سهم دیپلماسی فرهنگی در ترویج گفت‌وگوی فراملی
دیپلماسی فرهنگی ابزار بسیار مهمی برای انتقال فرهنگ و ارزش‌های ملی است. نقش اصلی دیپلماسی فرهنگی، ترویج گفت‌وگوی فراملی بین فرهنگ‌ها و ملل مختلف است که به‌ویژه امروزه تقابل غرب و جهان اسلام بر اهمیت این امر افزوده است.
مهدی رضا، کارشناس فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در یادداشتی که به مناسبت نام‌گذاری روز «دیپلماسی فرهنگی و تعامل با جهان» در تقویم ملی برابر با امروز، دهم تیرماه در اختیار ایکنا قرار داده است، نوشت: دیپلماسی فرهنگی در میان انواع دیپلماسی‌های نوین اعم از دیپلماسی عمومی، دیپلماسی رسانه‌ای و موارد دیگر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. امروزه سهم فرهنگ در استراتژی‌های سیاست‌گذاری به‌ویژه با توسعه دیپلماسی فرهنگی که نقش مهمی در روابط بین‌المللی کنونی ایفا می‌کند، ارتقا یافته است.
دیپلماسی فرهنگی ابزار بسیار مهمی برای انتقال فرهنگ و ارزش‌های ملی است. نقش اصلی دیپلماسی فرهنگی، ترویج گفت‌وگوی فراملی بین فرهنگ‌ها و ملل مختلف است که به‌ویژه امروزه تقابل غرب و جهان اسلام بر اهمیت این امر افزوده است.
پر واضح است که گسترش بازیگران غیردولتی و نقش نهادهای دولتی، چه به تنهایی و چه در تعامل نزدیک با جامعه مدنی، در ترویج فرهنگ خود در خارج از مرزهای سرزمینی و بهره‌گیری از نقاط قوت فرهنگی خود در پیشبرد سایر اهداف سیاست بین‌المللی آشکار است و یکی از محورهای گسترده دیپلماسی فرهنگی است.
دیپلماسی فرهنگی و نقش ارتقا یافته فرهنگ در سیاست هر کشور مشارکت‌کننده در نظام بین‌المللی مدرن نقشی حساس و اثرگذار است. دیپلماسی فرهنگی به کشورها اجازه می‌دهد که با استناد به عناصر کلیدی و نفوذ دولت‌های خود، به طور مستقیم با مخاطبان خارجی، به انضمام مردم معمولی و رهبران افکار، در ارتباط باشند. نفوذ بر روی توده‌های خارجی و آوردن آنها به صحنه بین‌المللی، به منظور فراهم آوردن فشار مؤثر به دولت‌های آنها در نظر گرفته می‌شود.
در گذشته، دولت‌ها از فرهنگ به عنوان ابزاری برای حمایت از اهداف سیاسی و اقتصادی استفاده می‌‌کردند. امروزه فرهنگ به عنوان یکی از سه رکن وابسته به هم (سیاست/امنیت، اقتصاد/تجارت و فرهنگ) نظام سیاست خارجی تلقی می‌شود. این تحولات تاجایی است که فرهنگ نقطه کانونی دستور کار دیپلماتیک بازیگران دولتی و غیردولتی است.
تحولات مدرن در عرصه روابط بین‌الملل نشان می‌دهد که قرن بیست و یکم عصر طلایی از نظر اهمیت بازیگران فرهنگی در روابط بین ملت‌ها خواهد بود که سیاست خارجی را بیش از گذشته تحت تأثیر خویش قرار داده است چرا که بازیگران غیردولتی ریز و درشت در عرصه دیپلماسی و فرهنگ بسیار توانمند شده‌اند.
ظهور و گسترش تکنولوژی‌های نوین ارتباطات، اهمیت یافتن افکار عمومی، جایگزین شدن قدرت نرم به جای قدرت سخت و تحولات دیپلماسی فرهنگی از سنتی به نوین موجب تولد دیدگاه جدید «دیپلماسی پژوهش‌محور» برای تحقق اهداف دولت‌ها شد.
فعالیت‌های رقبا در عرصه فرهنگی و تلاش برای ضربه به فرهنگ ما به‌ویژه بین نسل جوان با بهره‌گیری از قدرت نرم، بسیار فزآینده شده و باید آسیب‌ها را شناسایی و به مقابله با هجمه‌های فرهنگی از طریق راهبرد پژوهش‌محوری پرداخت.
در همین راستا و برای ارتقای سطح و عمق فعالیت‌های پژوهشی و با هدف احیای امور پژوهشی، احیای هسته‌ها و کانون‌های پژوهشی در کنار اتاق فکر در مراکز حساس و راهبردی فرهنگی کشور به منظور زمینه‌سازی برای شناسایی، جذب و همکاری نخبگان کشوری و منطقه‌ای تأثیر ویژه خواهد داشت.
انجام فعالیت‌های پژوهش‌محور در حوزه دیپلماسی فرهنگی، ضرورت جهان امروز است و تشکیل هسته‌های راهبردی پژوهش‌محور در بخش فعالیت‌های فرهنگی _ بین‌المللی و دیپلماسی فرهنگی نیز بازوی اصلی انجام امور فرهنگی کشور در این بخش حساس و حیاتی است چراکه پژوهش، موتور محرک توسعه همه‌جانبه، متوازن و پایدار در هر کشوری است که بدون آن یا توسعه رخ نخواهد داد و یا همه‌جانبه، متوازن و پایدار نخواهد بود.
انجام فعالیت‌های فرهنگی مبتنی بر پژوهش‌محوری مسائل و مشکلاتی را که نیاز به تفکر انتقادی و خلاق دارند در اولویت قرار می‌دهد تا کنشگران فرهنگی بتوانند توانایی‌های خود را برای طرح سؤال، تحقیقات در مورد طرح، تفسیر شواهد، شکل‌دهی توضیحات و استدلال‌ها و ارتباط با یافته‌ها توسعه دهند.
در این‌باره آنچه در وهله نخست بدیهی می‌نماید اینکه «فرهنگ پژوهش» در حوزه دیپلماسی فرهنگی زمانی گسترش یافته و نهادینه خواهد شد که زمینه مناسب ایجاد شود و سیاستگذاران امر دیپلماسی فرهنگی بر این باور و اعتقاد باشند که پژوهش‌محور شدن امور دیپلماسی می‌تواند راهگشای حل بسیاری از امور در این حوزه باشد.
با این وصف باید گفت که هر نوع پیشرفت و توسعه در حوزه دیپلماسی فرهنگی ارتباط مستقیمی با تحقیقات علمی و تشکیل هسته‌ها و کانون‌های پژوهش‌محوری در این حوزه دارد و رشد و بالندگی کشور در این حوزه نتیجه سرمایه‌گذاری در بخش پژوهش خواهد بود.
دیپلماسی فرهنگی پژوهش‌محور به دنبال تعریف و کشف اصول و منافع مشترک و ارزش‌های طرفین و با هدف تأمین منافع ملی در چارچوب ارزش‌ها و منافع مشترک دنبال می‌شود تا دیپلماسی فرهنگی را در خدمت منافع ملی قرار دهد. خوشبختانه جهت‌گیری پژوهشگران و نخبگان کشور در سال‌های اخیر امیدواری بالایی در جامعه علمی کشور برای پژوهش‌محور کردن فعالیت‌های فرهنگی ایجاد کرده و شاخص‌ها به‌ویژه در تولید علم و فناوری حاکی از رشد و البته ثبات قابل قبولی در سطح بین‌الملل است و پژوهشگران نیز موتور محرکه و محور توسعه همه‌جانبه کشور محسوب می‌شوند. همه آنچه به‌عنوان پیشرفت علوم در دوره‌های گوناگون تاریخ شکل گرفته حاصل تلاش افرادی است که به‌عنوان پژوهشگر و محقق در پی حل مسائل و موضوعات مختلف جامعه هستند.
پژوهش محور بودن فعالیت‌های فرهنگی؛ تولید فکر و محتوا در سیاست‌های فرهنگی کشور را به دنبال خواهد داشت و به تبع آن امور اجرایی و عملیاتی از حالت تکرار، سادگی در سیستم فرهنگی و اجتماعی خارج و ایستایی جای خود را به پویایی در سیستم می‌دهد. در چنین سیستم پویایی افراد غیرمتخصص که متأسفانه در حال حاضر به دلیل سادگی و پژوهش محور نبودن، بسیاری از امور سطوح مختلف را در اختیار دارند جایی نخواهند داشت و شایسته‌سالاری و اخلاقمداری حاکم می‌شود.
اصل پژوهش‌محوری در کنه فرهنگ اسلامی و ایرانی نهفته است و پژوهش توانمند موجب افزایش ضریب توسعه فرهنگی کشور خواهد شد.
روز دیپلماسی فرهنگی علاوه بر تکریم و تجلیل از افسران جنگ نرم در عرصه دیپلماسی فرهنگی، فرصت بسیار مغتنمی است که سیاست‌ها، برنامه‌ها و فعالیت‌های این حوزه را یادآوری و بازخوانی کنیم.
انتهای پیام
