تقویت گفتمان رسانه‌ای وحدت‌گرا؛ اقدامی مؤثر برای بزرگداشت هفته وحدت

عبدالملک محمد عیسی، استاد جامعه‌شناسی سیاسی دانشگاه صنعا در یمن، در گفت‌وگوی اختصاصی با ایکنا، به بررسی مسئله وحدت امت اسلامی در آستانه هزار و پانصدمین سالگرد ولادت با سعادت نبی مکرم اسلام،‌ حضرت محمد مصطفی(ص) پرداخته است که در ادامه مشروح این گفت‌وگو از نظر می‌گذرد:

 

- سالگرد ولادت پیامبر اکرم (ص) صرفاً یک مراسم آیینی یا مناسبتی گذرا نیست، بلکه یک نقطه عطف فرهنگی است که از طریق آن می‌توان پل‌های شکسته امت اسلامی را ترمیم کرد. امروزه، امت اسلامی از اختلافات مذهبی، سیاسی و فرقه‌ای رنج می‌برد که این اختلافات بدنه امت را تضعیف کرده و وحدت آن را از هم پاشیده است، در حالی که سیره پیامبر(ص) زمینه مشترکی را برای ما فراهم می‌کند که این اختلافات را از بین بیریم. هزار و پانصدمین سالگرد ولادت پیامبر اسلام(ص) فرصتی است برای تأکید مجدد بر اینکه نقطه مشترک میان مسلمانان، رسول خدا (ص) است که ختم رسالت را برای تمام بشریت آورده است، نه برای یک فرقه یا مذهب خاص.

 

 از این مناسبت می‌توان برای موارد زیر استفاده کرد:

۱ - انجام ابتکارات وحدت‌گرا، مانند هفته وحدت اسلامی که در جمهوری اسلامی ایران برگزار می‌شود و برگزاری کنفرانس‌های فکری و فرهنگی که علمای مذاهب مختلف را برای گفت‌وگو در مورد شخصیت پیامبر(ص) و پروژه بشردوستانه ایشان گرد هم می‌آورد. 

۲- تقویت گفتمان رسانه‌ای وحدت‌گرا، به گونه‌ای که رسانه‌های اسلامی از دامن زدن به اختلاف و تفرقه پرهیز کنند و از این مناسبت برای برجسته کردن نکات وحدت‌بخش استفاده کنند، نه مسائل تفرقه‌انگیز.

۳- تبدیل ارزش‌های سیره پیامبر به یک پروژه عملی برای امت از طریق اقدامات امدادی مشترک، به ویژه برای نوار غزه که در معرض نسل‌کشی قرار دارد، یا ابتکارات آموزشی جامع با نام پیامبر (ص) و تبیین رسالت ایشان در سطح کره زمین.

 

- حضرت محمد (ص) یک رهبر معمولی نبود، بلکه رهبری معنوی، سیاسی و اجتماعی بود. خداوند به ایشان کمالات اخلاقی عطا کرد که موجب شد امت به دور او جمع شوند و به رهبری او اعتماد کنند. 

 

مهمترین این ویژگی‌ها عبارتند از:

1. صداقت و امانت‌داری: پیش از بعثت، ایشان با لقب «راستگو و امین» شناخته می‌شدند که اعتماد مردم، حتی دشمنانش را به خود جلب کرده بود.

2. رحمت واسعه: آن حضرت مظهر فرموده خداوند متعال بود: ﴿وما أرسلناك إلا رحمة للعالمين﴾: «و تو را [ای محمد] جز رحمتی برای جهانیان نفرستادیم.» او به کودکان، زنان و ضعیفان رحم می‌کرد و به خوشرفتاری با آنها توصیه می‌کرد.

3. شجاعت و استواری: او با وجود حامیان بسیار اندک، در مقابله با نیروهای استکبار در قریش تردیدی به خود راه نداد و در برابر همه تهدیدها ثابت قدم ماند.

4. عدالت و انصاف: او در قضاوت خود به خویشاوندان یا ثروتمندان رحم نمی‌کرد. بلکه عدالت معیار او بود، تا جایی که فرمود: «اگر فاطمه، دختر محمد، دزدی می‌کرد، حتما دستش را قطع می‌کردم.»

۵. فروتنی: او مانند سایر مردم زندگی ساده‌ای داشت، در میان آنها می‌نشست، از آنچه آنها می‌خوردند، می‌خورد و در شادی‌ها و غم‌هایشان شریک بود.

 

این ویژگی‌های ترکیبی، ایشان را به رهبری الهام‌بخش تبدیل کرد که توانست از گروهی از قبایل پراکنده و متخاصم، امتی تشکیل دهد.

 

- پیامبر (ص) رهبری جامع و انسان‌دوست بود که اهتمامش نه تنها به مؤمنان، بلکه حتی غیرمسلمانان را نیز شامل می‌شد. در منشور مدینه، که اولین قانون اساسی مدنی در تاریخ بود، ایشان حقوق یهودیان و سایر قبایل را برای زندگی در امنیت و صلح تضمین کرد، مشروط بر اینکه آنها به عدالت پایبند باشند و از خیانت خودداری کنند. پیامبر اکرم (ص) الگویی از مدارا با مخالفان بود. او با آنها به شدت رفتار نمی‌کرد مگر اینکه آنها از حد خود می‌گذشتند، بلکه با حکمت و سخن نیکو با آنها صحبت می‌کرد. وقتی برخی او را آزردند، با بخشش پاسخ داد، همانطور که در روز فتح مکه به مردم مکه گفت: «بروید، شما آزادید.»

 

پیام نهفته در این رفتار آن است که اسلام دین همزیستی و عدالت است که هیچ طرد یا استبدادی در آن وجود ندارد و جامعه مسلمانان باید جامعه‌ای باز باشد که تنوع را در چارچوب ارزش‌های اساسی خود بپذیرد. این چیزی است که جهان امروز بیش از هر زمان دیگری به آن نیاز دارد.

 

- بازخوانی سیره پیامبر(ص) به معنای تبدیل آن از متون تاریخی صرف به رویکردی زنده و عملی است. ما باید پیامبر (ص) را نه فقط به عنوان تصویری در گذشته، بلکه به عنوان الگویی در حال و آینده ببینیم. 

 

این امر از طریق موارد زیر امکان پذیر است:

۱. تمرکز بر بُعد انسانی سیره پیامبر، مانند عدالت ایشان در حکومت و توجه بیش از حد به فقرا و صبر در مواجهه با آزمایشات. این ارزش‌ها برای همه دوران‌ معتبر هستند.

 

۲. آموزش سیره ایشان به عنوان یک دانش اجتماعی و سیاسی که نشان می‌دهد چگونه پیامبر (ص) حکومتی را از یک جامعه قبیله‌ای پراکنده به یک رسالت جهانی منسجم تبدیل کرد.

 

۳. احیای مفهوم الگوی عملی. به جای محدود شدن به جشن میلاد پیامبر، سیره ایشان باید در زندگی روزمره ما به کار گرفته شود: در سیاست از طریق مقاومت در برابر ظلم و بی‌عدالتی؛ در اقتصاد با منع کلاهبرداری و ربا؛ و در جامعه با ترویج همبستگی.

 

- جهان امروز از فروپاشی اخلاقی رنج می‌برد که در جنگ‌های ویرانگر، از جمله نسل‌کشی در غزه، گسترش نژادپرستی صهیونیستی، فروپاشی روابط اجتماعی و فقدان عدالت، آشکار شده است. سیره پیامبر (ص) قطب‌نمای هدایت برای نجات بشریت از این فروپاشی است. 

 

بارز‌ترین پیام این است که:

1. ارزش‌های اخلاقی پایه و اساس نهضت اسلام هستند که هیچ تمدنی نمی‌تواند بر اساس ظلم، استبداد و نسل‌کشی مردم مظلوم فلسطین ساخته شود، بلکه بر اساس صداقت، عدالت و شفقت بنا می‌شود.

 

2. مستضعفان محور تغییر هستند. پیامبر (ص) دعوت خود را با فقرا و ضعفا آغاز کرد و آنها هسته اصلی جامعه اسلامی بودند. این درسی برای ملت‌ها است که تغییر واقعی با مردم ساده آغاز می‌شود، همانطور که توسط محور مقاومت به رهبری جمهوری اسلامی ایران، با متحد شدن با یمن، لبنان، عراق، فلسطین و ... انجام می‌شود.

 

3. اسلام یک پروژه بشردوستانه جهانی است که پیام آن محدود به یک زمان یا مکان نیست، بلکه برای نجات تمام بشریت از ظلم و بی‌عدالتی آمده است.

 

 ۴- مقابله با استکبار یک ضرورت حتمی است. همانطور که پیامبر (ص) در زمان خود با نیروهای استبداد مقابله کرد، امروز هم مسلمانان باید با همه اشکال استعمار و سلطه مقابله کنند و از الگوی صبر و پایداری ایشان الهام بگیرند و هژمونی آمریکا را در جهان بشکنند. 

 

هزار و پانصدمین سالگرد میلاد پیامبر (ص) نه تنها فرصتی برای جشن گرفتن است، بلکه نقطه عطفی تمدنی است که هویت و رسالت جهانی امت اسلامی را احیا می‌کند. این فرصتی است برای تأکید بر وحدت مسلمانان و الهام گرفتن از اخلاق پیامبر (ص) به عنوان روشی برای ساخت جوامع و رساندن پیام اسلام به جهان معاصر به عنوان دین رحمت، عدالت و کرامت انسانی.