کتاب «تقویم تاریک» آیندگان را با واقعیت‌های جنگ ۱۲ روزه همراه می‌کند

به گزارش خبرنگار ایکنا، مؤسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر در راستای تبیین و تثبیت واقعیت‌های جنگ ۱۲ روزه و بازخوانی ابعاد پنهان آن، از کتاب «تقویم تاریک» نوشته میثم امیری، عصر امروز ۲۶ آبان در فرهنگسرای اندیشه رونمایی کرد.

در ابتدای مراسم، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه مطالعه این کتاب او را به روزهای سخت و سرنوشت‌ساز گذشته برده است، افزود: مهم‌ترین ارزش کاری که آقای امیری انجام داده‌اند، فراهم کردن این امکان است تا آیندگان بتوانند حس و حال آن دوران را تجربه کنند. این رخدادنگاری فقط مجموعه‌ای از گزاره‌ها و خاطرات نیست؛ بلکه فراتر از آن، خواننده را در موقعیتی قرار می‌دهد که بداند ایرانیان در آن ایام چه حس‌هایی را تجربه می‌کردند؛ آمیزه‌ای از نگرانی، خشم، انتقام و در عین حال جدیت برای ماندن و ایستادگی.

وی با اشاره به شرایط سخت نبرد ۱۲ روزه، تصریح کرد: آنچه ایران را در آن مقطع حفظ کرد، ترکیبی از داشته‌هایی بود که در طول قرون ما را به‌عنوان ایرانی مسلمان شیعی شکل داده است. همین پشتوانه‌ها بود که به ما قدرت مقاومت داد و باعث شد با تمام وجود بایستیم.

بقایی، نوشتن و ثبت وقایع را ضرورتی برای قضاوت منصفانه نسل‌های آینده دانست و افزود: گاهی خود ما پس از مدتی فراموش می‌کنیم که چه شرایطی بر کشور حاکم بود و تصمیم‌ها در چه فضای زمانی و مکانی گرفته شد. ثبت این وقایع کمک می‌کند تاریخ تحریف نشود.

وی در ادامه به نقش کمتر دیده‌شده برخی اقشار اشاره کرد و گفت: دوست دارم از قشر کامیون‌داران و جرثقیل‌داران یاد کنم. یکی از چهره‌های شاخص این قشر، شهید محمد دالوند بود؛ یک کامیون‌دار معمولی که سخنان و رفتارش در آن روزهای جنگ چنان حماسی بود که باور نمی‌کنید یک فرد عادی بتواند چنین عمل کند.

سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین به تلاش رسانه‌ای برای شکستن حلقه محاصره خبری اشاره کرد و افزود: هدف دشمن از حمله به صداوسیما قطع صدای ایران بود. ما تلاش کردیم با اتکا به حقانیت ملت ایران، صدای مردم را به جهان برسانیم. از بسیاری از جریان‌های رسانه‌ای کمک شد و حتی شبکه‌های خارجی نیز برای روایت واقعیت به ایران آمدند.

وی، منطقه آستانه اشرفیه را یکی از نمادهای جنایات ۱۲ روزه دانست و اظهار کرد: در آنجا ۲۰ نفر به‌طور هم‌زمان شهید شدند. رژیم صهیونسیتی، قصد ترور یک دانشمند را داشت اما جنایتی گسترده‌تر رقم زد. این رخدادها قطعات پازلی هستند که روایت واقعی جنگ و این نبرد حماسی ۱۲ روزه را می‌سازند. ظاهر ماجرا این است که با آغاز جنگ، دیپلماسی متوقف می‌شود، اما در مورد ایران این‌طور نبود. ما در میانه تلاش‌های دیپلماتیک مورد حمله قرار گرفتیم. این امذ، سندی روشن از حقانیت و نجابت ملت ایران است.

بقایی ادامه داد: در اوج جنگ، جمهوری اسلامی از ابزار دیپلماسی استفاده کرد که این موارد باید بیشتر مورد توجه و ثبت دقیق قرار گیرد.

محمدرضا نوروزپور، معاون امور رسانه‌ای و تبلیغات وزارت ارشاد دیگر سخنران مراسم با اشاره به شرایط پیچیده جنگ رسانه‌ای امروز، گفت: در روزگاری هستیم که با امپراطوری‌های بزرگ تصویرسازیِ دشمن روبه‌رو هستیم. اصلی‌ترین وظیفه رسانه، به تصویر کشیدن حقیقت و مستندسازی از آن چیزی است که بر ملت ما گذشته؛ از مظلومیت تا اقتدار. در جنگ ۱۲ روزه، برای اولین‌بار خبرنامه‌ای را در میانه درگیری منتشر کردیم. با وجود مخالفت‌ها، ایستادیم و برادران ما در خارج و نهادهای امنیتی نیز ضرورت کار را درک و همراهی کردند.

وی با اشاره به محور اصلی کتاب «تقویم تاریک»، گفت: این اثر تلاش می‌کند صداهای خاموش جنگ را بازتاب دهد. جنگ فقط روایت‌های قهرمانانه نیست؛ روایت یک مادر که در لحظه تولد فرزندش، همسرش را از دست می‌دهد، روایت ترس، اضطراب، اندوه، فداکاری و ایستادگی است. همین مجموعه احساسات است که تابلوی اقتدار یک ملت را می‌سازد. رسانه‌ها نباید تنها به سراغ چهره‌های مشهور بروند. سلبریتی واقعی آن پدری است که در حالی که صاحب فرزند می‌شود، پای لانچر ایستاده؛ آن خانواده‌ای است که زندگی‌شان در جنگ فرو می‌ریزد و کسی نمی‌داند آیا دوباره کنار هم قرار می‌گیرند یا نه.

نوروزپور با اشاره به پنج ویژگی مهم روایتگری انسانی در ادبیات مقاومت، بیان کرد: انتقال روایت از سطح رسمی به سطح مردم و بازماندگان جنگ، تبدیل روایت‌ها به مستندات معتبر در حوزه حقوق بین‌الملل، جلوگیری از عادی‌سازی جنگ، خنثی‌سازی تصویرسازی‌های دیوگونه دشمن و ارائه چهره انسانی ملت و حفظ حافظه جمعی جامعه، ویژگی‌های مهم روایت انسانی در ادبیات مقاومت است.

معاون امور رسانه‌ای و تبلیغات وزارت ارشاد با بیان اینکه ادبیات مقاومت همچنان از کمبود آثار انسانی رنج می‌برد، اظهار کرد: نیاز به کتاب‌های بیشتر، فیلم‌های عمیق‌تر و مستندهای اثرگذارتر داریم. خرده‌روایت‌ها جای خالی بسیاری را در حافظه تاریخی ما پر می‌کنند.

نوروزپور در پایان سخنانش بار دیگر از دست‌اندرکاران تولید کتاب «تقویم تاریک» قدردانی کرد و گفت: این آثار، حافظه جمعی ما را نگه می‌دارند و باید قدر آن‌ها را دانست.

در بخش دیگری از مراسم رونمایی کتاب «تقویم تاریک»، جواد موگویی، مستندساز با مرور تجربه روزهای ابتدایی جنگ ۱۲ روزه، گفت: در روز سوم جنگ، بسیاری از ما تصور می‌کردیم که ممکن است مغلوب شویم؛ اما واقعیت این است که تولید قدرت فقط در خیابان شکل نمی‌گیرد، بلکه نیازمند اطلاعات، روایت‌سازی و نشان دادن ظرفیت‌های پنهان کشور است.

این مستندساز با اشاره به بازدید اخیر خود از یکی از شهرهای موشکی، اظهار کرد: چند روز پیش به یکی از شهرهای موشکی رفتم. اجازه ورود کامل نداشتم اما در حد محدودی با چند نفر گفت‌وگو کردم. روایت‌هایی که شنیدم عجیب و تکان‌دهنده بود؛ از درگیری‌ها و جنگ‌های سنگینی که در آنجا رخ داده تا لحظاتی که نیروها زیر آتش شدید دشمن، موشک‌ها را با زحمت از دل تونل‌ها خارج می‌کردند. واقعاً انگار یک بازی کامپیوتری در جریان بوده است.

موگویی با تأکید بر لزوم ورود روایت‌های مردمی به فضاهای رسمی و نظامی، تصریح کرد: ای کاش این روایت‌ها وارد پادگان‌ها و حتی حوزه سیاست شود. باید این پنجره را باز کنیم تا بتوانیم روایت‌های اجتماعی را در کنار روایت‌های نظامی قرار دهیم و تصویر جامع‌تری را از آنچه در جنگ ۱۲ روزه گذشت، ارائه کنیم.

میثم امیری، نویسنده کتاب «تقویم تاریک» در انتهای جلسه با تأکید بر اینکه ادبیات سند زنده هر ملتی است و هیچ سخنی بدون تبدیل شدن به ادبیات ماندگار نمی‌شود، اظهار کرد: ادبیات زمانی ماندگار می‌ماند که یک قلب دردمند پشت آن باشد. به همین دلیل است که برخی سخنان و روایت‌ها در تاریخ باقی می‌مانند و برخی دیگر نه.

وی با اشاره به نمونه تاریخی خطبه حضرت زینب (س)، گفت: خلیفه وقت میدان سیاست، رسانه و حتی پیروزی در جنگ را در اختیار داشت، اما یک اسیر جنگی با یک خطبه او را برای همیشه شکست داد. اگر یزید می‌دانست حضرت زینب (س) چه خواهد کرد، به‌گمانم پیش از امام حسین (ع) کشته می‌شد. آن خطبه، زمانی به ادبیات تبدیل شد که پشت آن قلبی دردمند وجود داشت. بسیاری از افراد در تاریخ قدرت، رسانه و امکانات داشتند اما به ادبیات ماندگار تبدیل نشدند. شما اگر نام برترین‌ها در بهره هوشی در قرن بیستم را جست‌وجو کنید، حتی هیتلر در فهرست است؛ اما هیچ‌یک از این‌ها نتوانستند روایت ماندگاری بسازند، چون قلب دردمند همراهشان نبود و همین، لحظه‌ای است که پیروزی رقم می‌خورد.

این نویسنده با بیان اینکه من منکر جنگ روایت‌ها و رسانه نیستم، اظهار کرد: در نهایت می‌خواهم درباره ادبیات صحبت کنم. نگران نباشید؛ ممکن است ضعف رسانه‌ای زیاد داشته باشیم، اما هیچ نویسنده‌ای در هیچ کشوری نمی‌تواند حمله به کشور عضو NPT را توجیه کند. اینجاست که قلب دردمند وارد می‌شود و می‌نویسد و ناحق از بین می‌رود.

وی با مقایسه ادبیات جنگ در منطقه، گفت: امروز حوزه هنری صدام کجاست؟ سوره مهر رژیم بعث عراق کجاست؟ آن‌ها واحد ادبیات جنگ داشتند، بسیار جدی‌تر از ما و روایت جمع می‌کردند. اما حقانیت در ماندگاری مشخص می‌شود. وقتی چنین وضعیتی پیش می‌آید، شاعر بزرگی چون شفیعی کدکنی جمله‌ای می‌نویسد یا مطبوعات و هنرمندان حساس می‌شوند. چرا؟ چون قلب ایرانی‌ها به درد آمده است. اگر ما وقایع اجتماعی و حوادث کشور را روایت نکنیم، طبیعی است که چیزی به ادبیات تبدیل نخواهد شد، چون تنها چیزی می‌ماند که در آن حق وجود داشته باشد.

وی تأکید کرد: حق خود را بشناسید؛ «اندازه نگه‌دار که اندازه نکوست» یعنی از حد حقی که دارید درست استفاده کنید. اندازه حق ما این است که روایت‌ها را ثبت کنیم. به‌نظرم، مظلومانه‌ترین روایت‌ها، روایت بچه‌های امداد و نجات ماست که حتی با وجود موشک عمل‌نشده در محل حاضر می‌شوند. این‌ها شوخی نیست. کسانی بودند که همان‌جا دفاع می‌کردند. 

در انتهای مراسم از کتاب «تقویم تاریک» رونمایی به عمل آمد.