قیام جنگل صدای اعتراض مردم علیه استبداد بود

به گزارش ایکنا به نقل از سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نشست علمی «قیام جنگل؛ تأثیرات و تأثرات فرهنگی» با هدف بررسی واکنش‌های مردمی، تأثیرات اجتماعی و فرهنگی این قیام در تاریخ معاصر ایران، در پژوهشکده اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.

این نشست با حضور هومن یوسف‌دهی، پژوهشگر ادبیات و تاریخ معاصر و قربانعلی کناررودی، عضو هیئت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران همراه بود به تحلیل ابعاد مختلف این حرکت تاریخی و نقشی که در شکل‌گیری هویت فرهنگی و اجتماعی ایران ایفا کرد، پرداخته شد.

نهضت جنگل روحیه مقاومت در برابر سلطه خارجی را تقویت کرد

در نشست علمی «قیام جنگل؛ تأثیرات و تأثرات فرهنگی» هومن یوسف‌دهی، پژوهشگر ادبیات و تاریخ معاصر، با ارائه تحلیلی از شرایط تاریخی و اجتماعی زمانه، به چرایی شکل‌گیری نهضت جنگل پرداخت و این حرکت را واکنشی به مداخلات استعماری و نابسامانی‌های داخلی توصیف کرد.

این پژوهشگر شرایط استان گیلان در زمان شکل‌گیری نهضت جنگل را نیز تبیین کرد و گفت: در گیلان، حضور قشون روسیه تزاری، که از سال 1299 قمری شدت گرفت، به مداخله آشکار در امور داخلی منطقه انجامید. این دخالت‌ها نه تنها خشم مردم را برانگیخت، بلکه آنان را به سوی یک قیام مسلحانه سوق داد. در چنین شرایطی، شخصیت‌هایی چون میرزا کوچک‌خان، احمد کسمایی و میراحمد مدنی، که سابقه فعالیت در جنبش مشروطه داشتند، برای مبارزه با این سلطه استعماری قیام کردند.

وی همچنین با اشاره به تأسیس هیئت اتحاد اسلام توسط رهبران نهضت جنگل گفت: میرزا کوچک‌خان و یارانش در خرداد 1294 شمسی نهضت جنگل را بنیان نهادند. این گروه فعالیت‌های خود را تحت عنوان هیئت اتحاد اسلام پیش می‌بردند و با بهره‌گیری از باورهای دینی و حمایت مردمی، پایه‌های این حرکت را مستحکم کردند. نقش میرزا کوچک‌خان به عنوان یک رهبر با تجربه نظامی و سیاسی، در تبدیل این نهضت به یک جنبش گسترده غیرقابل انکار است.

این پژوهشگر با اشاره به استقبال مردمی از نهضت جنگل گفت: این جنبش به سرعت به مأمنی برای گروه‌های مختلف تبدیل شد. از کشاورزان و کارگران گرفته تا جوانانی که به دنبال امنیت و استقلال بودند، همه به این نهضت پیوستند.

قیام جنگل صدای اعتراض مردم علیه استبداد و استعمار بود

یوسف‌دهی، میرزا کوچک‌خان را نمادی از مقاومت در برابر سلطه استعماری و استبداد داخلی دانست و اظهار داشت: میرزا کوچک‌خان جنگلی با اتکا به اراده‌ای استوار و رهبری هوشمندانه، نهضتی را پایه‌ریزی کرد که نه تنها صدای اعتراض مردم گیلان، بلکه انعکاسی از آرمان‌های آزادی‌خواهانه همه ایرانیان بود. قیام جنگل، بیانگر عزم ملتی بود که نمی‌خواست زیر بار ظلم خارجی و داخلی بماند.

هومن یوسف‌دهی، پژوهشگر ادبیات و تاریخ معاصر، در بخش دیگری از سخنان خود به تحولات بنیادین در ساختار و عملکرد نهضت جنگل پرداخت و تأثیر رویدادهای داخلی و بین‌المللی را بر این قیام بررسی کرد.وی با اشاره به خاستگاه اجتماعی و قدرت گرفتن نهضت جنگل در سال 1296 خورشیدی اظهار داشت: دو سال پس از آغاز نهضت، جنگلی‌ها توانستند تشکیلات اداری، مالی، قضایی و اطلاعاتی منسجمی ایجاد کنند.

نهضت جنگل پدیده‌ای فرهنگی بود

یوسف‌دهی در بخش دیگری از سخنرانی خود، بر جنبه‌های فرهنگی نهضت جنگل تأکید کرد: نهضت جنگل، فراتر از یک جنبش مسلحانه، پدیده‌ای فرهنگی بود. در دورانی که باسوادان جامعه بسیار محدود بودند، جذب چهره‌های فرهنگی، شاعران، روزنامه‌نگاران و روحانیون، از دستاوردهای مهم این جنبش به شمار می‌رود. حداقل ۳۰ شخصیت فرهنگی شناخته‌شده با این نهضت همکاری داشتند.

وی در ادامه گفت: یکی از اقدامات مهم فرهنگی این جنبش، انتشار روزنامه جنگل به‌عنوان ارگان رسمی آن بود. این روزنامه که توسط چهره‌هایی مانند میرزا حسین خان کسمایی و غلامحسین نویدی اداره می‌شد، در ارتقای آگاهی سیاسی و اجتماعی مردم گیلان و حتی سراسر کشور، نقشی کلیدی ایفا کرد.

هومن یوسف‌دهی سخنان خود را با یادآوری سرنوشت رهبران جنبش جنگل به پایان رساند و گفت: با قلع‌وقمع جنگلی‌ها و شهادت میرزا کوچک خان، این جنبش به پایان رسید. اما میراث فرهنگی و اجتماعی آن همچنان زنده است و می‌تواند به‌ عنوان الگویی از پیوند فرهنگ و سیاست در تاریخ ایران مورد مطالعه قرار گیرد. نهضت جنگل نمونه‌ای است که نشان می‌دهد چگونه می‌توان حتی در شرایط سخت، برای حفظ هویت فرهنگی و پیشبرد آموزش و آگاهی اجتماعی تلاش کرد.