خداوند علما را به عنوان ورثه انبیا انتخاب کرده است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین علی نصیری؛ استاد درس خارج حوزه علمیه، 16 فروردین ماه در ادامه جلسات تفسیر به شرح و تفسیر آیه شریفه 125 سوره بقره «وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى ۖ وَعَهِدْنَا إِلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ» پرداخت که متن سخنان وی به شرح زیر است:

 

یکی از الطاف خداوند به ما این است که توفیق داده تا درس و بحث و کار ما در عرصه قرآن و تفسیر  باشد. عین القضات همدانی گفته است وقتی خداوند در مورد موسی(ع) سخن می‌گوید فرموده است: وَلَمَّا جَاءَ مُوسَىٰ لِمِيقَاتِنَا وَكَلَّمَهُ رَبُّهُ قَالَ رَبِّ أَرِنِي أَنْظُرْ إِلَيْكَ، ولی وقتی در مورد پیامبر(ص) سخن گفت فرموده است: سُبْحَانَ الَّذِي أَسْرَىٰ بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى، یعنی پیامبر(ص) را خداوند به معراج می‌برد ولی موسی با پای خود به میقات می‌رود و بین این دو خیلی فرق است.

 

خداوند معیشت را بین مردم تقسیم کرده است ولی وقتی نوبت به کار انبیاء می‌رسد می‌فرماید ما آنان را اصطفی و انتخاب کرده‌ایم و اگر علما هم بر اساس دو روایت صحیح در کافی، ورثه انبیاء هستند بنابراین نوعی انتخاب و اصطفی برای آنان صورت گرفته است و این‌ها همه لطف الهی است. جلسه تفسیر مشمول همان روایتی است که فرمود اقرا و ارقع. 

 

وَإِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَأَمْنًا وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى ۖ وَعَهِدْنَا إِلَىٰ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْعَاكِفِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ؛ و [یاد کنید] هنگامی که ما این خانه [کعبه] را برای همه مردم محل گردهمایی و جای امن وامان قرار دادیم، و [فرمان دادیم] از مقام ابراهیم جایگاهی برای نماز انتخاب کنید. و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم که خانه‌ام را برای طواف‌کنندگان و اعتکاف‌کنندگان و رکوع‌کنندگان و سجده‌گذاران [از هر آلودگی ظاهری و باطنی] پاکیزه کنید.

 

از آیه 124 تا 129 بقره جریان ابراهیم با کعبه و بیت‌الله الحرام کاملا گره می‌خورد؛ در آیه 124 حضرت ابراهیم(ع) با آزمایش‌های مختلفی امتحان شدند و به مقام امامت رسید و خداوند تعیین کرد که فقط فرزندانی از ایشان که ظالم نباشند به مقام امامت می‌رسند، حال جای این پرسش وجود دارد که نتیجه نهایی از این کارها چیست؟ مثلا یک طلبه از وقتی شروع می‌کند ممکن است 25 سال طول بکشد تا به اجتهاد برسد ثم ماذا؟ ثمره طلبگی چیست و بعد از درس چه نقشی باید بازی کند؛ به تعبیر آیت‌الله فاضل یک نفر باید 25 سال وقت صرف کند تا به اجتهاد برسد ولی یک پزشک برای گرفتن تخصص نهایتا 12 سال وقت می‌گذارد. 

معنای آیه این است که وقتی من ابراهیم(ع) را به چنین جایی رساندم چنین مقامی به او دادم؛ این همه انبیاء آمدند و رفتند ولی از دوره حضرت آدم(ع) تا دوره حضرت ابراهیم(ع) به هیچ پیامبری این موهبت داده نشد که خانه و بیت‌الله را بسازد و تعمیر کند و بعد هم آن همه مناسک و آیه که در این باره نازل فرمود. 

 

بعد از حضرت ابراهیم(ع) تا خود پیامبر(ص) ما شاید بیش از پنج هزار سال طول کشیده است و فقط ایشان بوده است که ماموریت پیدا می‌کند در مکه و بیت‌الله الحرام باشند و با اسماعیل، این خانه را بازسازی کنند و دعا کنند که مردم از سراسر جهان به این منطقه بیایند و حج به جا آورند. تعلیم کتاب و تزکیه مردم را خداوند در چند جای قرآن به پیامبر(ص) نسبت داد و به حضرت ابراهیم(ع) هم این نسبت داده شده است. بنابراین تا آیه 129 محک توجه مکه و بیت الله تا آمدن پیامبر(ص) است. 

 

بافتار درونی این آیه چهار گزاره دارد؛ اذ جعلنا البیت ...؛ واتخذوا من مقام ...؛ عهدنا الی ابراهیم و ...؛ للطائفین و العاکفین ...؛ گزاره اول اشاره به این دارد که من خداوند از ابتدا در دستگاه خودم چنین خانه‌ای را قرار داده بودم یعنی جریان بیت از جهت تاریخی لزوما با ابراهیم(ع) پیوند نخورده است؛ این خانه دو هدف داشته است، یکی اینکه بارانداز پاداش و ثواب باشد و دیگر اینکه مردم به آنجا بروند و پاداش بگیرند و عبادت کنند و بعد هم اینکه باید این محل امن باشد لذا محرمات زیادی ایجاد شد از جمله اینکه حیوانی نباید کشته شود. 

 

اگر روی زمین این خانه به صورت ویژه قرار داده نشده بود شما مرا کجا باید می‌یافتید، لذا بیت‌الله الحرام را نماد و سنبل برای درد دل انسان با خدا قرار داد. اینکه کسی خدا را در قالب بت و سنگ و چوب معرفی کند قطعا مردود است ولی اینکه خانه‌ای متعلق به خدا باشد که مردم در آن عبادت کنند فرق است. بنابراین خدا در عین اینکه خانه ندارد که بگوییم در یکجا ساکن است خانه‌ای از خود برای مردم قرار داد تا نمازهای واجب را به سمت این قبله بخوانند و در عین حال اجازه داد تا نمازهای مستحبی را به هر جهتی بخوانند زیرا ذکر خداست. 

الان امام زمان(عج) در غیبت هستند ولی باز توقع منطقی انسان این است که نقطه و محلی باشد که ما را به یاد ایشان بیندازد لذا سامراء به عنوان محلی برای تولد و جمکران یادبودی برای امام است. خداوند اصل این توقع بشر را که بشر بتواند با او گفت و شنود کند رد نکرده است لذا بیت او و خانه اوست. وقتی سخن از کعبه به میان بیاید احساس ما این است که بالاترین حضور خداوند در عالم هستی در این مکان رخ داده است پس از تعبیر مثابه استفاده کرده است و فرموده است ثواب یک رکعت نماز در خانه خدا معادل صدهزار رکعت است. اینکه فقط به کعبه نگاه کنی عبادت است ولو اینکه ذکر هم نگویید. 

 

بعد از اینکه اصل خانه را پایه‌گذاری کرد جا داشت تا نسبت ابراهیم(ع) را هم با خانه مشخص کرد؛ قبلا فرموده بود که ما دستور دادیم ابراهیم(ع) خانه را بازسازی کند لذا مقام ابراهیم(ع) را در تجلیل از ابراهیم تعیین فرمود تا مردم در آنجا نماز بخوانند. 

 

در گزاره بعد به چند دسته از مردم عبادت‌کننده اشاره دارد؛ دسته‌ای طائف هستند یعنی می‌آیند و می‌روند؛ عده‌ای عاکف هستند یعنی می‌مانند و اعتکاف دارند و برخی هم نقش نمازخواندن دارند یعنی گویی برخی مانوس با بیت هستند و بیشتر اوقاتشان را در مسجدالحرام می‌گذرانند. در هر سه حالت مثابه للناس است و ثواب خواهند برد.