توحید ناب و تحقق برابری از مهمترین اهداف فریضه حج است

رضوان شیخ تصریح کرد: یکی از برجسته‌ترین اهداف حج، دستیابی به توحید ناب، تحقق برابری بین مسلمانان، اطاعت از دستورات خدا و بزرگداشت شعائر اوست.

حج عبادتی است که گناه را از بین می‌برد و قید و بندهای اسارت را می‌شکند. عبادتی است که در آن مؤمنان گرد هم می‌آیند تا شاهد فواید درک متقابل، برادری و همکاری باشند. عبادتی است که در آن ملت‌ها، اقوام و تمدن‌ها با هم ملاقات و ارتباط برقرار می‌کنند. این عبادت فرصتی را برای مسلمانان فراهم می‌کند تا خود را تطهیر و به جایگاهی نزدیک‌تر به خداوند متعال صعود کنند.

حج یک مکتب بزرگ معنوی و تربیتی است و صرفاً مجموعه‌ای از مناسک و آیین‌های عاری از هرگونه بُعد معنوی، روانی یا اخلاقی نیست. کسانی که در مناسک و آداب این عمل عبادی تأمل می‌کنند، معانی و اهداف والای ایمان و پیامدهای تربیتی بزرگی را که زائران هنگام انجام این فریضه تجربه می‌کنند، درک خواهند کرد. حج در زائران حس یگانگی خداوند متعال را پرورش می‌دهد. مردم معانی توحید را از طریق وحدت مناسک، احساسات و عبادت و همچنین از طریق وحدت کلمات و دعاها درک می‌کنند. همه کسانی که در حرم امن هستند، مسلمانانی هستند که یک پروردگار را می‌پرستند و از یک پیامبر پیروی و تنها خداوند متعال را ستایش می‌کنند.

به مناسبت موسم حج و با هدف برجسته کردن مهمترین اهداف زیارت حج و چگونگی حفظ دستاوردهای معنوی این موسم، ایکنا با رضوان شیخ، مدیر جمعیت خدمات قرآن کریم در نیجریه به گفت‌وگو نشست که متن آن به شرح زیر است:

ایکنا ـ فضایل و مهمترین فواید مناسک حج چیست؟

رسول خدا(ص) فرمودند: هر کس برای خدا حج کند و سخن زشت نگوید و مرتکب گناه نشود، مانند روزی که مادرش او را زاده است، باز می‌گردد. از مهم‌ترین فواید مناسک حج می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1.«پاک‌شدن گناهان»، همانطور که در حدیث قبلی آمده است (مانند روزی که مادرش او را زاده است، باز می‌گردد).

2. تقویت ایمان: لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ عَلَىٰ مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ ۖ فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ (سوره حج: 28) (تا منافع خود را [از برکت این سفر معنوی] مشاهده کنند، و نام خدا را در روزهایی معین [که برای قربانی اعلام شده] بر دام‌های زبان بسته‌ای که به آنان عطا کرده ذکر کنند، [چون قربانی کردید] از آن بخورید و تهیدست را نیز اطعام کنید.)

3. وحدت اسلامی: إِنَّ هَٰذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاعْبُدُونِ (سوره انبیاء: 92) و بی‌تردید این [اسلام] آیین [حقیقی] شماست در حالی که آیینی یگانه است و منم پروردگار شما پس مرا بپرستید.

ایکنا ـ برجسته‌ترین اهداف حج در پرتو قرآن کریم چیست؟

از جمله برجسته‌ترین اهداف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. رسیدن به توحید ناب: خداوند متعال می‌فرماید: وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَىٰ كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ (حج: 27): و در میان مردم برای حج بانگ زن تا پیاده و سوار بر هر شتر باریک اندام [چابک و چالاک] که از هر راه دور می آیند، به سوی تو آیند.

2. ذکر خدا: لِيَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُومَاتٍ عَلَىٰ مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ ۖ فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْبَائِسَ الْفَقِيرَ (سوره حج: 28) (تا منافع خود را [از برکت این سفر معنوی] مشاهده کنند، و نام خدا را در روزهایی معین [که برای قربانی اعلام شده] بر دام های زبان بسته ای که به آنان عطا کرده ذکر کنند، [چون قربانی کردید] از آن بخورید و تهیدست را نیز اطعام کنید.)

3. رسیدن به برابری بین مسلمانان: هیچ تفاوتی در لباس، ظاهر، جنسیت یا رنگ پوست وجود ندارد.

4. اطاعت از دستورات خداوند و بزرگداشت شعائر او: ذَٰلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ (حج: 32): این است [برنامه‌های حج و حدود و مقرّرات خدا] و هر کس شعایر خدا را بزرگ شمارد، بدون تردید این بزرگ شمردن ناشی از تقوای دل‌هاست.

ایکنا ـ فلسفه مناسک حج چیست؟

1. طواف: حج نماد محوریت توحید است، همانطور که خداوند متعال می‌فرماید: ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ (حج: ۲۹): 6سپس باید آلودگی‌های خود را [که در مدت مُحرم بودن و قربانی کردن و سر تراشیدن بر بدن‌هایشان قرار گرفته] برطرف کنند و نذرهایشان را وفا نمایند و بر گرد خانه کهن طواف کنند.

۲. سعی: إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ ۖ فَمَنْ حَجَّ الْبَيْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِ أَنْ يَطَّوَّفَ بِهِمَا ۚ وَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَإِنَّ اللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ (بقره: ۱۵۸): بی‌تردید صفا و مروه از نشانه‌های خداست؛ پس کسی که حج خانه کعبه کند، یا عمره انجام دهد، بر او گناهی نیست که بر آن دو طواف کند. و کسی که [به خواست خودش افزون بر واجبات] کار نیکی [چون طواف و سعی مستحب] انجام دهد، بدون تردید خدا [در برابر عمل او] پاداش دهنده و [به کار و حال او] داناست.

۳. وقوف در عرفات: فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ ۖ وَاذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَإِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ (بقره: ۱۹۸): و هنگامی که از عرفات کوچ کردید، خدا را در مشعر الحرام یاد کنید. [آری] او را یاد کنید همان گونه که شما را هدایت کرد و همانا شما پیش از این از گمراهان بودید.

۴. رمی جمرات: پیروی از حضرت ابراهیم علیه السلام. ابن عباس می‌گوید: پیامبر(ص) هفت بار جمرات را رمی کرد.

۵. احرام: ذَٰلِكَ وَمَنْ يُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ (حج: ۳۰). این است [آنچه به عنوان مناسک حج قرار داده‌ایم] و هر کس مقرّرات خدا را بزرگ شمارد، برای او نزد پروردگارش بهتر است.

ایکنا ـ اسرار وجوب حج چیست؟

۱ - ارتباط با تاریخ ایمان: وَإِذْ بَوَّأْنَا لِإِبْرَاهِيمَ مَكَانَ الْبَيْتِ أَنْ لَا تُشْرِكْ بِي شَيْئًا وَطَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْقَائِمِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ (الحج: ۲۶). و [یاد کن] هنگامی را که جای خانه [کعبه] را برای ابراهیم آماده کردیم [و از او پیمان گرفتیم] که هیچ چیز را شریک من قرار مده و خانه ام را برای طواف‌کنندگان و قیام‌کنندگان و رکوع‌کنندگان و سجده‌کنندگان [از پلیدی‌های ظاهری و باطنی] پاک و پاکیزه گردان.

۲. تقوا: الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومَاتٌ ۚ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِي الْحَجِّ (البقره: ۱۹۷). حج در ماه‌های معین و معلومی است [شوال، ذوالقعده، ذوالحجه] پس کسی که در این ماه ها حج را [با احرام بستن و تلبیه] بر خود واجب کرد، [بداند که] در حج، آمیزش با زنان و گناه و جدال [جایز] نیست.

۳. توحید و روی آوردن به خدا: فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النَّاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرَاتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ (ابراهیم: ۳۷): پس دل‌های گروهی از مردم را به سوی آنان علاقمند و متمایل کن، و آنان را از انواع محصولات و میوه‌ها روزی بخش، باشد که سپاسگزاری کنند.

ایکنا ـ زائران چگونه می‌توانند دستاوردهای معنوی حج را حفظ کنند؟

۱. مداومت در ذکر و عبادت: فَإِذَا قَضَيْتُمْ مَنَاسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكْرِكُمْ آبَاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْرًا ۗ (البقره: ۲۰۰). پس هنگامی که مناسک [حجّتان] را انجام دادید، پس خدا را آن گونه که پدرانتان را یاد می کنید یا بهتر و بیشتر از آن یاد کنید.

۲. پرهیز از گناهان: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَلَا تُبْطِلُوا أَعْمَالَكُمْ (محمد: ۳۳). ای اهل ایمان! خدا را اطاعت کنید و پیامبر را اطاعت کنید و اعمالتان را [با تخلف از دستورها خدا و پیامبر، شرک، نفاق، منت گذاری و ریا] باطل مکنید.

۳. انجام مداوم طاعات: إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ (فصلت: ۳۰). بی تردید کسانی که گفتند: پروردگار ما خداست؛ سپس [در میدان عمل بر این حقیقت] استقامت ورزیدند، فرشتگان بر آنان نازل می شوند [و می گویند:] مترسید و اندوهگین نباشید و شما را به بهشتی که وعده می دادند، بشارت باد.