از فیزیولوژی تا تأثیر اقلیم در اجرای نغمات دینی

مرحله نهایی بخش نغمات دینی چهل و هفتمین دوره مسابقات سراسری قرآن کریم در گروه آقایان طی روز‌های گذشته در تبریز برگزار و نفرات برتر آن نیز در مراسم اختتامیه معرفی و تجلیل شدند. محمدرضا پورزرگری، داور تجوید و صحت قرائت این بخش که شامل رشته‌های دعاخوانی، اذان و مدیحه‌سرایی و هم‌خوانی قرآن کریم بود در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایکنا به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت که مشروح آن در ادامه آمده است.

ایکنا – بحثی که اغلب در رشته مدیحه‌سرایی و هم‌خوانی قرآن وجود دارد، این است که گروه‌ها و نمایندگان استان خوزستان به واسطه اشراف به زبان عربی جلوتر از سایر گروه‌ها هستند.

حرف دقیقی نیست، البته به صورت طبیعی نمایندگان استان خوزستان باید در ادا و بیان تسلط بالاتری نسبت به سایر گروه‌ها داشته باشند، اما گاهی اوقات تأثیرات محلی در فصاحت اعضای گروه‌ به ویژه در بخش قرائت و همخوانی قرآن شنیده می‌شود.

در تواشیح و مدیحه‌سرایی با توجه به اینکه بخشی از مخاطب مربوط به همان محل زندگی اعضای گروه تواشیح است و ممکن است در مدیحه‌سرایی، برخی ملودی‌های محلی اجرا شود که قابل اغماض است؛ اما اجرای گروه‌ها در بخش هم‌خوانی قرآن باید دقیق باشد و همان فصاحت مورد انتظار از قاری از گروه‌های همخوانی انتظار می‌رود. شکل دهان و دندان‌ها و در مجموع فیزیولوژی، شیوه ادا و بیان کلمات از جمله موضوعات تأثیرگذار بر فصاحت است. 

همچنین در مدیحه‌سرایی هم برخی از اعضای گروه به ویژه در بخش‌های تک‌خوانی بیشتر صدای خود را آشکار کردند و این، مانع اجرای یک دست گروه‌ها می‌شد.

ایکنا – موضوع دیگر بحث تفاوت اقلیمی است. در گفت‌وگو با شرکت‌کنندگان بسیاری بر این نکته تأکید داشتند که تفاوت اقلیمی بر اجرا تأثیرگذار است، نظر شما چیست؟

ممکن است شرکت‌کنندگان برای اجرا به هر اقلیمی سفر کنند، لذا باید آمادگی اجرا در هر شرایط آب و هوایی را داشته باشند. اجرا در هر شرایط نیاز به مجموعه تدابیری دارد و اگر تدبیر باشد، شاهد اجرای بهتری از گروه‌ها در هر شرایط آب و هوایی خواهیم بود. به عنوان مثال بهترین زمان برای اذان گفتن ظهر به بعد است، چرا که مؤذن صدای آماده‌تری دارد، اما وقتی بحث مسابقه پیش می‌آید، متسابق باید خود را برای اجرا در هر ساعتی از روز آماده کند؛ لذا این موضوع توجیه‌پذیر نیست.

معمولاً شرکت‌کنندگان اگر اجرای خوبی داشته باشند از شرایط راضی هستند و اگر ضعف‌هایی داشته باشند، دنبال بهانه‌ای برای رفع ضعف‌ها هستند. بهترین کار این است که تلاش خودمان را به کار گیریم و با دقت، مدیریت و تعقل به بهترین شیوه به اجرای برنامه بپردازیم.

ایکنا - از مجموع مصاحبه‌ها با داوران و شرکت‌کنندگان بخش نغمات دینی چهل و هفتمین دوره مسابقات سراسری می‌توان به این نتیجه رسید که سطح فنی در رشته تواشیح نسبت به رشته‌هایی همچون دعاخوانی، که به صورت انفرادی است، بالاتر است، آیا اینگونه است؟

به این باور رسیده‌ام که برخی از شرکت‌کنندگان در رشته دعاخوانی چندان با دعا و دعاخوانی مأنوس نیستند، لذا این موضوع در اجرای آنها بی‌اثر نیست. برخی از دوستان هم به تازگی وارد فضای دعاخوانی شده‌اند، از صدا و استعداد خوبی برخوردارند، اما نیاز به تلاش بیشتری دارند.

موضوع این است که برخی هنوز متوجه نشده‌اند که از دعاخوانی چه می‌خواهند؟ درست است متن دعا عربی و بهترین شیوه اجرای عربی است، اما مخاطب در ایران به زبان فارسی تکلم می‌کند و حس و حال مردم با فضای ملودی‌های ایرانی عجین است و مخاطب بیشتر در فضای مداحی عجین است، لذا اغلب دعا‌خوانی‌ها در کشور به سمت و سوی مداحی رفته است. بر همین اساس متسابقان رشته دعاخوانی باید این را در نظر داشته باشند و در عین حال سعی کنند، ضوابط و اصول دعاخوانی را نیز بیاموزند و دعایشان تلفیقی از نغمات فارسی و عربی باشد تا اثرگذاری روی مخاطب را داشته باشد؛ لذا کسانی که حس و حال مداحی داشتند، موفق‌تر بودند.

در پایان عرض کنم که در دعاخوانی صدا بسیار مهم است. اکثر شرکت‌کنندگان این دوره صاحب صدا‌های خیلی خوبی بودند. حس و حال معنوی هم بسیار مهم است، یعنی دعاخوان باید دعا را با وجود خود لمس کرده و در زمان قرائت دعا احساس مناجات با خدا را داشته باشد. در بخش ترجمه رشته دعاخوانی احساس کردم، برخی از شرکت‌کنندگان نتوانستند ترجمه را آنطور که شایسته است با فضای دعا تلفیق کنند.

یادآور می‌شود، مرحله نهایی چهل و هفتمین دوره مسابقات سراسری قرآن کریم سازمان اوقاف و امور خیریه در بخش آقایان طی ۱۹ تا ۲۹ آذرماه در بخش آوایی در مصلای تبریز در حال برگزاری است و حضور در سالن مسابقات برای عموم آزاد است.

رقابت‌های بخش آقایان در رشته‌های آوایی شامل قرائت تحقیق، قرائت ترتیل، حفظ بیست جزء و حفظ کل در مقطع بالای ۱۸ سال و قرائت تحقیق و حفظ کل در مقطع زیر ۱۸ سال طی این هفته همه روزه به صورت زنده از ساعت ۱۴ تا ۲۱ از رادیو قرآن و شبکه قرآن و معارف سیما پخش می‌شود.

پیش از این در همین محل شاهد رقابت‌های بخش بانوان طی ۱۲ تا ۱۹ آذرماه بودیم که نفرات برتر آن طی مراسمی در بخش‌های نغماتی و آوایی تجلیل شدند. همچنین بخش نغماتی آقایان چهل و هفتمین دوره مسابقات نیز نفرات برتر خود را شناخت.

مخاطبان ایکنا می‌توانند در پرونده ویژه خبری چهل و هفتمین مسابقات سراسری قرآن کریم سازمان اوقاف پیگیر اخبار این رویداد باشند، همچنین مطالب در کانال‌های ایکنا در شبکه‌های اجتماعی به نشانی iqnanews قابل مشاهده است.

گفت‌وگو از امیرسجاد دبیریان