ساختار فرهنگی و قرآنی ستاد اربعین تقویت شود + صوت

به گزارش ایکنا، برنامه افق رادیو قرآن، امروز هفدهم شهریورماه با موضوع آسیب‌شناسی فعالیت‌های کاروان قرآنی اعزامی به اربعین ۱۴۰۳ و با حضور ولی یاراحمدی، پیشکسوت قرآنی و از مدیران حوزه قرآنی کشور و مهدی عادلی، قاری بین‌المللی کشورمان به صورت تلفنی به روی امواج این شبکه رادیویی رفت.

در ابتدای این برنامه که با اجرای مهدی صفری همراه بود، ولی یاراحمدی به بیان نکاتی پرداخت و گفت: یکی از نعمت‌های بزرگی که در عصر ما اتفاق افتاده، زندگی در دوران انقلاب اسلامی است و یکی از برکات این انقلاب، درک حماسه اربعین حسینی است. از ملت ایران چه عزیزانی که به عنوان زائر همراه با خانواده‌ها حضور داشتند و چه عزیزانی که به عنوان خادم در این حماسه سهیم بودند، قدردانی می‌کنم. ملت عراق هم مثل همیشه با برخورد کریمانه و با محبت روی واقعی خود را نشان داده و در خلق این حماسه نقش اساسی داشتند.

نگاه رهبر انقلاب به اربعین 

یاراحمدی در ادامه به برخی کلیدواژه‌های استفاده شده از سوی مقام معظم رهبری در مورد حماسه اربعین اشاره کرد و افزود: مقام معظم رهبری توصیفات زیبایی در این مورد دارند که مروری بر آنها به ادامه بحث ما کمک می‌کند. معظم‌له این حرکت را یک حرکت عاشقانه و مؤمنانه، عشق و ایمان همراه با بصیرت و شعائرالله معرفی کرده‌اند. همچنین این حرکت را وجود دستِ قدرتِ خداوند در خلق آن دانسته و پدیده اربعین را نشان‌دهنده اوج گرفتن تفکر مبارزه در راه خدا و اسلام ذکر کرده‌اند.

وی بیان کرد: نقطه قابل توجه این است که از ظرفیت اربعین برای ایجاد تمدن نوین اسلامی استفاده کنیم. جمله طلایی مقام معظم رهبری و مطالبه معظم‌له این است که اهل فکر و اهل فرهنگ و اهل اقدام فرهنگی و فکری بنشینند و برای این حرکت عظیم برنامه‌ریزی کنند. جایگاه این رویداد بیشتر باید شناخته شود؛ با توجه به طرز نگاه رهبر انقلاب و آنچه باید باشد، فعالیت‌های فرهنگی ما فاصله زیادی با چیزی که مدنظر است دارد. البته حرکت‌های خوبی انجام شده و شاهد اقدامات جدی از سوی دغدغه‌مندان قرآنی و اربعینی بوده و هستیم. همه عزیزانی که به عنوان قاری و حافظ و یا دستگاه‌هایی که پشتیبانی کردند مأجور هستند، اما با توجه به جمله آخری که از رهبر انقلاب نقل کردم، ضرورت نشستن و وقت گذاشتن و برنامه‌ریزی عمیق و اثرگذار و متناسب شأن اربعین برای مخاطبی که بسیار متنوع است، بسیار ضروری است.

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این برنامه مهدی عادلی، قاری بین‌المللی کشور و از اعضای کاروان قرآنی اربعین ۱۴۰۳ به صورت تلفنی به بیان نکاتی پرداخت.

استفاده از ظرفیت عظیم قاریان در اربعین 

وی گفت: امسال با تلاش و پیگیری دوستان که بخش اعظمی را دوستان در اوقاف انجام دادند، کار‌های خیلی خوبی صورت گرفت. قاریان کشور ظرفیت‌های بسیار خوبی هستند که می‌توانند در چنین رویداد‌هایی مورد استفاده قرار گیرند. من فکر می‌کنم در حال حاضر هم به جهت کیفی و هم کمی قاریان ایرانی بالاتر از مصر هستند، قاریان جوان و حتی نوجوان ایرانی امروزه در سطح خوبی از تلاوت قرار دارند، اما اینکه مانند قاریان مصری شناخته‌شده نیستند به مناسبات دیگری بر می‌گردد که جای بحث آن در اینجا نیست.

عادلی افزود: چند سال قبل با یکی از قاریان مصری که شاید سطح تلاوت او در سطح قاریان درجه سه و چهار ایران هم نبود، صحبت می‌کردم، از کشور‌های بسیار زیادی نام برد که برای تلاوت رفته بود. اما متأسفانه این شرایط برای قاریان ایرانی مهیا نیست.

این قاری بین‌المللی کشور با اشاره به اینکه اربعین حسینی ظرفیتی بزرگ با طیف متنوعی از زائران کشور‌های مختلف است، گفت: ما می‌توانیم از این فضا و فرصت استفاده و زمینه فوق‌العاده‌ای ایجاد کنیم تا بعداً بتوان از آن بهره برد. اگر ملیت‌های مختلفی که در اربعین حضور دارند با قاریان ایرانی آشنا شوند و متوجه شوند قاری ایرانی در سطح بالایی از تلاوت قرار دارد، حتماً از او برای تلاوت در کشور خود دعوت خواهند کرد. الان هم استفاده می‌شود، اما خیلی کم است و می‌تواند خیلی بیشتر باشد.

عادلی تصریح کرد: اتفاق خوبی که امسال رخ داد، حضور تعداد قابل توجهی از قاریان ممتاز ایران در کشور عراق و در مراسم اربعین، قاریانی که شهر‌های مختلف عراق حضور یافتند و تلاوت کردند. به عنوان مثال بنده و چند نفر از دوستان در چند شهر از جمله کوت و حله و ... و موکب‌هایی که در این مسیر‌ها بود، تلاوت داشتیم، برخی شهر‌ها بود که برای اولین بار بود قاری ایرانی در آنجا تلاوت انجام می‌داد و همین باعث آشنایی قاریان ما و آن‌ها با هم شد.

وی در پایان بیان کرد: موکب‌ها ظرفیت بسیار بالایی دارند و به خصوص امسال تلاوت‌هایی که در برخی موکب‌ها انجام شد، همراه با ضبط تلویزیونی بود، همین تلاوت‌ها روز بعد در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی که در دنیا مخاطبان زیادی دارد، پخش می‌شد تا همه از آن استفاده کنند.

ساختار ستاد اربعین عموما مبتنی بر پشتیبانی است 

در بخش دیگری از این برنامه، ولی یاراحمدی، خادم برگزیده قرآنی به بیان نکاتی دیگر پرداخت و گفت: اصل حضور قاریان و حافظان دارای تأثیرات مثبتی است، حضور همه ما در اربعین می‌تواند ترجمه عملی «یا لَیتَنا کنّا مَعَک فَنَفوزَ فَوْزاً عَظیماً» باشد، اما مسئله اصلی این است که در زمینه حماسه بزرگ اربعین، ساختار ستاد اربعین را داریم که در وزارت کشور مستقر است و از بالا یک ساختار مبتنی بر امور پشتیبانی، انتظامی و مسائل امنیتی این مراسم است. من چند جلسه از جلسات این ستاد را از تلویزیون دیدم، تمام گفت‌وگو‌ها پیرامون موضوع امنیت بود. ساختار فرهنگی ستاد اربعین باید تقویت شود، یک کمیته یا یک کارگروه غیر مستقر در حوزه قرآن نهایت تلاشی که می‌تواند انجام دهد، این است که تعدادی قاری را اعزام کند تا در موکب‌ها تلاوت داشته باشند.

وی افزود: اگر هدف ما نگاه تمدنی به اربعین باشد، شاید بهترین فرصت برای تقویت انس با قرآن و طراحی یک کار درونی این باشد که از ابتدای محرم یا حتی از ماه‌های قبل شروع شود. طراحی درونی که با اجرای آن زائر احساس کند اگر می‌خواهد حضورش در اربعین معنای واقعی همراهی با نهضت عاشورا را داشته باشد، باید جایگاه قرآن در عاشورا و نسبت قرآن با حرکت امام حسین (ع) را درک کند. ما باید آنجا را هدف قرار دهیم، اگر بناست به این سمت و سو حرکت کنیم، باید به فکر فعالیت‌ها و برنامه‌های متفاوتی از آنچه تاکنون انجام داده‌ایم، باشیم.

توجه به شرایط و اقتضائات اربعین در برنامه‌ریزی‌ها

یاراحمدی در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار کرد: یکی از آسیب‌های موجود این است که هرآنچه در ایران می‌دانیم و فکر می‌کنیم خوب است را در ایام اربعین و در مسیر پیاده‌روی انجام می‌دهیم. اقتضائات و شرایط اربعین شاید این نباشد. گاهی هدف می‌تواند این باشد که زائران ایرانی و موکب‌های خودمان را پرمحتوا کنیم، اما اگر سطح بالاتری می‌خواهیم باید به فکر مخاطبان بسیار متنوع‌تری که در آنجا هستند باشیم. ما نمی‌توانیم از زائر کشور پاکستان یا هندوستان انتظار داشته باشیم اربعین قرآنی و عترتی را به نمایش بگذارند، شاید این جزء وظایف ما باشد.

این پیشکسوت قرآنی در ادامه بر ضرورت ایجاد گروهی برای سیاست‌گذاری و اندیشیدن به مسائل اساسی اربعین و فعالیت‌های قرآنی در اربعین اشاره و اظهار کرد: باید این افراد بنشیند و به طور جدی سیاست‌ها و مسائل اساسی حوزه قرآنی در اربعین را فهرست، مسائل مبنایی و مفهومی را بررسی، راهبرد‌های جدی را فرض و اهداف کلان را ترسیم کنند و به دنبال دستیابی به یک روش و مدل اثرگذارتر متناسب با اربعین باشند و بعد در لایه هماهنگی دستگاه‌ها را پای کار بیاورند.

دستگاه‌های قرآنی برای اربعین چه کرده‌اند؟

رئیس اسبق مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه در ادامه با طرح این سؤال که این هماهنگی وظیفه کدام دستگاه و نهاد است، گفت: من متوجه سندی شدم که مصوبه شورای فرهنگ عمومی کشور است. این سند به عنوان «سند راهبرد‌های تعالی فرهنگی در پرتو زیارت اربعین» شناخته می‌شود و در سال ۱۴۰۲ با امضای رئیس جمهور شهید ابلاغ شده است. ناظر اجرای این سند شورای فرهنگ عمومی کشور است، اما ما از آن بی‌خبر هستیم. شواری فرهنگ عمومی در نگاشت نهادی و تقسیم کار دستگاه‌ها، ایجاد زمینه مناسبِ انس آحاد مردم با قرآن کریم در زیارت اربعین را بر عهده سازمان تبلیغات اسلامی قرار داده است. از طرف دیگر شورای توسعه فرهنگ قرآنی مأموریت سیاستگذاری و طراحی مدل‌های مفهومی ویژه این حوزه را دارد، الان شورای توسعه این ظرفیت را ندارد، باید ظرفیت به شکلی ایجاد شود که بتواند تا سال آینده یک مجموعه مدون که سیاست‌ها و راهبرد‌های کلان را معلوم کند، ارائه دهد. طبق شرح معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد هماهنگی میدانی فعالیت‌های قرآنی کشور باید از سوی این معاونت انجام شود، این معاونت شرح وظایف مصوب دارد، اما معاونت هیچ‌گاه نقش‌آفرینی این چنینی نداشته است. در واقع بر روی کاغذ وظایف را نوشته‌ایم، اما در میدان عمل کاری نکرده‌ایم.

یاراحمدی با اشاره به اینکه کمیته فرهنگی اربعین با مشکل ساختار و ضعف دستگاهی مواجه است، گفت: در چنین وضعیت با گماردن یک نفر نهایت خروجی و برونداد چه خواهد بود؟ اگر دستگاه‌های قدرتمند دولتی پشتیبانی نکنند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ باید دستگاه‌های قرآنی بنشیند و سند مفهومی قرآنی اربعین را تنظیم کنند، البته اعتقاد من این است آنچه در صحنه میدان اتفاق می‌افتد باید مردمی باشد و به سمت مردمی برود، با وجود این خلأها و با تعارفات، کار جدی پیش نخواهد رفت.

نقد نگاه قشری به فعالیت‌های قرآنی در اربعین 

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود در برنامه افق رادیو قرآن اظهار کرد: نگاه ما به فعالیت‌های قرآنی برگزاری محافل، مسابقات، نمایشگاه، حفظ و ... است، در صورتی که پرداختن به اینها پرداختن به قشر قرآن است، اگر اینها به تنهایی وارد اربعین شوند خیلی مورد استقبال قرار نخواهند گرفت، اما اگر برویم قلب زائر را هدف قرار دهیم و مفاهیم وحدت‌آفرین دو ملت را استخراج کنیم، وارد اصل داستان شده‌ایم. می‌توان با همان نشست‌های تخصصی نخبگانی و تجربه‌نگاری عزیزانی که در این سال‌ها حضور جدی در میدان داشته‌اند، کار‌های بدیع و نویی را استخراج کرد که بتواند در آن فضا بدرخشد.

این پیشکسوت قرآنی کشورمان افزود: اسناد خوب و تحقیقات خوبی در مورد اربعین انجام شده، همه این تحقیقات می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد و با استفاده از آن‌ها مجموعه فعالیت‌های میدانی برای اربعین طراحی کنیم که اولاً قلب زائر را برای ایجاد انس با قرآن در کنار انس با ائمه هدف قرار دهد و در کنار آن به سایر برنامه‌هایی که در صحنه اجرا می‌شود هم پرداخته شود؛ لذا باید نشست کار‌ها را برنامه‌ریزی کنیم و هندسه مناسب و اثرگذار به آن بدهیم و منویات مقام معظم رهبری در آن مدل مفهومی لحاظ شود. یعنی یک اربعین قرآنی که قرار است وحدت دو ملت را بیشتر کند، تمدن‌ساز شود و وجهه معنوی و قدرت شیعی را به کل دنیا نشان دهد.

این خادم برگزیده قرآنی به تجربه همکاری خود با این کمیته در سال ۱۳۹۴ اشاره و اظهار کرد: از آن سال تاکنون شورای توسعه فرهنگ قرآنی فرصت داشته واکنشی نسبت به اربعین داشته باشد، واکنش این شورا تدوین سیاست‌ها و مدل مفهومی است، هماهنگی میدانی را می‌شود به یک دستگاه داد، اجرای میدانی هم باید مردمی برگزار شود که این امر یک تقسیم کار اساسی می‌خواهد.

یاراحمدی همچنین به صحبت‌‎های دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در برنامه گذشته افق اشاره و بیان کرد: در آن برنامه اعلام شد که طراحی فعالیت‌های قرآنی اربعین باید از سوی کمیسیون تبلیغ و ترویج صورت بگیرد؛ کمیسیون چند ماه است تشکیل نشده، اصلاً کمیسیون توانایی این کار را دارد؟ کمیسیون نتوانسته یک جمله از سند جامع مسابقات قرآن کشور که چهار سال کار مطالعاتی داشت را اجرا کند.

یاراحمدی در بخش پایانی صحبت‌های خود با اشاره به اینکه بچه‌های قرآنی به صورت خودجوش پای کار آمده‌اند و دستگاه‌هایی نیز همکاری کرده‌اند، گفت: مرجع بالادستی باید به صورت ضرب الاجل بیاید و آنچه شأن اربعین است را به صورت یک مدل مفهومی تدوین کند و به دست این عزیزان بدهد تا آن‌ها هم کاری را در آن طراز طراحی کنند. البته این منافاتی با زحماتی که به صورت خودجوش و مردمی از سوی بچه‌های قرآنی انجام شده ندارد. این زحمات جای خود دارد، اما یک عقب ماندگی در سطح مدیریت قرآنی کشور در حوزه اربعین وجود دارد و بهتر است مدیران از خدا به خاطر این کوتاهی که عمدی نبوده است، معذرت‌‎خواهی کنند.