تربیت قرآنی؛ راز آرامش و انسجام در روزهای جنگ

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا حشمتی، معاون اسبق قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایکنا در مورد جنگ دوازده روزه رژیم صهیونیستی علیه کشورمان اظهار کرد: آنچه در جریان حادثه اخیرِ تهاجم نظامی رژیم صهیونیستی به میهن اسلامی شاهد بودیم، حاصل و برآیند مجموعه‌ای از تلاش‌ها و فعالیت‌هایی است که در سال‌های اخیر از سوی خادمان قرآن، فعالان، مؤسسات و نهادهای قرآنی به اجرا درآمده است.

حشمتی بیان کرد: اگر در این عرصه توفیقی حاصل شده، نشان از آن دارد که در برخی حوزه‌ها، به‌ویژه در زمینه تربیت قرآنی، در طول دهه‌های گذشته عملکردی مطلوب و درخور داشته‌ایم، چنانچه در جایی توفیقی حاصل نشده باشد، به‌طور طبیعی باید آن را ناشی از کوتاهی یا ضعف در آن بخش دانست.

موفقیت جامعه در تربیت قرآنی

وی افزود: بر پایه مشاهدات و تجارب میدانی حاصل از جنگ تحمیلی دوازده روزه که در آن شاهد همبستگی و وحدت عموم مردم در عبور از بحران بودیم، می‌توان دریافت که در مجموع، در مسیر تربیت قرآنی و ترویج فرهنگ قرآن در لایه‌های مختلف اجتماعی به توفیقات نسبی دست یافته‌ایم. این مسئله رابطه‌ای علی و معلولی دارد، به این معنا که اگر امروز شاهد چنین ثمرات و دستاوردهایی هستیم، بی‌تردید حاصل تلاش‌هایی است که در گذشته صورت گرفته و در بزنگاه‌هایی چون بحران اخیر، خود را نمایان کرده است.

حشمتی در ادامه تصریح کرد: به عنوان یکی از خادمان قرآن در یکی از مساجد تهران، ما به‌صورت منظم میان دو نماز، برنامه‌هایی در زمینه قرائت آیات قرآن و بیان نکات تدبری برگزار می‌کنیم تا مخاطبان با زبان و معارف قرآنی انس گیرند. همچنین دوره‌های آموزشی قرآن کریم را برای بانوان و آقایان دایر کرده‌ایم. ثمره این فعالیت‌ها آن است که در هنگام بروز حوادث ناگوار، شاهد واکنش‌های منطقی، سنجیده، به دور از هیجان و مبتنی بر عقلانیت از سوی نمازگزاران و اهالی محل هستیم.

وی افزود: این امر موجب می‌شود وقتی مثلاً در بزنگاه‌ها و عرصه‌های خطر، متوسل به آیاتی همچون «إِنَّ الَّذِینَ قالُوا رَبُّنَا اللّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلائِکَةُ أَلاّ تَخافُوا وَ لاتَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِی کُنْتُمْ تُوعَدُون»(آیه 30 سوره فصلت) می‌شوند، کوچک‌ترین آثار نگرانی و تشویش را نمی‌توان در سیمای آنها مشاهده کرد که این امر حاصل تربیت درست قرآنی است.

تربیت قرآنی در مواقع بحرانی آرامش به ارمغان می‌آورد

معاون سابق فرهنگی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) گفت: در اصل تربیت صحیح قرآنی، آرامش و سکنای قلبی را در مواقع بحران به ارمغان می‌آورد. وقتی مردم باور دارند که مثلاً با قرائت آیه 139 سوره مبارکه آل‌عمران که می‌فرماید: «‌وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ» و یا با قرائت آیه (173 سوره آل‌عمران) که می‌فرماید: «...وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ» می‌توانند در مواقع خطر بعد از مواجهه با این آیات به آرامش برسند، این امر بدان معناست که در زمینه فرهنگ‌سازی قرآنی اقدامی درست و اصولی به انجام رسیده است.

معاون اسبق قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: در جریان جنگ 12 روزه بسیاری از ساکنان تهران خانه و دیار خود را ترک کردند و البته اغلب عذر موجهی نیز داشتند، اما براساس مشاهدات شخصی، آنهایی که در تهران ماندند، حضور پررنگ‌تری در مساجد محلات داشتند و حتی نمازهای جماعت صبح نیز شکل می‌گرفت، این در حالی است که در شرایط عادی کمتر شاهد چنین امری در تهران بودیم.

حشمتی با تأکید بر اینکه همه این موارد نشان می‌دهد، روحیه همبستگی و اتحاد مردم از قرآن و آموزه‌های آن الهام گرفته است، گفت: اتفاقاً آنچه باید دنبال کنیم، همین نکته است که تأثیرات تربیت قرآن چگونه بوده است. صرف قرائت آیات قرآن در زمینه‌ها و موضوعات گوناگون مانند جهاد، مقاومت و نظایر آن که در موقعیت بحران از رسانه ملی پخش می‌شد یا در مساجد برپا بود، در زمره کارهای تبلیغی قرار می‌گیرد و اثر مقطعی دارد.

مصادیقی از تربیت قرآنی مردم در روزهای جنگ 

حشمتی با تأکید بر آثار تربیت صحیح قرآنی اظهار کرد: ثمرات واقعی این تربیت که مسئولان فرهنگی و قرآنی در طول سال‌ها برای آن رنج و زحمت بسیار می‌کشند، اغلب در بزنگاه‌های حساس و بحرانی، همچون جنگ، نمود بیشتری می‌یابد. یکی از نمونه‌های روشن این تأثیر را می‌توان در رفتار مردم محلاتی دید که در غیاب هم‌محله‌ای‌های خود که برای در امان ماندن از آسیب‌های جنگ ناچار به ترک دیار و پناه بردن به شهرهای دیگر شده بودند، با انگیزه‌ای خودجوش، به پاسداری از خانه‌ها و سرمایه‌های آنان برخاستند.

وی افزود: چنین کنشی نه‌تنها نشانی از روح قرآنی و نوع‌دوستی در جان مردمانی است که آموزه‌های الهی با تار و پود زندگی‌شان درآمیخته، بلکه اعتماد کسانی را که شاید قرابت چندانی با قرآن و مفاهیم دینی نداشته‌اند، نیز جلب می‌کند. این اعتماد اجتماعی، زمینه‌ساز ارتقای سرمایه اجتماعی و از بین رفتن بدبینی‌ها می‌شود و از دل آن، حس تعاون و شفقتی زاده می‌شود که فراتر از مرزهای عقیدتی در جامعه جاری می‌شود. 

جایگاه بی‌بدیل مردم در روزهای بحرانی

وی گفت: رخدادهایی چون جنگ 12 روزه، حقیقت دیگری را نیز به ما یادآوری کرد و آن، جایگاه بی‌بدیل مردم در مواجهه با بحران‌هاست. این مردم، حسن‌نیت خود را در روزهای خطر و التهاب به خوبی نشان دادند و روشن ساختند که نمی‌توان از توده مردم غفلت کرد. از این‌رو، وظیفه داریم پس از عبور از این شرایط دشوار، خدماتی شایسته و درخور شأن آنان ارائه دهیم. جامعه متدین و قرآنی نیز نباید گرفتار این تصور ناصواب باشد و فقط دل‌مشغول کسانی باشند که شبیه به خودشان می‌اندیشند و زندگی می‌کنند. 

معاون اسبق قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: چنین اتفاقی علاوه بر پاسبانی و حفاظت سرمایه‌های مردمی از سوی جماعتی که آموزه‌های قرآنی تنیده در زندگی آنها شده است، اعتمادی را نسبت به آنها از سوی افرادی که شاید قرابت کمتری با قرآن و مفاهیم و ادراکات قرآنی داشته باشند، پدید می‌آورد و سرمایه اجتماعی را ارتقا می‌بخشد. این امر بدبینی میان این افراد را برطرف کرده و حس نوع‌دوستی را میان افراد یک جامعه بدون در نظر گرفتن عقاید ایجاد می‌کند.

وی اظهار کرد: حوادثی همچون جنگ 12 روزه‌ موضوع دیگری را نیز برای ما به اثبات رساند و آن هم چیزی جز مردم‌محوری نیست، باید بیشتر حامی این مردم بود، این اتفاق نشان داد نمی‌توان از توده مردم غافل شد، همین توده مردم حُسن‌نیت خود را در عرصه‌های خطر به اثبات رساندند، لذا باید تمامی تلاش خود را به خرج داد تا پس از سپری شدن اوضاع جنگ و بحرانی که با آن روبرو هستیم، خدماتی درخور و شایسته به همین مردم ارائه داد. قشر متدین، مذهبی و قرآنی نباید این ذهنیت را داشته باشد که تنها باید به فکر کسانی که شبیه خودشان هستند، باشیم. 

حشمتی ادامه داد: این جنگ و رخدادهای اخیر، زنگ بیدارباشی برای ما بود، هشداری که نشان داد هر چند بیشتر مردم به قرآن اعتماد دارند، اما زندگیشان، چونان اقلیتی از جامعه که شب و روزشان در سایه‌سار قرآن و معارف دینی می‌گذرد، آمیخته و ممزوج با قرآن نیست. با این‌همه، در هنگامه‌های خطیر، همچون واقعه اخیر، مردم بی‌اعتنا به مرزهای مرسوم دینداری و بی‌آنکه میزان باورشان به سنجه گرفته شود در کنار دینداران، در میدان مدیریت بحران ایستادند و در برابر دشمن، انسجام و همدلی‌ای مثال‌زدنی از خود نشان دادند. از همین‌رو است که باید در رسیدگی به خواسته‌ها و نیازهای این مردم، نهایت حساسیت و وسواس را به‌کار گرفت.

این پیشکسوت قرآنی در پایان تصریح کرد: شاید به همین دلیل بوده که خداوند متعال در قرآن هدایت را با واژه «هدی للناس» مطرح کرده است، به این معنا که هدایت را برای همه انسان‌ها فارغ از کیش و آئین و دین در نظر گرفته است. در نتیجه نباید در چنین احوالی اقشار مختلف مردم را فراموش کرد؛ افراد مورد توجه و حمایت ما حتماً نباید حافظ و قاری قرآن باشند؛ عموم مردم در برهه‌های مختلف انقلاب اسلامی در صحنه بوده و به پشتیبانی پرداختند و در این راستا باید با ذکر «أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» همگام و منسجم تا گذر از بحران و نابودی دشمن به پیش برویم.

گفت‌و‌گو از امیرسجاد دبیریان