فقه باید گفتمان غالب حوزه‌های علمیه باشد
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) گفت: هنوز فقه حکومتی نتوانسته به رویکرد غالب در حوزه‌های علمیه تبدیل شود و بخشی از این عقب‌ماندگی به دلیل چالش‌های درونی حوزه و نهاد‌های آموزشی مرتبط با علوم دینی است.
به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین قاسم شبان‌نیا، استاد حوزه علمیه قم، عصر امروز چهارشنبه ۲۱ خردادماه طی سخنانی در هم‌اندیشی علمی فلسفه فقه سیاسی امام خمینی(ره) که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، با اشاره به لزوم ارتقای بینش ولایت‌مدار در ساحت اندیشه دینی اظهار کرد: دهه ولایت فرصتی برای بازخوانی مبانی نظری حکومت دینی و فقه حکومتی در گفتمان انقلاب اسلامی است.
وی با تأکید بر اینکه حضرت امام خمینی(ره) از همان آغاز نهضت اسلامی، نگاهی فراتر از فقه سنتی و محدود به حوزه فردی داشته‌اند، افزود: امام (ره) رویکردی حکومتی به فقه داشتند که با گرایش‌های فقه سیاسی رایج در گذشته متفاوت بود و این نگرش، فقه را اساس اداره جامعه و مبنای مشروعیت نظام سیاسی اسلامی می‌دانست.
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) تصریح کرد: متأسفانه علی‌رغم پیشرفت‌های علمی و گفتمانی در سال‌های اخیر، هنوز فقه حکومتی نتوانسته به رویکرد غالب در حوزه‌های علمیه تبدیل شود و بخشی از این عقب‌ماندگی به دلیل چالش‌های درونی حوزه و نهاد‌های آموزشی مرتبط با علوم دینی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین شبان‌نیا با تبیین پیش‌نیاز‌های توسعه فقه سیاسی، بیان کرد: برای رسیدن به درکی دقیق از دامنه فقه سیاسی، باید نسبت خود را با «قلمرو دین» به‌درستی تعیین کنیم. رویکرد‌های مختلف به نسبت دین و سیاست، به‌طور طبیعی نتایج متفاوتی در عرصه فقه سیاسی به‌همراه دارد و برخی، نگاه حداقلی به دین داشته و نقش دین را در عرصه سیاست محدود می‌دانند، در حالی‌که رویکرد امام خمینی (ره) مبتنی بر نگاه حداکثری و پیوند ذاتی دین و حکومت است.
وی ادامه داد: با مرور آثار حضرت امام نظیر وصیت‌نامه سیاسی ـ الهی، منشور روحانیت و بیانات متعدد ایشان، می‌توان دریافت که دغدغه توسعه فقه حکومتی، یکی از خطوط اصلی اندیشه امام (ره) بوده است؛ اگرچه ایشان به‌صراحت از تعبیر «فقه حکومتی» استفاده نمی‌کردند، اما شاکله نظری آن را در کلامشان می‌توان یافت.
استاد حوزه و دانشگاه با برشمردن مهم‌ترین چالش‌های توسعه فقه حکومتی، اظهار کرد: رواج تفکر جدایی دین از سیاست که در قالب جریانات التقاطی مانند اسلام لیبرالی یا مارکسیستی بروز یافته است و ادعای ناکارآمدی فقه در مواجهه با مسائل روز سیاسی که باعث تضعیف اعتماد به توانایی فقه در اداره جامعه می‌شود.
حجت‌الاسلام شبان‌نیا با بیان اینکه تأثیرپذیری حوزه‌ها از جریان‌های اخباری و ضد عقل‌گرایی که مانع بهره‌گیری از ابزار‌های عقلانی در اجتهاد است، ابراز کرد: ظهور و بروز تفکر متحجر ضد حکومت اسلامی در عصر غیبت که بعضاً در بین فضلای حوزوی نیز نفوذ پیدا کرده است.
وی همچنین نسبت به آسیب سیاست‌زدگی در فقه هشدار داد و گفت: همان‌گونه که غفلت از جایگاه سیاست در دین آسیب‌زاست، استفاده ابزاری از فقه برای توجیه عملکرد‌های سیاسی نیز تهدیدی جدی برای اصالت فقه به شمار می‌رود و تقلیل جایگاه فقه به ابزاری در خدمت جناح‌بندی‌های سیاسی، موجب بی‌اعتباری آن در میان نخبگان و مردم خواهد شد.
این استاد حوزه با تأکید بر ضرورت ارتقای سطح اجتهاد در حوزه فقه سیاسی افزود: تولید آثار علمی بدون تعمق فقهی و اجتهادی، نمی‌تواند پاسخ‌گوی نیاز‌های نظام اسلامی باشد و امروز شاهد نگارش کتاب‌ها و مقالات متعددی در زمینه فقه سیاسی هستیم، اما بسیاری از آنها فاقد بنیان اجتهادی و نظریه‌پردازانه‌ای هستند که مورد انتظار حضرت امام خمینی (ره) بود.
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد تقویت نگاه اجتهادی در حوزه، به‌ویژه با بهره‌گیری از ظرفیت فقهای طراز اول و مراجع عظام، می‌تواند مسیر توسعه فقه حکومتی را هموار کند و مراکزی مانند مؤسسه عالی فقه حکومت اسلامی نیز در صورت تمرکز بر تربیت نیرو‌های مجتهد، می‌توانند نقش مؤثری ایفا کنند.
حجت الاسلام والمسلمین شبان‌نیا خاطرنشان کرد: گر بنا داریم فقه سیاسی به عنوان یک نظام‌واره کارآمد در نظام جمهوری اسلامی حضور فعال و اثرگذار داشته باشد، باید چالش‌هایی همچون سطحی‌نگری، غفلت از عقلانیت اجتهادی، و تفکرات تقلیل‌گرا را از مسیر آن برداریم.
انتهای پیام
