عقل، راهنما و چراغ مسیر حرکت به سوی خداوند است

حجت‌الاسلام مهدی نظری، مدرس حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، گفت: در فراز دیگری از خطبه ۹۱ نهج‌البلاغه می‌خوانیم «نَهَجَ سَبِيلَ الرَّاغِبِينَ إِلَيْهِ وَ الطَّالِبِينَ مَا لَدَيْهِ وَ لَيْسَ بِمَا سُئِلَ بِأَجْوَدَ مِنْهُ بِمَا لَمْ يُسْأَلْ؛ به مشتاقان خويش و خواستاران آنچه در نزد اوست راه روشن را نشان داد، سخاوت او در آنجا كه از او بخواهند، با آنجا كه از او درخواست نكنند، بيشتر نيست.»

وی با اشاره به اینکه عقل در وجود انسان راه و مسیر نیست بلکه راهنما و چراغ مسیر است، اظهار کرد: در روایات می‌خوانیم عقل به منزله مصباح و چراغی است که فضا را برای انسان روشن می‌کند و خداوند به وسیله خرد و عقلی که در وجود انسان‌ها قرار داده و آن‌را در جان و ضمیر آدمیان حجت خود نامیده، راه حرکت به سوی خود را به او نشان داده است.

نظری با اشاره به اینکه انسان به وسیله عقلی که خداوند در ضمیرش قرار داده پروردگار را عبادت می‌کند، بیان کرد: به این معنا که انسان به مقصود عبودیت و بندگی نائل می‌شود، پس خداوند از درون از طریق عقل، فطرت و داشته‌های عاقلانه‌ای که در جان و ضمیر انسان نهادینه کرده است راه حرکت به سوی خودش را برای انسان‌ها گشود، تبیین و آسان کرد.

این مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه در عالم بیرونی نیز بزرگان، نخبگان و شایستگانی آمدند که اعلام‌الهدی و نشانه‌های هدایت شدند، بیان کرد: در این راه انبیا مانند ساربان و چراغ‌ها و راهنماهایی به سوی مسیر سعادت هستند و راهنمایان مسیر انسان شدند که جاده و وادی حرکت ثبات و درستی که منتج به سعادت‌مندی و کامیابی در دنیا و آخرت می‌شود را نشان بدهند.

وی با اشاره به اینکه خدا راه را برای کسانی که طالب آنچه نزد خداوند است گشود و تبیین کرد، افزود: اینها مشتاقان و خواهان‌اند که به آنچه نزد خداست و برای بندگانش محیا کرده دست پیدا کنند چراکه آنچه در نزد خداست همه آن خیر و تمام باقی و جاودانگی است، بنابراین خداوند خیر جاودان و باقی را برای بندگان خود در نظر دارد و راه رسیدن به این خیر جاودان را گشوده، تبیین و آشکار کرده است.

نظری با بیان اینکه تمام سرمایه دنیا اندک بوده ولی آنچه خداوند برای بندگان خود در نظر گرفته افزون است، تصریح کرد: هر کسی از ذات حق بخواهد، بجوید و طلب کند و این خواستن او از اعماق وجود و خالصانه باشد تردیدی برای وصول خواسته آن فرد وجود ندارد، مصداق این است که خداوند سبحان می‌فرماید: «بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را»، بنابراین انسانی که از هویدای جان خداوند را می‌خواند هیچ انتظار دیگری نیست جز آنکه به خواسته خویش دست پیدا کند.

مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه امام علی(ع) این نکته شگفت را مطرح می‌کنند که اینگونه نیست که اگر کسی از خداوند مطالبه‌ای نکند و سؤال از ذات حق نداشته باشد به خواسته‌ای نرسد و مورد لطف و عنایت او قرار نگیرد، گفت: اینگونه نیست که فقط کسانی که او را طلب و مسئلت کرده و از خداوند خواهش می‌کنند و سائل بارگاه او می‌شوند مورد لطف خداوند قرار بگیرند و دیگران محروم باشند، بلکه خداوند آنانی که او را نمی‌خوانند و از او طلب نمی‌کنند را نیز مشمول عنایت و جود خود قرار خواهد داد.

وی تأکید کرد: خان گسترده خداوند همگان را پذیراست و آنانی که با او سر و سری ندارند مشمول جود و بخشش او می‌شوند که خیلی تکان‌دهنده و دلنشین است و امیرالمؤمنین(ع) در این فراز از خطبه از این سنت الهی پرده‌برداری می‌کند و می‌فرماید این‌گونه نیست خداوند آنجا که مورد سؤال قرار می‌گیرد اَجود یعنی بخشنده‌تر باشد تا نسبت به آن جایی که مورد سؤال قرار نمی‌گیرد و خواسته از او مطرح نمی‌شود.

نظری با بیان اینکه در فراز دیگر خطبه ۹۱ نهج‌البلاغه می‌خوانیم؛ «الْأَوَّلُ الَّذِي لَمْ يَكُنْ لَهُ قَبْلٌ فَيَكُونَ شَيْ‏ءٌ قَبْلَهُ وَ الْآخِرُ الَّذِي لَيْسَ لهُ بَعْدٌ فَيَكُونَ شَيْ‏ءٌ بَعْدَهُ، خدا اوّلى است كه آغاز ندارد، تا پيش از او چيزى بوده باشد، و آخرى است كه پايان ندارد تا چيزى پس از او وجود داشته باشد»، افزود: این سخنان که امام علی(ع) پیرامون اولیت و آخریت پروردگار به‌کار می‌برد این است که خداوند اولیت و آخریت است که از نوع زمانی نیست، خداوند اول است یعنی آغازگر وجود است و آخر است یعنی مختم و پایان‌بخش خلقت است، آخریت الهی به لحاظ زمان نیست که متصور باشیم در آخر بودن الهی پدیده‌ای اتفاق بیفتد که اشاره به ازلی و ابدی بودن ذات حق است.

مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه در ادامه خطبه می‌خوانیم «وَ الرَّادِعُ أَنَاسِيَّ الْأَبْصَارِ عَنْ أَنْ تَنَالَهُ أَوْ تُدْرِكَهُ، مردمک چشم‌ها را از مشاهده خود باز داشته است» اظهار کرد: امیرالمؤمنین(ع) در این فراز اشاره می‌کند که ذات حق در خاصه بصر و در محدوده نظر انسان نمی‌گنجد، دیدنی و مرئی نیست به دلیل اینکه ذات حق جسم ندارد بلکه خداوند جسم آفرین بوده و جسم از مخلوقات الهی است، بنابراین خداوند در محدوده جسم انسان نمی‌گنجد و نه در دنیا و نه در آخرت قابل رؤیت نیست و آنچه از ذات الهی دیده می‌شود تجلیات و صفات الهی است که در دنیا و آخرت انسان‌ها می‌توانند با او ارتباط شایسته‌ای برقرار کنند.

خبرنگار: مرضیه حافظی‌فر