پیام غدیر برای جامعه امروز؛ شناخت، پذیرش و التزام به حق

واقعه غدیرخم، صرفاً یک حادثه زمانی مربوط به گذشته نیست، بلکه پیامی برای همه مسلمانان و همه دوران‌ها دارد تا امامت علوی را سرلوحه زیستن خود قرار دهند. بدون شک واقعه غدیر نقش سرنوشت‌سازی در تعیین مسیر آینده اسلام داشته است. واقعه‌ای که طی آن پیامبر اسلام(ص) مهمترین مأموریت خود را به انجام رساند. مأموریتی که انجام آن مساوی بود با تبلیغ رسالت، و کوتاهی از آن به منزله از بین رفتن زحمات چندین ساله پیامبر اکرم(ص) و بی‌نتیجه ماندن فداکاری‌های مسلمانان صدر اسلام، بود. مأموریتی که در آن پیامبر اکرم (ص) به طور رسمی نه تنها جانشین خود که جانشینان پس از خویش را یک به یک به نام از امام علی و امام حسن و امام حسین علیهم السلام و ۹ امام دیگر که از نسل اباعبدالله الحسین(ع) بودند را معرفی کردند. اما جاه‌طلبی و کینه‌های جاهلانه عده‌ای از اطرافیان پیامبر باعث شد که به وصیت ایشان در آنچه که خداوند برای امت اسلام تعیین فرموده بود، گردن ننهند و با شوراگری پس از رحلت پیامبر مسیر انحراف اسلام و مسلمین را پایه گذاری کنند.

در رابطه با مسئله غدیر و مهمترین پیام‌های این واقعه تأثیرگذار در جهان اسلام و اهمیت مسئله ولایت به گفت‌و‌گو با مرتضی نادری، پژوهشگر دینی و مترجم کتاب خلاصه عبقات الانوار - حدیث غدیر پرداختیم که مشروح آن را در ادامه مطالعه می‌کنید. 

ایکنا ـ چرا واقعه غدیر مهم است و بر مطالعه آن تأکید می‌شود؟ 

آنچه واقعه غدیر خم را مهم می‌کند، ربط وثیق آن با موضوع دین و دین‌داری است. «دین» به معنای آئین و روش انسان در زندگی در تنظیم روابط با خود، خالق، دیگر انسان‌ها و دیگر موجودات است؛ آئینی که آدمی از درون، آن را پذیرفته و تسلیم آن شده است و از برون، بدان التزام عملی دارد. از سوی دیگر، آدمی به حکم عقل، باید در تنظیم این روابط چهارگانه، درست عمل کند که این عملکرد صحیح همان چیزی است که آفریدگار آدمی از او می‌خواهد و مورد رضای اوست. البته عملکرد صحیح در این روابط، برای انسان آرامش درون و آسایش برون را به ارمغان خواهد آورد و عملکرد نادرست، پریشانی درونی و رنج بیرونی را در پی خواهد داشت.  

نکته مهم اما این است که هرچند عقل حجت درونی خدا بر آدمی است و هیچ‌گاه و هرگز نباید تعطیل شود و به کنار رانده شود، اما حضرت عقل برای تعیین تام و کامل درست و نادرست در روابط مذکور و آنچه مرضی خداست و آنچه مرضی او نیست، نابسنده است؛ حال آنکه حاجت به دانستن درست و نادرست و رضا و سخط خدا برای تنظیم صحیح این روابط بر سر جای خود باقی است و برای رفع همین حاجت است که خالق آدمیان «راهنمایان الهی» را در میان انسان‌ها برمی‌انگیزد. با این مقدمات، اهمیت واقعه غدیر خم روشن می‌شود؛ زیرا در این واقعه، راهنمای الهی کنونی (پیامبر خاتم(ص)) راهنمای الهی بعدی را که خدا انتخابش کرده است(حضرت علی(ع))، به مردمان معرفی می‌کند؛ کسی که آموزگار الهی آئین زندگی به آدمی است. هر کس که بخواهد زیستی درست و موافق رضای خدا و به دور از سخط او داشته باشد، یعنی براساس دین و آئینی که انتخاب خدا برای بشر است، زندگی کند، باید واقعه غدیر را مطالعه کند و از محتوایش آگاه شود.

 ایکنا ـ چرا پیامبر(ص) در رخداد غدیر به تبیین فضائل حضرت علی(ع) پرداخته است؟ 

بیان و تبیین فضائل حضرت علی(ع) برای این است که آدمیان از معاصران این رخداد گرفته تا آیندگان، همه و همه، بیشتر و بیشتر با راهنمای الهی خود آشنا شوند و در جواب بدین پرسش که چرا باید از امام علی(ع) پیروی کرد، حجت و برهان داشته باشند و در پی این آشنایی و شناخت، با چشم باز و بصیرت کامل، پیرو و شیعه امیرمؤمنان(ع) شوند. علی(ع) همراه حق، تسلیم حق و پیرو حقیقت است؛ پس ای حق جویان از علی(ع) پیروی کنید. علی(ع) خداشناس و یکتاپرست راستین و کامل است؛ پس ای خداجویان و خداباوران درس خداشناسی و یکتاپرستی را از علی فراگیرید. علی(ع) دانای قرآن و مفسر کامل آن است؛ پس ای کسانی که جویای فهم و تفسیر قرآن هستید، به در خانه علی بروید. علی(ع) بر بلندای قله حکمت و پاکی و پاکدامنی و دلیری، ایستاده است؛ پس ای رهروان طریق حکمت و عفت و شجاعت، پشت سر او گام بردارید. علی(ع) عدل مجسم و شهید عدالت است؛ پس ای آدمیان تشنه دادگری، منش و روش او را سرمشق خویش قرار دهید. 

ایکنا ـ چرا بر توجه امت به مسئله امامت تأکید شده است؟ 

از آنچه گذشت، پاسخ این پرسش نیز تا اندازه‌ای به دست می‌آید. اگر بخواهم نکته دیگری بر سخنان پیشین بیفزایم، باید بگویم که آنچه به زندگی انسان معنا و غایت حیات او را نشان می‌دهد، در رابطه او با خدای متعال نهفته است. آرامش درون و آسایش برون و سعادت فردی و اجتماعی آدمیان در گرو رابطه صحیح آنان با خالقشان است. اگر آدمی در حیات فردی و اجتماعی تسلیم خداوند خود باشد، هر آنچه از آرامش و آسایش که می‌طلبد، به دست خواهد آورد. «امام» یا راهنمای الهی کسی است که در رابطه با آفریدگار به نقطه مطلوب و تقرب رسیده است. او از یکسو، خداوند را رَبِّ گسترده مهرِ هماره مهربان و دوست انیس و شفیق و نزدیک آدمی معرفی می‌کند که باید از درون به او ایمان و باور داشت و مطیع و منقاد و تسلیم او بود و از سوی دیگر، خود در منش و رفتار و گفتار، پرستنده خدا و نیایشگر به درگاه اوست. 

امام کسی است که ایمان به خدا حیاتش را معنادار کرده است و غایت زیستش رضای خداست و از همین روست که به آرامش درون و سعادت ماندگار دست یافته است و آدمی برای رهایی از پوچی و معنابخشی به حیاتش، به حکم عقل، باید در پی کسانی رود که به خیر و سعادت ماندگار دست یافته‌اند و مرشد و راهنمای دیگران برای رسیدن به این سعادت هستند. 

ایکنا ـ  چرا حجة‌الوداع به غدیر منتهی شد؟ 

پرسش بسیار ظریفی است که خود نمایانگر بخشی از پاسخ است. حج بزرگترین گردهمایی مسلمانان است. رسول خدا(ص) برای شرکت در این گردهمایی بزرگ، فراخوان عام داد که همگان، هر کس که می‌تواند، بیاید. پس از پایان حج، پیامبر(ص) مسلمین را در جایی که غیرمتعارف می‌نمود، جمع کرد و نگاه داشت و برایشان سخنرانی کرد تا پیام او در حافظه و خاطره‌شان بماند. در این گردهمایی بزرگ خداحافظی، پیامبر مهربان و خردمند به دستور خدا، پیامی را به مردمان رساند که با التزام بدان، مسلمانی آنان، یعنی آئین تسلیم خدا بودنشان، برای همیشه، محفوظ بماند. پیام غدیر پذیرش حضرت امیر(ع) به عنوان راهنمای الهی مردمان پس از رسول خدا، باید در ظرفی از زمان و مکان به گوش مردمان رسانیده شود که هرگز از یادها و خاطره ها نرود و در این زمینه نیز بهترین مکان غدیر خم و بهترین زمان پس از حجة‌الوداع بود. 

ایکنا ـ مهمترین پیام رخداد غدیر برای جامعه امروز ما چیست؟ 

مهمترین پیام غدیر برای جامعه امروز ما «شناخت حق»، «پذیرش حق» و «التزام به حق» است. بدون شناخت نباید امری را پذیرفت و پس از آگاهی از حق بودن امری، باید بدان التزام داشت. این، دریافت و حکم عقل است. برای انسان خردمند، همیشه، حق و باطل، راه و بیراه، رضا و سخط آفریدگار و سعادت و شقاوت در حیات، مهم است و اساساً وظیفه انسان خردمند تلاش برای شناخت این امور و عمل آگاهانه براساس آن شناخت است. 

انسان دیروز و امروز، هر دو، برای داشتن حیاتی معنادار و زیستی سعادت‌آمیز به شناخت حق و حقیقت نیازمند هستند و واقعه غدیر خم رویدادی بود الهی که در آن خاتم پیامبران، آموزگاران حق و حقیقت پس از خود را تا دامنه قیامت، برای همه آدمیان معرفی فرمود.

گفت‌وگو از فاطمه بختیاری