حکمرانی ولایت فقیه بر پایه اندیشه مهدویت شکل گرفته است

به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حسین الهی‌نژاد، معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، امروز چهارشنبه ۱۷ بهمن‌ماه طی سخنانی در سلسله نشست‌های پنجمین مدرسه حکمرانی اسلامی که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، اظهار کرد: در حال حاضر حکمرانی مهدوی را تجربه می‌کنیم و این حکمرانی به دو بخش تقسیم می‌شود که نخست، حکمرانی متعالی مهدوی تحت سرپرستی امام زمان(عج) و پس از ظهور به تحقق می‌رسد و دوم، حکمرانی پیشاظهور که توسط ولی‌فقیه به‌عنوان جانشین امام زمان(عج) در جریان است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگی اسلامی بیان کرد: همان‌طور که حکمرانی امام زمان(عج) از نوع مهدوی است، حکمرانی جانشینان او نیز به شکل محدودتر در همان چارچوب تعریف می‌شود و هر دو در زمره حکمرانی مهدوی قلمداد می‌شوند که این، نخستین ادعای مرتبط با حکمرانی مهدوی است.

وی ادامه داد: دومین ادعا در مورد حکمرانی مهدوی این است که هر حکمرانی تحت ولی‌فقیه می‌تواند زمینه‌ساز ظهور باشد، اما این موضوع به این معنا نیست که هر حکمرانی زمینه‌ساز ظهور لزوماً باید تحت رهبری ولی‌فقیه باشد.

حجت‌الاسلام والمسلمین الهی نژاد افزود: ولی‌فقیه به‌عنوان جانشین امام زمان(عج) وظیفه دارد که حرکت خود را به سمت زمینه‌سازی برای ظهور متمرکز کند و نمی‌تواند در خلاف این جهت گام بردارد و بنابراین، حکومت ولی‌فقیه باید در راستای این هدف عمل کند.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگی اسلامی گفت: برخی گروه‌ها نیز وجود دارند که بسیاری از تشکیلات خود را عامل زمینه‌سازی ظهور می‌دانند، اما، چون شرط اصلی یعنی همراهی با ولی‌فقیه را ندارند، از تحقق کامل این هدف بازمی‌مانند که نمونه‌ای از این گروه‌ها، انجمن حجتیه است که تصور می‌کنند در مسیر زمینه‌سازی ظهور قرار دارند، اما به دلیل فقدان این شرط بنیادی، نمی‌توانند در چارچوب حکمرانی مهدوی تعریف شوند.

وی ادامه داد: سومین ادعای مرتبط با حکمرانی مهدوی این است که زمانی که بحث زمینه‌سازی مطرح می‌شود، اگر این تلاش‌ها به حد نصاب لازم برسند، ظهور محقق خواهد شد و به بیان دیگر، هرگاه تحقق کامل اقامه دین پیش از ظهور به نصاب برسد، شرایط تحقق ظهور نیز فراهم شده است.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگی اسلامی در ادامه با اشاره به دو مقطع اقامه دین با عناوین پیشاظهور و پسا‌ظهور، ابراز کرد: پیشاظهور اقامه دین به شکلی محدود و نسبی انجام می‌شود و مانند یک محرک اصلی برای ظهور عمل می‌کند، اما در پساظهور، با تلاش امام زمان(عج)، اقامه دین در گستره جهانی و جامع اجرایی خواهد شد که در واقع، در دوران پساظهور، ظهور عامل اصلی اقامه دین است؛ حال آنکه در دوران پیشاظهور، اقامه دین است که ظهور را محقق می‌کند.

حجت‌الاسلام والمسلمین الهی‌نژاد تصریح کرد: حکمرانی راهبرد را مشخص و هدف نهایی و سازوکار دستیابی به آن را معرفی می‌کند که این امر، طی فرآیندی تدوین‌شده برای رسیدن به نتایج انجام می‌شود.

فرهنگ نظامی از باورها، ارزش‌ها و الگو‌های رفتاری عمیقاً ریشه‌دار است

وی یادآور شد: فرهنگ نظامی از باورها، ارزش‌ها و الگو‌های رفتاری عمیقاً ریشه‌دار است که نقش اساسی در نظام حکمرانی ایفا می‌کند.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگی اسلامی اذعان کرد: هر نوع حکمرانی می‌تواند الهی یا بشری، دینی یا سکولار باشد و حکمرانی اسلامی نیز انواع مختلفی از جمله نبوی، علوی و مهدوی دارد که با این حال، سازوکار‌های آن بر اساس مقتضیات روز تدوین می‌شوند. 

حجت‌الاسلام والمسلمین الهی نژاد اظهار کرد: نخستین تجربیات حکمرانی اسلامی اعم از نبوی، علوی و مهدوی بود، به گونه‌ای که اهل‌بیت (ع) اگرچه دولتی مبتنی بر قدرت نداشتند، اما نظام‌های فکری منسجم و راهبردی ارائه کرده بودند.

وی تصریح کرد: مفهوم حکمرانی محدود به دولت نیست؛ بلکه مجموعه‌ای از کنشگران اجتماعی نیز در این فرآیند نقش دارند و تلاش می‌کنند تا با مشارکت مؤثر در حل مشکلات جامعه، این مفهوم را غنا بخشند.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگی اسلامی بیان کرد: حکمرانی مهدوی به دو بخش حکمرانی متعالی مهدوی با محوریت حاکمیت محمدی و حکمرانی متعالی ولی‌فقیه تقسیم می‌شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین الهی‌نژاد ابراز کرد: تعاریف گوناگونی از مفهوم حکمرانی ارائه شده است، از جمله اینکه حکمرانی یک فرآیند نظام‌مند برای سیاست‌گذاری، تسهیل‌گری، تنظیم‌گری، راهبری و هدایت جامعه از مبدأ تا مقصد است و در تعبیری دیگر، حکمرانی به معنای کنترل و نظارت بر جامعه یا نقش‌محوری دولت در اجرای قوانین تعبیر می‌شود.

وی ادامه داد: حکمرانی ولی‌فقیه به عنوان الگویی اسلامی توسط اسلام ابداع شده است که این نوع حکمرانی بر پایه اندیشه مهدویت شکل گرفته و نگرش نیابت عام همراه با نظریه ولایت‌فقیه با محوریت مردم‌سالاری را شامل می‌شود. 

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگی اسلامی افزود: حکمرانی ولایت فقیه با هدف زمینه‌سازی برای ظهور حضرت حجت(عج) به سیاست‌گذاری، راهبری، تنظیم‌گری، تسهیل‌گری و آماده‌سازی جامعه و شهروندان برای دستیابی به آمادگی‌های لازم جهت تحقق ظهور می‌پردازد.

حجت‌الاسلام و المسلمین الهی‌نژاد عنوان کرد: نوع دیگری از حکمرانی که به آن حکمرانی زمینه‌ساز گفته می‌شود نیز بر پایه اندیشه مهدویت بنا شده است؛ این اندیشه در سه بعد خاستگاهی، فرآیندی و برآیندی در حکمرانی زمینه‌ساز نقشی مؤثر و حیاتی ایفا می‌کند.

وی ادامه داد: در بعد خاستگاهی، اندیشه مهدویت یک نیروی پیش‌برنده است؛ در بعد فرآیندی، نقش سیستمی و ساختاری دارد؛ و در بعد برآیندی نیز هدف‌گذاری و تعیین مسیر کلی را برای حکمرانی زمینه‌ساز انجام می‌دهد.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگی اسلامی تصریح کرد: اهداف حکمرانی ولی‌فقیه و زمینه‌ساز را می‌توان در سه سطح مورد بررسی قرار داد، هدف کوتاه‌مدت که تحقق نسبی اقامه دین و فراهم کردن مقدمات است، هدف میان‌مدت که رسیدن به ظهور حضرت حجت (عج) را مدنظر دارد و هدف بلندمدت که دستیابی به یک جامعه و حکمرانی ایده‌آل مهدوی است.

حجت‌الاسلام والمسلمین الهی‌نژاد یادآور شد: زمینه‌سازی از نصابی برخوردار است که اقامه دین نشان‌دهنده دستیابی به این نصاب خواهد بود. اقامه دین قبل از ظهور به صورت محدود و نسبی بوده، اما پس از ظهور به شکل همه‌جانبه، گسترده و جهانی تحقق می‌یابد. 

تحقق زمینه‌سازی تنها از طریق اقامه دین ممکن است

وی اظهار کرد: تحقق زمینه‌سازی تنها از طریق اقامه دین ممکن است و در این راستا، فرمان پیامبر اکرم (ص) به حضرت علی (ع) این است که اگر مردم به سوی اقامه دین گام برداشتند، زمان قیام تو فرا رسیده است.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگی اسلامی ابراز کرد: حکمرانی متعالی مهدوی به‌عنوان آخرین الگوی حکمرانی اسلامی، بر اساس اندیشه مهدویت شکل گرفته و سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری، تسهیل‌گری و راهبری جامعه را با رویکردی جهانی و تحت حاکمیت مستقیم حضرت حجت دنبال می‌کند و هدف این نظام، دستیابی به عدالت، رفاه، امنیت و دیانت جهانی در قالب عبودیت و توحید الهی است.

حجت‌الاسلام والمسلمین الهی‌نژاد گفت: از ویژگی‌های برجسته حکمرانی مهدوی می‌توان به جهانی بودن، عدالت‌محوری، دین‌محوری، خدا‌محوری، بنیان‌گذاری آخرین شکل حکمرانی و اتصال آن به قیامت اشاره کرد. همچنین جوان‌محوری یکی از شاخصه‌های کلیدی این نظام است.

معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگی اسلامی ادامه داد: بر اساس روایتی از امام رضا(ع)، یاران نظام و نهضت مهدوی که تجلی‌گاه آخرین نهصت اسلامی است، از میان جوانان خواهند بود و علاوه بر آن، حضرت حجت نیز دارای چهره‌ای جوان هستند و بر اهمیت این نسل تأکید دارند.

وی خاطرنشان کرد: یکی از شاخص‌های مهم حکمرانی اهل‌بیت(ع) نیز توجه خاص به جوانان بوده است و آنان همواره برای نسل جوان ارزش قائل شده‌اند، به عنوان نمونه، پیامبر اسلام(ص) در جنگ حنین و مقابله با رومیان، از توانایی نیرو‌ها و فرماندهان جوان بهره گرفتند.