نیکولای ساینای معتبرترین شمارش آیات را شمارش کوفی می‌داند

به گزارش ایکنا، مهدی حبیب‌اللهی، استادیار دانشگاه باقرالعلوم(ع)، شامگاه 15 شهریور ماه در نشست علمی «ترجمه و بررسی مقاله؛ برخی ویژگی‌های قرآن کریم از کتاب درآمدی تاریخی انتقادی بر قرآن اثر نیکولای ساینای» گفت: قرآن به صورت کلی خالی و فاقد از اوزان مستقر شعری است ولی برخی سور را می‌توان به عنوان سوره‌های واجد ژانر ادبی سجع در نظر بگیریم و تحلیل کنیم.

وی افزود: یکی از شبهاتی که مستشرقان در مورد قرآن مطرح می‌کنند آن است که متن قرآن ادامه همان سخنان کاهنان دوران جاهلی است و کاهنان هم کسانی بودند که از منظر اعراب، مرتبط با اجنه بودند و یکسری اورادی را بر زبان می‌آورند که برخی از آن‌ها معنا دارد و برخی ندارد ولی مردم به آنان مراجعه و پولی هم پرداخت کرده و مطالبی غلط و درست از آنان دریافت می‌کردند. به هر حال از منظر نیکولای ساینای، قرآن کریم نوعی سجع و آهنگ موزونی دارد که به ادعای برخی با کاهنان قبل از اسلام مرتبط است.  

وی افزود: ساینای می‌گوید معیار و مقیاسی که برای تقسیم‌بندی آیات و مجزاکردن آن‌ها از یکدیگر وجود دارد قافیه انتهایی آیات و یا مشابهت در کلمات پایانی آن است. این هم‌آوایی در پایان آیات، آیات را به شش‌هزار و 236 آیه تقسیم می‌کند ولی این سخن وی قابل تامل است؛ البته خود ساینا هم آن را یک قاعده اصلی و ثابت نمی‌داند بلکه یکی از معیارها می‌داند. ما معتقدیم که آیات براساس اجتهاد صحابه در داخل سوره‌ها قرار نگرفته است و خداوند به پیامبر(ص) دستور فرمود تا چنین کاری انجام دهند. مطلب دیگر ساینای این است که تقسیم‌بندی کتاب مقدس اعم از عهد جدید و قدیم و ... در طول زمان برای راحتی ارجاع انجام شده است و البته قرآن هم تغییرات رسم‌الخطی داشته است ولی قرآن از سوی دیگر نوعی تقسیم‌بندی درونی هم دارد یعنی محل آیات بدون اجتهاد صحابه تعیین شده است که این به نوعی نزدیکی به نظر بسیاری از علمای شیعه است. 

حبیب‌اللهی بیان کرد: او می‌گوید با وجود اینکه آیه‌بندی قرآن بر اساس معیار درونی است ولی عدم قطعیت در شروع آیه و انتهای آن وجود دارد و اختلاف نظر در این زمینه بین مفسران وجود دارد که البته واقعیت هم هست زیرا تعداد آیات قرآن بر اساس نظر دمشقی‌ها و کوفی‌ها و ... مختلف است.

این پژوهشگر اظهار کرد: از دیدگاه وی، منابع اسلامی هفت نظام شمارش آیه طراحی کرده‌اند که در خیلی از موارد همپوشانی دارند و یکسان هستند. این نظام‌ها به مراکز شهری دوره اولیه اسلامی نامگذاری شده است مانند کوفه، مکه، دمشق و مدینه. اینکه کدام برتر است و در قرآن گنجانده شده است از نظر وی، تقسیم‌بندی کوفی است زیرا عموما پیش‌فرض تعداد آیات قرآن در قرآن‌های موجود همان نظم کوفی است که آیات را شش هزار و 236 آیه می‌داند. در مجموع از نظر نیکولای ساینای، در متون جاهلی وزن و قافیه، متون و اشعار را از هم جدا می‌کرد ولی در قرآن کریم وزن شعری وجود ندارد ولی نوعی ضرب‌آهنگ وجود دارد که شبیه متون مسجع عربی است.

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) با بیان اینکه وی کاربرد هم‌آوایی انتهای آیات را تقسیم آیات می‌داند، تصریح کرد: براساس نظر او آیات براساس همین هم‌آوایی تقسیم می‌شوند؛ نکته قابل تامل ساینای که ممکن است شبهه باشد این است که او معتقد است شاعران گاهی برای حفظ قافیه و ضرورت آوایی برخی کلمات و حروف انتهایی را تغییر می‌دهند و قرآن کریم هم به صورت آشکارا واجد چنین چیزی است و این مسئله تکرارپذیری زیادی هم دارد به تعبیر دیگر کسانی که معتقدند قافیه در قرآن نیست باید جواب دهند که چرا در موارد زیادی کلمات پایانی آیات تغییر یافته‌اند تا سجع آیات حفظ شود. ما معتقدیم که خداوند قادر توانمند و متعال است لذا خداوند در آوردن کلمات دچار عجز نمی‌شود که بخواهیم با شاعران مقایسه کنیم. ساینای مثال‌های متعددی هم در این باره ذکر کرده است. 

وی افزود: ساینای می‌گوید ما وقتی می‌توانیم ادعای خود را ثابت کنیم که بگوییم در مواردی خداوند کلمه‌ای را که در جایی باید بیاورد به خاطر ضرورت سجع و قافیه نیاورده ولی همان را در جای دیگری آورده است یعنی خدا از واژگان مطلع است ولی متناسب با ضرورت شعر آن را به کار می‌برد. وی البته مثال‌هایی هم در این باره آورده است.