آغاز فاز دوم تبیین و تقویت گفتمان تحکیم خانواده در ایران

به گزارش خبرنگار ایکنا، افتتاحیه فاز دوم سلسله نشست‌های علمی، تخصصی «تبیین و تقویت گفتمان تحکیم خانواده در ایران» با محوریت «تبیین مسئله تحکیم خانواده در قانون» امروز شنبه 24 شهریورماه با سخنرانی زهره سادات لاجوردی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی؛ زهره جعفری، مدیر کل دفتر زنان خانواده استانداری تهران و زهرا نقی‌زاده، رئیس جهاددانشگاهی واحد الزهرا(س)برگزار شد.

در ابتدای این مراسم، کلیپ معرفی طرح «تبیین و تقویت گفتمان تحکیم خانواده در ایران» که به همت اندیشکده بانوان جهاددانشگاهی واحد الزهرا(س) و دفتر امور بانوان و خانواده استانداری تهران طراحی و در حال اجرا است، پخش شد و در ادامه زهرا نقی‌زاده، رئیس جهاددانشگاهی الزهرا(س) به تشریح فعالیت‌های این اندیشکده پرداخت و گفت: اندیشکده بانوان جهاددانشگاهی واحد الزهرا(س) در چهار گروه «تمدن اسلامی» که بر روی الگوی سوم زن و زن در بیانیه گام دوم کار می‌کند، «توانمندسازی در حوزه اشتغال زنان»، «سلامت اجتماعی» با محور نشاط و امید بانوان و حوزه «تعالی خانواده» با محور تشکیل، تحکیم و فرزندآوری است، فعالیت می‌کند.

وی با اشاره به اینکه از سال 99 که این اندیشکده به راه افتاده است، هفت طرح، 140 نشست تخصصی و 10 نشست بین‌المللی با موضوع گفت‌وگوی خانواده برگزار کرده است، گفت: ما طرح‌های پژوهشی مختلفی داشتیم مثل نگاه به آسیب‌های اجتماعی حوزه زنان، سلامت معنوی و توانمندسازی زنان. مقالات مختلفی نیز در حوزه دانشگاهی تهیه شد از جمله فراتحلیل مطالعات روسپیگری در ایران، نظام مسائل مشاغل خانگی در ایران، آسیب شناسی بیمه زنان و ... .

نقی‌زاده از تدوین 102 سند سیاستی در این اندیشکده نیز خبر داد و گفت: اسناد در اختیار سیاست‌گذاران و مسئولان اجرایی قرار گرفته تا پلی بین صاحبنظران و مسئولان اجرایی برقرار شود.

رئیس جهاددانشگاهی الزهرا(س) ادامه داد: همچنین سعی شده تولید محتوای مناسب برای مخاطبان دانشگاهی صورت بگیرد و در سایت و شبکه‌های اجتماعی مطالب برای اساتید و دانشجویان بارگذاری می‌شود. سال گذشته نیز ما رتبه اول جایزه استانی جوانی جمعیت را در استان تهران کسب کردیم و داوری کارگروه فعالیت‌‌های اجتماعی استان تهران را اندیشکده بر عهده داشت. 

اجرای کلان پروژه توسعه گفتمان مشاغل خانگی 

وی با تأکید بر اینکه از سال گذشته وارد طراحی و اجرای کلان پروژه‌ها شده‌ایم، گفت: سه طرح توسعه گفتمان مشاغل خانگی در ایران، کلان پروژه سیاست‌گذاری اشتغال منعطف برای زنان که در فاز مقدماتی آن وضعیت کشورهای آسیایی و اروپایی مورد بررسی قرار می‌‌گیرد، سپس سلسله نشست‌های تبیینی طرح برگزار و یک نمونه و الگو ارائه می‌شود و در نهایت «کلان پروژه تحکیم خانواده» مطرح و در حال اجرا است و امیدواریم با این اقدامات گامی در مسیر تحکیم خانواده در ایران برداریم. 

زهره جعفری، مدیرکل دفتر زنان و خانواده استانداری تهران نیز در این نشست گفت: گام اول طرح تحکیم خانواده مطالعات مقدماتی بود که جلسات اندیشه‌ورزی متعددی برای آن برگزار شد تا بدانیم چطور به تحکیم خانواده بپردازیم.

وی تصریح کرد: برای ما اهمیت داشت که کاری ویژه بر روی این موضوع انجام شود. اگر بخواهیم کار مؤثری انجام دهیم اول باید به تحکیم خانواده بپردازیم و خانواده محکم و توانمندی داشته باشیم که فرزندآوری آگاهانه اتفاق بیفتد و نسل ارزشمندی برای ایران اسلامی داشته باشیم. در ادامه پروپوزالی قوی برای این طرح تهیه و مسائل کلیدی از مقالات ارزشمندی که در این زمینه وجود داشت، احصاء شد که با این کار فاز اول طرح تحکیم خانواده به پایان رسید. 

جعفری افزود: تقویت گفتمان تحکیم خانواده مد نظر ما بود و سازمان‌های متولی برای تحکیم خانواده در کنار ما قرار گرفته و در جلسات ما حضور پیدا کردند. در ادامه، تکالیف دستگاهی را تبیین و آسیب‌شناسی کردیم که چرا با وجود این همه دستگاه متولی ازدواج‌های محکم نداریم و آمار طلاق بالاست. شکاف‌های قانونی، خلأهایی که وجود دارد و محتواهایی که نیاز به تقویت دارد نیز بررسی شد و فاز اول این طرح به اتمام رسید و سند گفت‌وگوی سیاستی تدوین شد.

وی در خصوص فاز دوم طرح تحکیم خانواده نیز گفت: اکنون در ابتدای فاز دوم طرح هستیم که علاوه بر تبیین موضوع، بحث آسیب‌شناسی مبانی قانونی را خواهیم داشت و حوزه‌های فرهنگی مؤثر، سبک زندگی غالب، تدابیر اقتصادی و امور اشتغال و مالی که بر خانواده مؤثر است، نقش نظام آموزشی و نقش قوای سه‌گانه در کنار هم بررسی خواهد شد. 

جعفری در پایان گفت: هدف ما رسیدن به نتیجه قابل لمس در متن جامعه است و تلاش داریم به راهبردهای سیاست‌گذاری برسیم و آن راهبردها را در اختیار مسئولان قرار دهیم تا در صورت نیاز، قوانین دستگاه‌ها اصلاح شود و اگر خلأ قانونی وجود دارد، آن را برطرف کنیم. 

زهره سادات لاجوردی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی آخرین سخنران این مراسم بود.

وی با اشاره به اینکه دشمن بر روی خانواده و از بین بردن خانواده متمرکز شده است، گفت: مقام معظم رهبری می‌فرمایند «دشمن بشریت می‌خواهد خانواده را از بین ببرد»؛ وجود انواع روابطی که بین دختران و پسران خارج از محدوده ازدواج وجود دارد و یا عناوینی که به جای ازدواج مطرح می‌شود، نشان می‌دهد خود خانواده هدف قرار گرفته است. در جامعه ما خانواده از ارکان مهم جامعه بوده و شخصیت و هویت فرد در خانواده شکل می‌گیرد و به حمدالله دشمن نتوانسته‌ به اهدافش در جامعه ما برسد اما واقعیت این است که ما در معرض خطر قرار داریم و اگر این پژوهش‌ها و فعالیت‌ها نباشد و به آن‌ها توجه نکنیم، چه بسا ما هم دچار شرایطی شویم که در کشورهای غربی و برخی دیگر از کشورها وجود دارد.

وی در ادامه گفت: خانواده از ابتدای تاریخ بشر تا به امروز به عنوان اصلی‌ترن نهاد اجتماع منشأ تمدن‌ها بوده و در شخصیت افراد نیز تأثیر اصلی را دارد. بحث تحکیم بنیان خانواده هم حقیقتاً بر روی سلامت روانی افراد تأثیر مستقیم دارد و هم می‌تواند موجب ایجاد ثبات و قوام یک جامعه شود. ما در مکتب اسلام به عنوان مکتب انسان‌ساز که همه قوانین و دستورات آن برای رسیدن به سعادت است، می‌بینیم بیشترین عنایت بر روی خانواده است و جهت تکریم و تعالی خانواده در قرآن و سنت دستوراتی مطرح شده است.

تلاش اسلام برای تسری امنیت خانواده به جامعه

لاجوردی تصریح کرد: اسلام در بحث خانواده، نظرات منحصر به فردی دارد و اینکه اعضا چطور با هم تعامل داشته باشند که امنیت و سلامت خانواده به جامعه تسری پیدا کند، مد نظر اسلام است.

وی به آیات قرآن در خصوص خانواده اشاره کرد و گفت: از منظر قرآن ازدواج از آیات الهی است و ازدواج باید مایه آرامش زوجین شود. پس اگر به تحکیم خانواده توجه داریم، باید ببینیم ازدواج چطور صورت گیرد تا زوجین در کنار هم احساس آرامش و رضایت داشته باشند. همچنین قرآن زن و مرد را لباس هم و مایه حفظ آبروی یکدیگر می‌داند که باید به این مسئله نیز توجه کرد. 

حس آرامش با بودن مرد در خانواده

این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، دلیل اشکالات و ایراداتی که در برخی خانواده‌ها شکل گرفته را عدم رعایت همین مسائل و دستورات اسلامی دانست و گفت: آیات و احادیث زیادی در مورد خانواده وجود دارد اما به دلیل کم‌کاری در این حوزه حتی آن‌ها را نشنیده‌ایم؛ مثلاً در اسلام مطرح شده که بودن مرد در خانه اگر به قصد قربت باشد برای او ثواب دارد. در حدیثی از پیامبر آمده است که بهترین شما کسی است که بهترین برای خانواده خود باشد و من بهترین هستیم برای خانواده‌ام. این حدیث اهمیت خانواده و این موضوع که بودن یک مرد در کنار همسرش باید حس آرامش را برای او فراهم کند، مورد تأکید قرار می‌دهد.

وی به قوانینی که در این زمینه وجود دارد و چالش‌های آن نیز اشاره کرد و گفت: بعد از انقلاب برای خانواده و تحکیم آن قوانین زیادی وضع شده است اما برخی از قوانین شاید در ظاهر برای حمایت از زن در خانواده و جامعه باشد ولی اگر آینده‌نگری نداشته باشیم و به زوایای آن توجه نکنیم چه بسا قوانینی که ظاهر آن برای حمایت از زن است، در اصل نتیجه‌ای علیه زن و خانواده بدهد.

لزوم آینده‌نگری در خصوص قوانین حمایتی از زنان

لاجوردی بر لزوم آینده‌نگری در خصوص تأثیر قوانین حمایتی از زنان و خانواده تأکید کرد و گفت: این امر مهمی است که قوانین ما فقط به ظاهر نباید حامی خانواده و زن باشند و باید تأثیرات آن‌ها در درازمدت بررسی شود. همچنین نتیجه قوانین مشابه در سایر کشورها هم باید بررسی شود.

وی به عنوان مثال گفت: مثلاً قوانینی که در پیوست عقدنامه‌ها آمده و شرایط متعددی به آن اضافه شده باید بررسی شود که آیا حقیقتاً به نفع زن و خانواده است یا اینکه ازدواج را با تأخیر مواجه می‌کند و حتی برخی از ازدواج منصرف شوند. 

آیا همه حمایت‌هایی که از زنان صورت می‌گیرد به نفع خانواده است؟

لاجوردی ادامه داد: در بحث خانواده باید به تغییرات جهانی توجه کنیم و ببینیم چه اتفاقاتی در جهان در حال رخ دادن است؟ امروز دنیا با چه مفاسدی روبه‌رو است؟ آیا همه حمایت‌هایی که از زنان صورت می‌گیرد به نفع خانواده است و یا به نوعی برای زنان مسائل و مشکلاتی به وجود آورده که جا دارد تحقیقات بیشتری بر روی آن صورت گیرد؟ 

وی به این مسئله نیز اشاره کرد که اکنون شاهد تغییراتی در سبک زندگی ایرانی، اسلامی هستیم و گفت: اگر به این تهاجمات توجه لازم را نداشته باشیم، ممکن است کارهای صورت گرفته برای تحکیم خانواده، تحت تأثیر آن‌ها قرار گیرد.  

این عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی به تعدادی از اصول قانوان اساسی که در حمایت از زن و خانواده مطرح شده نیز اشاره کرد و گفت: در قانون اساسی چند اصل برای حمایت از خانواده و زنان مطرح شده است. اصل 110 اشاره می‌کند همه قوانین باید در جهت تسهیل تشکیل خانواده باشد. یعنی قانون‌گذار وقتی می‌خواهد قانونی را وضع کند باید در نظر داشته باشد که این قانون باید تشکیل خانواده را تسهیل کرده و قداست خانواده را در نظر بگیرد. ایجاد زمینه مساعد برای رشد زنان در ابتدای اصل 21 آورده است. خود ایجاد زمینه مساعد برای رشد شخصیت زن می‌تواند موارد متعددی را شامل شود که در قانون‌گذاری باید رعایت شود. 

نتیجه مخرب نبود پیوست خانواده در قوانین

وی ادامه داد: سیاست‌های کلی خانواده سیاست‌های دقیقی است و رعایت پیوست خانواده در همه قوانین در آن مطرح شده است. اکنون با برخی آسیب‌های اجتماعی مواجه هستیم که نتیجه عدم طراحی پیوست خانواده در آن قانون است. البته در مفاد مختلفی از قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت سعی شد برای تسهیل ازدواج و تحکیم بنیان خانواده تسهیلات و تشویقاتی در نظر گرفته ‌شود و امتیازهایی برای بانوانی که دارای فرزند هستند دیده شد. 

لاجوردی متذکر شد: ما همچنان ممکن است با خلأها یا نواقص قانونی در خصوص حمایت از خانواده مواجه باشیم که اندیشکده‌هایی مثل این اندیشکده باید به این مسائل بپردازند. 

وی افزود: اکنون با چالش مسائل اقتصادی مواجه هستیم که خانواده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مقام معظم رهبری یک دهه است که مرتباً در نام‌گذاری سال‌ها مسائل اقتصادی را مطرح می‌کنند و این به نوبه خود در مسائل خانوادگی تأثیر می‌گذارد. فقر فرهنگی و مهارتی نیز از چالش‌هایی است که کمتر به آن‌ها پرداخته شده و بحث کمبود خدمات مشاوره نیز باید بیشتر مطرح شود. جا دارد مراکزی که مشاوره‌های دقیق و اصولی به زوجین می‌دهند توسعه پیدا کنند.

لزوم داشتن رویکرد پیشگیرانه

لاجوردی بر لزوم داشتن رویکرد پیشگیرانه نسبت به بحران‌ها به خصوص در خانواده تأکید کرد و گفت: اجازه ندهیم مشکلات در خانواده رخنه کند و بعد به فکر درمان بیفتیم. سال‌هاست مشاوره وجود دارد اما اینکه چه قدر به زوجین آگاهی داده است، نیازمند بررسی است. اگر آموزش قبل از ازدواج به یک جلسه چند ساعته محدود شود، نتیجه ندارد و لازم است حتی در مدارس و دانشگاه‌ها آموزش‌های لازم ارائه شود.

نکته دیگر به لزوم آسیب‌شناسی در اقداماتی که تاکنون توسط دستگاه‌های مرتبط با بحث ازدواج و تحکیم خانواده صورت گرفته، باز می‌گردد. باید این اقدامات بازنگری و آسیب‌شناسی و بررسی شود که چرا هزینه‌کردها دقیقاً به نتیجه منجر نشده است.

رصد فضای جامعه و خانواده‌ها با توجه به تغییر سبک زندگی و تهاجم فرهنگی نیاز دیگری بود که لاجوردی آن را مطرح کرد و گفت: این موارد باید بررسی شود تا مسیری که دیگران رفته‌اند و مشخص شده اشتباه کرده‌اند، دوباره طی نشود. مثلاً در برخی از دوره‌های آموزشی فقط حقوق زنان به آن‌ها آموزش داده می‌شود و وظایف آن‌ها نسبت به اعضای خانواده مطرح نمی‌شود و یا مردان فقط حقوق خود را یاد می‌گیرند و وظایفشان مطرح نمی‌شود. در صورتی که اول باید وظایف مطرح شود سپس حقوق و یا اینکه وظایف و حقوق همزمان مطرح شود.