دین دفاع کنیم باز در همان فضای زمین کار می‌کنیم و می‌خواهیم یک چیزی به آیه بچسبانیم. آیا واقعا اگر ما تقوا داشته باشیم باران می‌آید؟ لااقل یک چیز بگوییم خودمان باور کنیم!

بنابراین وقتی از ابواب سماء بحث می‌شود ابواب آسمان زمینی نیست. نهایتا شما بگو این آسمان، آسمان نزدیک است. گذشتگان ما فقط منظومه شمسی را می‌شناختند و تمام تحلیل‌های کلامی و تفسیر خودشان را بر اساس منظومه شمسی بیان می‌کردند ولی ما نمی‌خواهیم درس بگیریم و این راه را ادامه ندهیم. اگر به دین علاقه داری از این کارها نکن. تو آدم خوبی باشی مردم خودشان متدین می‌شوند چون مردم دنبال خوبی می‌گردند. تو دروغ نگو، اخلاقت خوب باشد مردم جذب می‌شوند. طرف یک مطلب در روزنامه می‌بیند که نوشته محققان بررسی کردند مثلا روزه موجب پاکسازی کبد می‌شود، همین را برمی‌دارد به عنوان دفاع از روزه مطرح می‌کند. عزیز من، اینقدر با خودت بازی نکن و استدلال غلط نکن! 

ما نتیجه می‌گیریم اگر می‌خواهی مفاهیم قرآن و دین را به درستی بفهمی فضای جهان یا جهان‌بینی قرآن را درست بشناس و با آن جهان‌بینی باور کن این دنیا دنیایی است که آسمان و زمین دارد و در تعامل آسمان و زمین همه چیز رشد می‌کند از جمله خود انسان.