بررسی سبک احتجاجات امام صادق(ع) در شماره جدید «علوم حدیث»

به گزارش ایکنا، شماره جدید فصلنامه علمی پژوهشی «علوم حدیث» حاوی 9 مقاله با عناوین «تحلیل انتقادی راهکارهای برون‏رفت از تعارض روایات تأویلی» نوشته کاوس روحی برندق و  زهرا اسعدی سامانی، «مبانی حدیث‏ شناخت اخباریان معتدل اصفهان در سده‌های یازدهم و دوازدهم» اثر سیدمحمدصادق حسینی سرشت،  مهدی مهریزی و  محمدکاظم رحمان ستایش «تحلیل و بررسی دیدگاه‏‌های فقیهان معاصر درباره قاضی نعمان و آثار او (بررسی موردی نظرات آیت الله سیستانی و آیت الله شبیری زنجانی)» به قلم محمد عافی خراسانی، «طرق تحصیل فضای صدور روایات و گونه‌‏های تأثیرگذاری آن» اثر حمید زراعت کاشانی و  حمید ستوده «تحلیل محتوایی و سبک احتجاجات امام صادق(ع) در حدیثی از باب الحجه اصول کافی بر پایه نظریه کنش‌های گفتاری جان سرل» به قلم منیر انیسی،  سیده فاطمه هاشمی و  سیدمحمد رضوی «بررسی و تحلیل پرسمان استدلالی در گفتمان استدلالی امام سجاد(ع) بر اساس نظریه میشال مایر، نوشته معصومه تقی‌زاده و  علی اکبر فراتی «رهیافتی بر آسیب‌شناسی فهم حدیث؛ مطالعه موردی: راه‏‌های تشخیص مصب حدیث» اثر علی حسن‏‌بیگی «نقد خردگریز بودن «خدا» در نظریه «عقلانیت و معنویت» به قلم حسن احسانی،  مهدی غلامعلی  و  وحید سهرابی‏‌فر و «گونه‌‏شناسی تحلیلی روایات جری» نوشته محمدهادی قهاری کرمانی است.

در بخشی از مقاله «تحلیل محتوایی و سبک احتجاجات امام صادق(ع) در حدیثی از باب الحجه اصول کافی بر پایه نظریه کنش‌های گفتاری جان سرل» آمده است: امام صادق(ع) به دلیل موقعیت زمانی و مکانی خود بیشتر از دیگر معصومان در فرهنگ‌سازی شیعیان نقش اساسی داشتند. به نظر می‌رسد با تحلیل احتجاجات ایشان در حدیث اول از باب «ائمه ارکان زمین هستند» از کتاب الحجه اصول کافی شیخ کلینی، طبق نظریه‌های زبان شناسی، می‌توان به بینش‌های تازه‌‌ای دست یافت.

این مقاله براساس نظریه کنش گفتار جان سرل می‌باشد. نظریه کنش گفتاری یکی از نظریاتی است که در تکوین تحلیل گفتمان نقش اساسی داشته است. تحلیل گفتمان، مطالعه‌ای عام چگونگی ساخت و القای معنی در جریان تولید و درک متن توسط گویش‌وران است که بر ساختار جمله تمرکز می‌کند و شکل تولید شده جمله در یک بافت معین پاره گفتار می‌باشد که اگر در مفهوم تولید گذاشته شود کنش گفتاری نامیده می‌شود. از دیدگاه سرل، کنش گفتاری به پنج گروه اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی تقسیم می‌شود. بررسی نشان می‌دهد که در احتجاجات امام صادق(ع) کنش اظهاری بیش از دیگر کنش‌هاست. روش استفاده در این بررسی توصیفی، تحلیلی به صورت تحلیل محتوا (گفتمان) است. واحد تحلیل، جمله قرار گرفته است و ابزار تحقیق کتابخانه‌ای می‌باشد.

در بخشی از مقاله «رهیافتی بر آسیب شناسی فهم حدیث؛ مطالعه موردی: راه‌های تشخیص مصب حدیث» نیز می‌خوانیم: «حدیث» به دلیل جایگاه مهمی که در سپهر اندیشه مسلمانان داراست؛ همواره مورد توجه آنان بوده است. بر این اساس فهم روشمند حدیث، که در گرو طی فرآیند فهم حدیث و توجه به آسیب‌های فهم حدیث است مورد اعتنا و توجه عالمان بوده است. توجه به آسیب‌های فهم حدیث گویای این نکته است که طی فرآیند فهم حدیث، سبب فهم روشمند از حدیث نمی‌شود. یکی از آسیب‌های فهم حدیث، بی‌توجهی به «مصب حدیث» است. نگارنده در این نوشتار، به دنبال راه‌های دستیابی به مصب حدیث است. بر اساس پژوهش نگارنده، تاکنون نوشتاری در باره آسیب مذکور و راه‌های دستیابی به مصب حدیث منتشر نشده است. این تحقیق با به کار بستن روش توصیفی- تحلیلی، به این نتیجه رسید که راه‌های دستیابی به مصب حدیث عبارتند از جغرافیای سخن، توجه به متکلم بودن معصوم(ع)، تکیه بر باورهای کلامی، شخصیت پرسشگر، تصریح معصوم(ع)، توجه به سیاق و رجوع به سخنان دیگر معصوم(ع).