ایده «دانشگاه تراز در بوته نقد» در فصلنامه تربیت اسلامی خواندنی شد
فصلنامه علمی - پژوهشی تربیت اسلامی در جدیدترین شماره خود به موضوعاتی مانند: اصل و روش در مواجهه مربی و متربی، تبیین ابعاد تربیتی و روان شناختی دعای (اللهم ارزقنا توفیق الطاعه)،دانشگاه ایرانی چقدر با دانشگاه تراز فاصله دارد؟ و شناسایی عوامل سازنده و محدود کننده شادکامی زناشویی پرداخته است.
به گزارش ایکنا، شماره ۵۲ فصلنامه علمی - پژوهشی تربیت اسلامی به سردبیری محمد داوودی به زبان فارسی، چکیده عربی و انگلیسی به چاپ رسید.
عناوین مقالات منتشر شده به همراه چکیده‌ای از آنها در این مجله، به شرح زیر است:
واکاوی مفهوم «اصل» و «روش» در تربیت اسلامی از محمدصادق موسوی‌نسب
اصل و روش دو عنصر بسیار مهم در نظام معرفتی تعلیم و تربیت هستند. اهمیت این دو عنصر بیشتر بدان جهت است که مربیان در صحنه تعاملات تربیتی خود بیشتر با آنها سروکار دارند. ما باید بدانیم منظور چیست که می‌گوییم: «مربی در عمل تربیتی خود باید به درستی از روش‌ها و اصول تربیتی استفاده کند». وقتی مفهوم روش و اصل معلوم نباشد، نمی‌توان پاسخ دقیقی به این سؤال ارائه کرد.
هدف این تحقیق آن است که مفهوم اصل و روش و همچنین روابط آنها را مورد بازبینی قرار داده و تعریف روشن‌تری ارائه کند. بررسی‌ها نشان داد که تعریف رایج اصل و روش به قواعد رفتاری مربی، تعریف تام و تمامی نیست. چنانکه تمیز بین آنها براساس کلیت و جزئیت شدنی نیست.
روش تحقیق مورد استفاده در این تحقیق عمدتا توصیف و تحلیل مفاهیم و گزاره‌های مربوط است. بدین منظور ابتدا دیدگاه‌ها و تعاریف ارائه شده در منابع مختلف مربوط به چند دهه اخیر بازبینی و مقایسه می‌شوند و با یک تحلیل نهایی، نهایتا، تعریف مختار به دست می‌آید. دیدگاه‌های مورد نظر بیشتر از کسانی مانند خسرو باقری، مرحوم غلامحسین شکوهی، علیرضا اعرافی، مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی، سیدعلی حسینی‌زاده به دست آمد و این تعاریف سرمایه غنی نویسنده برای تحلیل و جمع‌بندی و نتیجه‌گیری نهایی شد.
پیشنهاد این مقاله آن است که مفهوم اصل به معنای مشهور جای خود را به روش بدهد. در واقع آنچه به عنوان اصل مطرح می‌شود چیزی جز همان روش کلی نیست که مقسم انواع روش‌های زیر مجموعه خود است.
در کنار این عنصر که روش نام دارد مقاله، عنصر دیگری را نیز پیشنهاد داده است که حکایت از شرایط موفقیت و تأثیرگذاری روش‌هاست. به عبارت دیگر، هر روش در صورتی تأثیرگذار است که اصول و شرایطی نیز در کنار آن رعایت شود. نام این عنصر جدید اصل است.
تبیین اهداف تربیتی حکومت مهدوی (عج) و ابعاد روانشناختی آن از فاطمه علی پور و اعظم محمودی
ادعیه مأثوره که از زبان پاک پیامبر(ص) و خاندان مکرمش صادر شده‌اند، ضمن اینکه آداب راز و نیاز با خداوند متعال و ابراز ارادت و بندگی به پیشگاه او را به آدمی می‌آموزند، به دلیل توجه به ابعاد تربیتی و روان شناختی وجودی و نیازهای انسان در برابر پروردگار جهانیان، راهی برای تربیت او در عرصه‌های گوناگون مادی و معنوی هستند. هدف از انجام پژوهش حاضر تبیین ابعاد تربیتی و روان شناختی دعای (اللهم ارزقنا توفیق الطاعه)، از دعاهای منسوب به امام زمان(عج) بوده است.
روش پژوهش حاضر تحلیل محتوای کیفی بوده است. تحلیل محتوای کیفی به فراسویی از کلمات یا محتوای عینی متون می‌رود و تم‌ها یا الگوهایی را که آشکار یا پنهان هستند، به صورت محتوای آشکار می‌آزماید. جامعه پژوهش کل متن دعای امام زمان(عج) (اللهم ارزقنا توفیق الطاعه) و شرح دعا در کتاب امام مهدی(عج) موجود موعود (جوادی آملی، 1388) بود که برای پاسخ به سؤال پژوهش تمامی فرازهای دعا (28 فراز) مورد مطالعه تحلیلی قرار گرفت و عبارات مرتبط با موضوع فیش‌برداری شد. سپس فیش‌ها کدگذاری و دسته‌بندی شدند و محتوای آنها سازماندهی شد و موارد به دست آمده تحت عنوان عرصه‌های اهداف تربیتی احصا شد. سپس، از طریق با هم‌نگری و جمع‌بندی مؤلفه‌های مذکور، 10 مؤلفه اصلی در باب ابعاد تربیتی و 9 مؤلفه در باب ابعاد روان شناختی دعا به دست آمد.
ارتباط مربی و متربی با رویکرد اسلامی از حسین کارآمد و نیک‌محمد خلیلی
ارتباط نقش مهمی در زندگی انسان‌ها دارد. آدمی از طریق پیامهای کلامی و غیرکلامی که از محیط دریافت می‌کند، نظام فکری، عاطفی و رفتار‌های خود را شکل می‌دهد. این امر در ارتباط مربی و متربی نیز مطرح است، تا جایی که مربی می‌تواند الگو دهنده و هدایت کننده مسیر زندگی و سعادت متربیان باشد. رابطه مربی و متربی در مراکز علمی محدود به انتقال مفاهیم و دانش نیست، بلکه در کنار مسائل علمی و اطلاعاتی، متربیان با شخصیت و صفات و ویژگی‌های رفتاری مربی همانندسازی می‌کنند. رابطه مثبت معلم و شاگرد حمایت اجتماعی مهمی تلقی می‌گردد که می‌تواند متربی را در برخورد با مسائل مختلف یاری رساند.
در فرایند آموزشی نیز ارتباط میان معلم و شاگرد از اهمیت بسیاری برخوردار است. رابطه مربی و متربی، رابطه اساسی توأم با شناخت یکدیگر است. مهم‌ترین هدف از برقراری چنین ارتباطی ایجاد تغییر، هدایت و تربیت جنبه‌های مختلف شناختی، عاطفی و رفتاری متربیان است. مربی که وظیفه تربیت و هدایت متربیان را برعهده دارد، نقش مهمی در برقراری و حفظ ارتباط دارد. وی می‌کوشد تا از راه‌های مختلف با متربیان ارتباط بیشتر و مؤثرتری برقرار نماید تا بتواند در آنان تغییرات مطلوبی ایجاد نماید و توانایی‌ها و استعدادهای آنان را شکوفا سازد.
هدف اصلی از این پژوهش بررسی ارتباط مربی و متربی با رویکرد اسلامی است. در جهت تحقق اصلی پژوهش، اهداف جزیی زیر بررسی می‌شوند:
1. رویکردها و الگوهای ارتباط مربی و متربی
2. ابعاد و مؤلفه‌های ارتباط مربی و متربی در رویکردها و الگوهای یادشده
3. ابعاد و مؤلفه‌های ارتباط مربی و متربی با رویکرد اسلامی
نقدی بر ایده‌های ساختارشکنی دانشگاه و قلمروزدایی نظام تربیت در ایران از سیدمجید صابری فتحی
بسیاری از اندیشمندان غربی، مانند ایمانوئل کانت، یورگن هابرماس، جان سرل، ژاک دریدا و ژیل دلوز درمورد ایده دانشگاه سخن گفته‌اند و تحقیق کرده‌اند. اما اندیشمندان ایرانی که شاید این ضرورت را به دلیل جدید بودن دانشگاه حس نکرده‌اند، به این موضوع وارد نشده‌اند. در حال حاضر، با توجه به گسترش کمی و کیفی دانشگاه‌های کشور و تولید علم توسط آنها که در دهه‌های اخیر رخ داده است، بحث در مورد فلسفه و ایده دانشگاه با اهمیت شده است و یکی از دغدغه‌های موجود در میان بسیاری از صاحب‌‌نظران و همچنین مدیران کشور است، و پرسش‌هایی نظیر «مفهوم دانشگاه چیست؟» «دانشگاه در ایران چگونه است؟» و «دانشگاه ایرانی چقدر با دانشگاه تراز فاصله دارد؟» مطرح شده‌اند. هر نوع پاسخی به این پرسش‌ها مسیری متفاوت برای آینده آموزش عالی کشور ترسیم خواهد کرد.
از آنجایی که منابع داخلی در پرسش از «ایده دانشگاه» ناچیز است، نگاه برخی از پژوهشگران به ایده‌های متفکرین غربی است که به تبع آن تأثیرپذیری از آن به وجود می‌آید. درنتیجه، عملاً دانشگاه‌های ما در خدمت نظام مدرن و مدرنیته خواهند بود و کارکرد آنها با واقعیت اجتماعی فرهنگی کشور سنخیتی ندارند. در این گونه آثار ملاحظه می‌شود که برخی از نکات اصلی و پایه‌ای مورد غفلت قرار گرفته است، مانند نقدها و ایرادهایی که اندیشمندان غربی به نظرات همدیگر وارد کرده‌اند و همچنین ایرادات ماهوی علوم مدرن. از این رو، علاوه بر اینکه نیاز است، خود پژوهشگر در به کارگیری و تجویز نظریات غربی با دقت نظر و منتقدانه عمل نماید، ضروری است که دیگران نیز به نقد ایده‌های مطروحه این پژوهشگران بپردازند.
در این مقاله به مطالعه و نقد دو ایده دانشگاه، یعنی «ساختارشکنی دانشگاه» (مصباحیان، 1388) و (مصباحیان، 1398) و «قلمروزدایی از نظام تربیتی کشور» (سجادی، 1399) خواهیم پرداخت. در واقع، پرسش اصلی این مقاله این است که آیا هر یک از دو ایده می‌توانند ایده دانشگاه در تراز کشور را معرفی نمایند؟
شناسایی عوامل سازنده و محدود کننده شادکامی زناشویی سیدمحسن عبدالله‌پور و حسین داودی
خانواده به‌عنوان کانون اصلی تامین نیازهای مختلف انسان، اساسا بر باورها، رفتارها و عواطف اعضای خانواده تأثیر اجتناب ناپذیری دارد، بنابراین کیفیت عملکرد خانواده، سلامت اعضای خانواده و به‌تبع آن، اجتماع را تحت تأثیر قرار می‌دهد (نجفی و همکاران، 1403). در درون نظام خانواده نیز، استحکام و دوام زیر منظومه همسری، کلید ثبات خانواده محسوب می‌شود؛ به گونه‌ای که عملکرد این زیرمنظومه بر سلامت خانواده تأثیر فراوان گذاشته و مشکل آن به همه‌ی خانواده سرایت می‌کند (زهراکار و جعفری، 1402).
از موضوعات مهم در زندگی، تأمین زندگی موفق و کامیاب و همراه با خوشبختی و شادکامی است که در ادبیات دین، از آن به‌عنوان «حیات طیبه»، و «سعادت» و مانند آن، و در روان شناسی مثبت‌نگر از آن به عنوان «زندگی خوب» یا «کیفیت زندگی» و یا «سعادت و شادکامی» یاد می‌شود. شادی و نشاط در قرآن و روایات، دارای ضوابط و معیارهای خاصی است که براساس آن معیارها، به ممدوح و مذموم تقسیم‌بندی می‌شوند. در آیات قرآن کریم به صورت کلی به شادی پرداخته شده، اما در احادیث به‌صورت مفصل و جزئی به شادی و اسباب آن اهتمام خاص نشان داده شده است (پسندیده، 1397).
امروزه میزان زیادی از مشکلات بهداشت روانی ناشی از ارتباط‌های مختل و تعارض در حل مسائل زندگی است. وجود مشکلات زناشویی علاوه بر ضروری ساختن وجود متخصصین در امر درمان زناشویی، لزوم مداخلات پیشگیرانه برای رفع مشکلات بالقوه قبل از ورود متخصصین در امر درمان زناشویی، لزوم مداخلات پیشگیرانه برای رفع مشکلات بالقوه قبل از حادث شدنشان را نیز ضروری می‌سازد. ضرورت داشتن شیوه‌نامه‌های آموزشی - روانی که مبتنی بر فرهنگ و ارزش‌های آن جامعه باشد نقش مؤثری در ارتقا بهداشت روانی اعضای خانواده خواهد داشت. ضرورت پژوهش حاضر نیز در راستای این نقش تعریف می شود.
تحلیل میزان مطابقت محتوای کتاب پیامهای آسمان پایه هفتم با رویکردها مرضیه نوذری و بابک شمشیری
یکی از ابزارهای پیاده‌سازی اهداف تعلیم و تربیت در سیستم آموزشی، کتب درسی است که می‌تواند اهداف، راهبردها و محتوایی با مسیر مشخص و مدون را در اختیار معلمان قرار دهد. در برنامه درسی ملی، رویکرد، اهداف و راهبردها، جزئی تر از سند تحول بنیادین مطرح شده است. در این سند، «رویکرد فطرت‌گرایی توحیدی»، به عنوان رویکرد اصلی مطرح شده و کارکرد حوزه حکمت و معارف اسلامی برای دانش آموزان، عمق دادن به اندیشه و ایمان و عمل دینی و سامان دادن به زندگی فردی و اجتماعی بر محور بندگی خدا آورده شده است.
بررسی رویکردها و اهداف برنامه درسی ملی، این پرسش را به ذهن متبادر می‌کند که آیا متخصصان حوزۀ تعلیم و تربیت دینی، رویکرد و اهداف را مطابق با برنامه درسی ملی در انتخاب ساختار و تدوین محتوا به کار گرفته‌اند، چگونه، با چه کیفیت، اولویت و عمقی؟ آیا محتوای موجود، در به کارگیری اهداف و دستیابی به کارکردها، در کتاب پیامهای آسمان، موفق عمل کرده است؟ چه نکاتی را می‌توان جهت بهبود کیفیت محتوای کتاب پیامهای آسمان به صورت مشخص پیشنهاد داد.
انتهای پیام
