فجایع غزه نمایانگر نبود وحدت حول قرآن به عنوان مانیفست مسلمین است

وحدت میان مسلمین از جمله تأکیدات صریح قرآن است، موضوعی که در بیانی مشهور به آن در کلام‌الله مجید اشاره شده است، آنجا که می‌فرماید «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا» (آل‌عمران/103) بر پایه این تأکید، مسلمانان صرف نظر از اختلافات قومیتی، نژادی و انگاره‌های مذهبی باید به مثابه یک پیکره، خدامحوری پیشه کرده و از توان، ظرفیت و قدرت خود در راستای دفع مخاطرات دشمن استفاده کنند.

 

به طور قطع وقتی چنین اشاره‌ای موجز در قرآن یافت می‌شود که به دفعات می‌توان اشارات دیگری را نیز در آن جستجو کرد و جامعه مسلمین را به وفاق و یکدلی دعوت می‌کند، طبعاً انس مکرر با قرآن به بهانه‌های گوناگون در قالب برپایی مراسم همچون محافل و کرسی‌های تلاوت قادر خواهد بود، هر آینه این نکته را به مسلمین گوشزد کند که باید در برهه‌های گوناگون درصدد حفظ و صیانت از این وحدت باشند.   

 

حال که در آغاز هفته وحدت و میلاد نبی اکرم(ص) به عنوان نماد اصلی وفاق و وحدت میان مسلمین قرار داریم، درباره این موضوع که قرآن تا چه اندازه می‌تواند در ایجاد و تقویت این وحدت مؤثر باشد و چه راهکاری را باید در برگزاری محافل انس با قرآن اتخاذ کرد که منجر به ایجاد این یکپارچگی شود، محمدرسول محمدزاده، پژوهشگر قرآنی، در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایکنا به بیان نکاتی پرداخته است که در ادامه می‌خوانیم.

 

محمدزاده با اشاره به اینکه قرآن در مورد اختلاف امت اسلام حساس است، گفت: این کتاب آسمانی توصیه می‌کند که مسلمین تلاش کنند تا این اختلافات را به حداقل ممکن برسانند و مثال آن را اختلاف میان دو قبیله اوس و خزرج معرفی می‌کند و تأکید می‌کند که قرآن و پیامبر آمده‌اند تا اختلافات میان آنها را رفع کنند. قرآن، خود و پیامبر(ص) را مراجع رفع اختلاف امت معرفی می‌کند و در سوره «حجرات» آمده است؛ اگر پیغمبر به حرف شما گوش دهد، هر کدام از شما راه خود را پیش گرفته و به مشکلات بیشتری برمی‌خورید، لذا پیغمبر به عنوان مرکز وحدت امت معرفی می‌شود تا مسلمین بتوانند با مراجعه به او برای رفع اختلافات خود اقدام کنند.

 

این پژوهشگر قرآنی ادامه داد: نباید از این موضوع غافل شد که وحدت امت حول حق و نیز یکی از مصادیق آن قرآن است و این وحدت در زمینه‌های راهبردی نیست که موقتی رفع نزاع کرده و سلاح بر روی زمین بگذاریم، بلکه در مورد مظاهر حق است. دیگری پیامبر اکرم(ص) و ذریه آن حضرت هستند. اگر در مسائل مستحدثه میان امت اسلامی اختلافاتی پیش می‌آید، مطمئن‌ترین راه ارجاع این مسائل به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) و اجتناب از دامن زدن به اختلافاتی است که موضع امت اسلامی را ضعیف می‌کند.

 

وی تأکید کرد: موضوع وحدت از دیدگاه قرآن آنچنان مهم است که زندگی حضرت موسی(ع) و برادرش هارون مثال زده می‌شود، آنجا که این پیامبر الهی برادرش را پیش از ترک شهر به عنوان جانشین خود معرفی می‌کند، ولی پس از مراجعت متوجه گوساله‌پرستی قومش می‌شود. وقتی دلیل را از هارون جویا می‌شود، او دو دلیل یکی بیم جانش و دیگری جلوگیری از تفرقه و اختلاف بین قوم را بیان می‌‌کند. وقتی حضرت موسی(ع) ادله دوم را می‌شنود، از این امر چشم‌پوشی می‌کند. با این استدلال قرآنی می‌توان به اهمیت وحدت پی برد.

 

این پژوهشگر قرآنی گفت: نکته سوم این است که قرآن خود را رافع اختلافات معرفی می‌کند، اما منظور قرآنی نیست که میان مسلمانان است؛ این قرآن تنها نمادی از قرآن است، چرا که مسلمین اصل قرآن را به عنوان مبدأیی کاربردی برای حفظ مسائل و اختلافات خود به کار نمی‌برند، بلکه آنچه میان امت اسلامی از قرآن وجود دارد، تنها شکل ظاهری آن است، صورت‌هایی همچون قرائت، حفظ و مسائل فنی از جمله تجوید و نیز مانیفست روابط اجتماعی، سیاسی و سایر مقولات مرتبط در زندگی انسان، قرآن نیست.

 

وی افزود: مثالی برای تقریب بیشتر ذهن، هشت‌سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران است که در آن صدام متجاوز بود، اما در مواجهه با چنین رویدادی قرآن چه راهکاری نشان می‌دهد؟ برای این منظور باید مجدد به سوره «حجرات» مراجعه کرد، آنجا که می‌فرماید: «وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِی تَبْغِی حَتَّى تَفِیءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ؛ و اگر دو طايفه از مؤمنان با هم بجنگند ميان آن دو را اصلاح دهيد و اگر [باز] يكى از آن دو بر ديگرى تعدى كرد با آن [طايفه‏ اى] كه تعدى مى‌‏كند بجنگيد تا به فرمان خدا بازگردد پس اگر بازگشت ميان آنها را دادگرانه سازش دهيد و عدالت كنيد كه خدا دادگران را دوست مى‌دارد» حال آیا به تأسی از این اشاره قرآن، اقدامی برای رفع جنگ میان ایران و عراق به عنوان دو کشور مسلمان صورت گرفت یا دولت‌های اسلامی دیگر در طول جنگ تنها به این امر یعنی افزایش تنش‌ها میان ایران و عراق دامن زدند؟!

 

محمدزاده اظهار کرد: حقیقت قرآن در میان جوامع اسلامی و در ارتباطات فرهنگ میان مردم بلاد اسلامی تنها در حد همین مراسم و برگزاری محافل و مسابقات است، البته به عنوان یک قالب به منظور پرداختن به موضوع و دغدغه‌ای واحد، قابل ستایش است، ولی چه تأثیری در ترمیم روابط و اتحاد میان امت اسلامی دارد؟ این موضوع باید بررسی شود. اگر وفاق و یکدلی وجود داشت، شاهد فجایعی در جهان اسلام مانند کشتار مردم غزه نبودیم.

 

وی در پایان گفت: از صدر اسلام رویکرد تبلیغ، ترویج و تعلیم قرآن به همین شکل بوده است و به مرور قرآن در عین تقدس تبدیل به یک کتاب غیر کاربردی شد، هر چند جذابیت ظاهری و سمعی دارد و در محافل و مجالس گوناگون با آن مواجه هستیم و از الحان خوش قاری یا محفوظات حافظ قرآن لذت وافر می‌بریم، اما در مناسبات و زیست اجتماعی ما در ابعاد گوناگون حضوری کمرنگ دارد.