واکنش رسانه‌ها، شخصیت‌ها و مقامات جهان به فاجعه منا

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) به نقل از خبرگزاری حج، فاجعه ی دلخراشی که صبح پنجشنبه، دوم مهرماه در اثر ازدحام جمعیت هنگام «رمی جمرات» در منا رخ داد، واکنش‌های گسترده دولت‌ها، رسانه‌ها و شخصیت‌های سرشناس جهان را به همراه داشته است.

عمده‌ترین محورهایی که رسانه‌های خارجی طرح و بر آنها تأکید کرده‌اند، عبارتند از:

انتقاد به مدیریت آل سعود در مراسم حج

خبرگزاری رسمی اندونزی «آنتارا»: جوکوویدودو، رئیس جمهور اندونزی ضمن ابراز غم و اندوه نسبت به زائرانی که بر اثر این حادثه کشته شدند، تأکید کرد که مدیریت حج باید بهبود پیدا کند تا حوادث مشابه بار دیگر تکرار نشود.

عبدالملک حرمین، نایب‌رئیس کمیسیون امور مذهبی و اجتماعی مجلس نمایندگان اندونزی برای افزایش امنیت حجاج در مراسم حج، پیشنهاد کرد: علاوه بر اندونزی، دولت عربستان سعودی باید یادداشت تفاهم‌هایی با دیگر کشورهای اسلامی برای افزایش امنیت زائران امضا کند.

وی همچنین معتقد است که نیروهای امنیتی عربستان سعودی قادر به سازماندهی سه میلیون زائر در ایام حج نیستند.

صاحب‌زاده محمد حامد رضا، رئیس شورای اتحادی سنی پاکستان ضمن ابراز تأسف از حادثه در مراسم رمی جمرات در منا و نیز حوادث غم‌انگیز روزهای گذشته در مراسم حج امسال که تا کنون موجب جان باختن صدها نفر از حجاج و مجروح شدن هزاران نفر شده است، گفت: به نظر می‌رسد بخش عمده بی‌نظمی‌ها و سردرگمی‌های مقامات سعودی به خاطر این است که امسال سخت درگیر مسائل مربوز به حمله یمن شده‌اند و تمام توجه آنها معطوف تأمین امنیت شهرهای مرزی عربستان با یمن شده است.

رئیس شورای اتحاد سنی پاکستان گفت که مقامات و مسئولان عربستان خود را خادم حرمین شریفین می‌نامند، اما به‌عنوان میزبانان حجاج و زائران اماکن مقدس اسلامی مسئولانه عمل نمی‌کنند.

مفتی گلزار احمد نعیمی، رئیس جماعت اهل حرم و از علمای اهل سنت پاکستان نیز در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: عربستان باید توجه بیشتری به حفظ جان حجاج داشته باشد و به مسئولیت‌های خود عمل کند.

وی گفت: برنامه‌ریزی مراسم حج امسال به هیچ وجه برنامه‌ریزی خوبی نبود و عدم توجه مسئولان عربستان به امنیت جانی حجاج باعث شده تا مشکلات زیادی ایجاد شود.

مفتی راغب نعیم، یکی دیگر از علمای دینی پاکستان هم ضمن ابراز تأسف از بروز حوادث غم‌انگیز در مراسم حج امسال از جمله حادثه منا، گفت: این حوادث آزمون بزرگی برای کیفیت عملکرد عربستان در برگزاری حج و تأمین امنیت حجاج است و مقامات سعودی باید از حوادث امسال درس بگیرند و اجازه ندهند در سال‌های آتی چنین رویدادهای ناگواری رخ دهد.

خبرگزاری المعلومه: نوری المالکی، نخست‌وزیر سابق عراق بیان کرد: آل سعود لیاقت برگزاری حج را ندارند، سازمان همکاری‌های اسلامی باید مدیریت حج را بر عهده بگیرد.

وی اضافه کرد: تکرار چنین حوادثی در موسم حج و جان باختن تعداد زیادی از حجاج بهترین دلیل بر بی‌کفایتی و بی‌لیاقتی برگزارکنندگان حج است.

نوری المالکی گفت: برخورد سیاسی حاکمان عربستان با فریضه حج و محروم کردن اتباع کشورهایی که دارای سیاستی مخالف با سیاست سعودی دارند دلیل دیگری بر بی‌لیاقتی و بی‌کفایتی آنها برای مدیرتی چنین مناسبت بزرگی است.

صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر حزب دمکراتیک خلق‌های ترکیه در صفحه توئیتر خود در واکنشی تند به فاجعه رمی جمرات، اظهار کرد: اماکن مقدس، ملک پدری سعودی‌ها نیست، بلکه ارزش‌های مقدس اسلامی است.

وی در ادامه نوشت: رخداد رمی جمرات یک فاجعه نیست، بلکه یک قتل عام است و ترکیه باید با لحنی تند سعودی‌ها را محکوم کند.

رهبر حزب دمکراتیک خلق‌های ترکیه با انتقاد از روابط نزدیک حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه با آل سعود، گفت: آنان که برای مرگ پادشاه آل سعود در ترکیه عزای رسمی اعلام کردند، بعد از فاجعه منا از کرده خود خجالت‌زده هستند؟

شمار قابل توجه‌ای از رسانه‌های ترکیه و نیز محمد گورمز، رئیس سازمان امور دیانت ترکیه از اهمال سعودی‌ها در فاجعه منا سخن به میان آورده‌اند.

محمد گورمز، رئیس سازمان امور دیانت ترکیه ضمن ابراز تأسف از حادثه رمی جمرات منا با اینکه مدیریت حج عربستان مشکل اساسی دارد و باید در سطح بین‌المللی بررسی شود، خواستار برگزاری نشست بین‌المللی برای بررسی در خصوص تأمین امور حجاج شد.

وی در یک برنامه تلویزیونی با عنوان اینکه از سرنوشت 18 زائر ترک هنوز اطلاعی در دست نیست، افزود: برای جلوگیری از حوادث مشابه و اداره بهتر امور حج یک نشست بین‌المللی برگزار و به‌طور کامل این مسئله مورد ارزیابی قرار گیرد.

روزنامه حریت: یک فاجعه دیگر در جریان مراسم حج در عربستان رخ داد و در جریان رمی جمرات در عربستان بیش از یک هزار و 300 زائر بر اثر ازدحام جان خود را از دست دادند.

خبر ترک: اهمال‌کاری سعودی‌ها آنان را در هدف مسلمانان قرار داد. در مسیر منا به اندازه کافی تابلوهایی که مسیرها را نشان بدهد موجود نیست و در رمی جمرات نیز تدابیر امنیتی اتخاذ نشده است.

به نوشته این روزنامه ایران دولت عربستان را مسئول این فاجعه خواند و در مقابل عربستان نیز زائران کشته شده را مسبب قلمداد کرد.

ملیت: بعد از فاجعه سقوط جرثقیل در مسجدالاحرام در روزهای گذشته این بار نیز بی‌تدبیری موجب کشته شدن صدها نفر در منا شد. جهان اسلام باید اداره مراسم حج در خاک‌های مقدس را خود به‌دست بگیرد.

روزنامه بوگون: به گفته گورمز در فاجعه منا یک اهمال‌کاری بسیار جدی موجود است.

در پی فاجعه رمی جمرات در عربستان محمد گورمز، رئیس سازمان امور دیانت ترکیه ضمن ابراز تأسف از این حادثه، خواستار برگزاری نشست بین‌المللی برای بررسی در خصوص تأمین امور حجاج شد.

وی با تأکید بر اینکه مدیریت حج عربستان مشکل اساسی دارد و باید در سطح بین‌المللی بررسی شود خواستار برگزاری یک نشست بین‌المللی برای بررسی این مسئله شد.

صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر حزب دموکراتیک خلق‌های ترکیه در واکنشی تند به فاجعه رمی جمرات، گفت: اماکن مقدس، ملک پدری سعودی‌ها نیست، بلکه ارزش‌های مقدس اسلامی است.

وی در صفحه توئیتر خود نوشت: رخداد رمی جمرات یک فاجعه نیست، بلکه یک قتل عام است و ترکیه باید با لحنی تند سعودی‌ها را محکوم کند.

رهبر حزب دمکراتیک خلق‌ها با عنوان اینکه ثروت سعودی‌ها بی‌حد‌وحساب است، اما با این وجود مناسک حج را به‌عنوان یک درآمد گردشگری ارزیابی می‌کنند، گفت: چنین ذهنیتی مسئول قتل عام در منا است.

وی با انتقاد از روابط نزدیک حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه با آل سعود، بیان کرد: آنان که برای مرگ پادشاه سعود در ترکیه عزای رسمی اعلام کردند، بعد از فاجعه منا از کرده خود خجالت زده هستند؟

تعدادی از شخصیت‌ها، علما و ائمه جمعه هند با تسلیت حادثه مرگ‌بار منا به خانواده‌های جان‌باختگان، خواستار بازنگری در شیوه برگزاری مراسم حج شدند و از عربستان خواستند با به کار بستن تدابیری از تکرار این‌گونه حوادث در آینده جلوگیری کند.

مولانا محسن تقوی، امام جمعه مسجد جامع شیعیان دهلی در خطبه‌های نماز عید قربان با تسلیت شهادت تعدادی از زائران هندی در حادثه منا، اظهار کرد: باید عربستان سعودی در شیوه برگزاری مراسم حج تجدید نظر کند و توجه بیشتری به جان زائران بیت‌الله الحرام داشته باشد.

وی افزود: کشورهای مسلمان باید عربستان را در قبال این کوتاهی بازخواست کنند.

مولانا سیدطالب حسین یزدی، امام مسجد کربلای جور باغ دهلی، گفت: حادثه غم‌بار در حرم امن الهی دل هر انسان آزاده‌ای را به درد آورد.

وی افزود: دولت عربستان سعودی مسئولیت حفاظت از جان حجاج را به عهده دارد و باید به وظیفه خود به‌خوبی عمل کند.

مولانا مفتی مکرم، امام مسجد فتح‌پوری نیز در خطبه نماز عید قربان با تسلیت حادثه منا به خانواده‌های جان‌باختگان، کشته شدن تعدادی از زائران خانه خدا را در سرزمین وحی تأسف‌آور دانست.

وی عنوان کرد: باید با بررسی علت وقوع این حادثه، از تکرار آن در آینده جلوگیری کرد.

مولانا سیدجلال نقوی، دبیر مسجد علمای هند نیز کوتاهی عربستان را در حفاظت از حجاج بیت‌الله الحرام پذیرفتنی ندانست.

وی اظهار کرد: اگر عربستان سعودی نمی‌تواند امنیت جان حجاج را تأمین کند باید این مسئولیت را به کشورهای دیگر و یا مسلمانان واگذار کند تا شاهد چنین حوادث ناگواری نباشیم.

خبرگزاری «جمهور» افغانستان: بر اثر بی‌کفایتی مقام‌های سعودی، حدود یک هزار و 300 زائر بیت‌الله الحرام کشته و بیش از دو هزار نفر زخمی شده‌اند اما مقامات عربستان، مسئولیت وقوع این حادثه را به گردن حجاج انداخته‌اند.

این خبرگزاری نوشت: در حالی که بیش از هزار نفر در این حادثه جان خود را از دست داده‌اند، سازمان دفاع شهری عربستان شمار کشته‌ها را 717 تن اعلام کرد.

جمهور به نقل از روزنامه «الدیار» لبنان آورده است که این حادثه در پنج کیلومتری مکه مکرمه روی داد و علت آن حضور کاروان پرشمار جانشین ولیعهد سعودی، در مرکز منا بوده است.

بر اساس این گزارش، مقام های عربستان سعودی تلاش می کنند خبر عبور این کاروان دربار را که سبب کشته شدن حدود یک هزار حاجی و مصدومیت بالغ بر دو هزار حاجی دیگر شده است، مخفی کنند.

بر پایه این گزارش، محمد بن سلمان بدون توجه به شلوغی خیابان ها و تراکم جمعیت حجاج در منا، با کاروانی شامل 200 نیروی ارتشی و 150 نیروی پلیس به حجاج حاضر در منا پیوست که این اقدام به سرعت به تراکم بیش از حد جمعیت موجود در منطقه افزود و فشار از هر سو آن قدر زیاد شد که سرانجام فاجعه رخ داد.

خبرگزاری «جمهور» افغانستان یاد آور شد: در حادثه دردناک دیگری چند روز قبل، جرثقیلی در محوطه بیت الله الحرام سقوط کرد که منجر به کشته و زخمی شدن صدها زائر خانه خدا شد.

خبرگزاری بخدی افغانستان:زائران افغانستان در عربستان با وخیم خواندن وضعیت در منا و جمرات از چگونگی رسیدگی ماموران امداد و نجات به زخمی ها، به شدت انتقاد کردند.

بر اساس این گزارش، آنان با انتشار گزارش‌هایی در شبکه‌های اجتماعی از نحوه مدیریت عربستان بر اماکن مقدسه انتقاد کرده و نوشته‌اند که عربستان سعودی طی سال‌های متوالی و وقوع حوادث خونین، قادر نیست اقدامات لازم را برای جلوگیری از تکرار حوادث مشابه برای زائران خانه خدا انجام دهد.

این خبرگزاری افزود: به‌دلیل ضعف عربستان در مدیریت بحران، اجساد قربانیان، ساعت‌ها در منا به مراکز بهداشتی و درمانی منتقل نشده و بر کف خیابان مانده بود.

موسی قربان‌اف، تحلیلگر سیاسی آذری با اشاره به رویدادهای دردناک مکه، گفت: حکومت عربستان سعودی توانایی مدیریت مکه مکرمه و مدینه منوره را ندارد و از این رو اداره امور حج و مکه باید در اختیار کمیسیونی از کشورهای اسلامی قرار گیرد.

نماینده شهروندان جمهوری آذربایجان مقیم مسکو و رئیس جامعه اهل بیت(ع) شیعیان روسیه در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایرنا، بیان کرده است: حادثه جانگذار جان باختن زائران در رمی جمرات که بر اثر آن بیش از یک هزار میهمان خانه خدا قربانی و صدها نفر دیگر مجروح شدند، بار دیگر بی‌برنامگی حکومت عربستان سعودی در مدیریت حج را به وضوح نشان داد.

وی افزود: این حادثه با توجه به اینکه نخستین حادثه در مکه نبود و یک هفته پیش هم بر اثر سقوط جرثقیل صدها زائر جان باختند، باید به دقت مورد تحقیق قرار گیرد و نمایندگان کشورهای اسلامی در این تحقیقات شرکت کنند.

کارشناس آذری گفت: حکومت عربستان سعودی مسئولیتی را در تأمین امنیت زائران و تحقیقات درباره حوادث خونین مکه برعهده نمی‌گیرد و به همین دلیل نمی‌توان به این حکومت و تحقیقاتی که انجام می‌دهد، اعتماد کرد.

قربان‌اف یادآور شد: سران عربستان درآمدهای حاصل از حج را برای منافع خود خرج می‌کنند و کوچک‌ترین توجهی به آسایش و آرامش خاطر حجاج نمی‌کنند و این‌گونه رفتار غیرمسئولانه سعودی‌ها باعث خواهد شد تا در آینده هم حوادث ناگوار رخ دهد.

وی افزود: انجام امور ساختمانی در مناطق کوهستانی در مکه به‌ویژه نزدیک مسجد‌الحرام اشتباهی بزرگ است و بر خلاف فرمایشات رسول اکرم(ص) است که بر تأمین آرامش زائران خانه خدا تأکید داشتند.

تحلیلگر آذربایجانی گفت: حاکمان سعودی فقط به منافع مادی خود توجه می‌کنند و نگاهی اسلامی به امور حج ندارند. آنها فقط در فکر این هستند که استقبال زائران را از دست ندهند و هر سال شمار معینی از کشورهای مختلف برای انجام مناسک حج به عربستان سعودی سفر کنند.

وی ادامه داد: چرا عربستان برای حمله به یمن ائتلاف تشکیل می‌دهد و از چند کشور برای انجام چنین اقدام ضد اسلامی کمک می‌طلبد، اما برای تأمین امنیت مسلمانان در دوره انجام مناسک حج هیچ فکری نمی‌کنند.

قربان‌اف با تأکید بر لزوم کنترل امور حج توسط کشورهای اسلامی، گفت: برای این منظور باید کمیسیونی از کشورهای اسلامی تشکیل شود و اداره امور حج به مسلمانان سپرده شود.

وی تأکید کرد: باید تأمین امنیت مسلمانان در موسم حج در اولویت قرار گیرد و در مقررات مربوط به برگزاری بزرگ‌ترین کنگره انسانی جهانی به منظور تأمین امنیت شرکت‌کنندگان آن بازنگری شود.

مریوان نقش‌بندی، مسئول دفتر روابط وزارت اوقاف حکومت اقلیم کردستان عراق در صفحه شخصی خود در فیس‌بوک، نوشت: در حالی که هیچ حاجی عربستانی در میان حجاج جان باخته در منا وجود ندارد، بی‌تدبیری سعودی‌ها سبب شده است ولیعهد عربستان شاهد کشتار حاجیان باشد.

نادر رستی، مسئول روابط عمومی کمیته گردشگری اقلیم نیز در صفحه شخصی خود در فیس‌بوک با انتقاد از سکوت مسلمانان در مقابل بی‌تدبیری عربستان سعودی نوشت: اگر این حادثه در هر کجای دنیا اتفاق می‌افتاد، وا اسلاما می‌کردیم و می‌گفتیم غضب خداوند بر ما جاری شده است، در حالی که در مقابل بدترین حادثه بشری در عربستان سعودی سکوت کرده‌ایم.

این مسئول کرد عراقی در ادامه نوشته خود اظهار کرده است: این بی‌تدبیری نه به امروز، بلکه به تمامی سال‌های گذشته برمی‌گردد که سبب شده است تا کنون بیش از چهار هزار حاجی جان خود را از دست بدهند.

روزنامه گاردین: جوکو ویدودو، رئیس جمهور اندونزی که رهبری پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان را برعهده دارد، نیز تأکید کرده است که مدیریت حج باید بهبود یابد تا حوادث مشابه بار دیگر تکرار نشود.

رئیس کمیسیون حقوق بشر اسلامی انگلیس با یادآوری سوء‌مدیریت مقامات سعودی در جلوگیری از وقوع فاجعه مرگبار منا، گفت: سعودی‌ها صلاحیت مدیریت حج را ندارند و باید تشکیلاتی بین‌المللی این مسئولیت را برعهده بگیرد.

مسعود شجره اظهار کرد: مقامات سعودی در حادثه منا مقصر هستند. اگر قرار بود اصل کفایت در تفویض مسئولیت امور مکه مدنظر باشد، مقامات سعودی مدت‌ها قبل از این مسئولت برکنار می‌شدند.

شجره با بیان اینکه هرسال شاهدیم که چنین حوادث تلخی در مکه رخ می‌دهد، تصریح کرد: همه این اتفاقات نشان‌دهنده بی‌کفایتی و بی‌تدبیری سعودی‌ها است. باید تشکیلاتی بین‌المللی به شکل وقف شکل بگیرد تا اداره و مسئولیت امور را درباره حج برعهده بگیرد که یکی از ستون‌های دین اسلام است.

این فعال انگلیسی گفت: دولت عربستان سعودی نمی‌تواند حج را برگزار کند. حاکمان سعودی خود را خادمان حرمین شریفین می‌دانند، اما عملکرد آنها نشان می‌دهد که تا چه اندازه از مسئولیت‌پذیری گریزان هستند و نمی‌توانند این کار را به درستی انجام بدهند.

وی با انتقاد از سکوت کشورهای اسلامی و به‌ویژه سازمان همکاری اسلامی در قبال فجایع دنیای اسلام، افزود: متأسفانه کشورهای اسلامی درباره مدیریت حج کاری انجام نمی‌دهند. سازمان همکاری اسلامی نیز هیچ کاری انجام نمی‌دهد. نپرداختن سازمان همکاری اسلامی به موضوع فلسطین و یمن، مصداق بی‌کفایتی این سازمان است.

رئیس کمیسیون حقوق بشر اسلامی انگلیس با تأکید بر اینکه باید تحقیقات بین‌المللی و مستقل درباره حادثه رمی جمره انجام شود، عنوان کرد: در همین حال، یک کمیته حقیقت‌یاب از سوی کمیسیون حقوق بشر اسلامی انگلیس نیز راه‌اندازی شده و این کمیته درصدد است تا با جمع‌آوری اطلاعات از شاهدین عینی و مسئولان کاروان‌های حج، تحقیقات کاملی را در رابطه با فاجعه خونین منا به عمل آورد.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه فشار به عربستان به‌دلیل فاجعه منا را درست ندانست و مدعی شد که دولت ریاض حساسیت لازم را نسبت به این مسئله نشان می‌دهد که مقام‌ها و احزاب مخالف دولت آنکارا، از سهل‌انگاری آل سعود در این فاجعه به شدت انتقاد کرده‌اند.

به گزارش تلویزیون دولتی ترکیه، اردوغان به خبرنگاران گفت که به‌دلیل فاجعه منا نباید از عربستان انتقاد کرد.

اردوغان با اشاره به انتقادها از مدیریت عربستان در مراسم حج امسال، بیان کرد: حملات تند به دولت عربستان را درست نمی‌دانم، اغلب این اعتراض‌ها و انتقادها بی‌اساس است.

وی در حالی چنین سخنانی را بیان کرده که پیش از این رئیس سازمان امور دیانت و مقام‌های حزب حاکم عدالت و دیگر احزاب مخالف ترکیه از سهل‌انگاری عربستان در فاجعه منا که تا کنون منجر به جان باختن حدود دو هزار تن و مجروح شدن دو هزار تن دیگر شده است، به شدت انتقاد کرده‌اند.

اردوغان بدون اشاره به بی‌توجهی دولت ریاض به اتخاذ تدابیر لازم برای امنیت زائران، افزود: مقام‌های سعودی اقدامات لازم را برای تکرار نشدن چنین حوادثی انجام خواهند داد.

پیش از این محمدعلی شاهین، معاون حزب عدالت و توسعه با انتقاد شدید از عربستان گفته بود که اگر حاکمان عربستان نمی‌توانند مراسم حج را اداره کنند این امر را به‌عهده ترکیه بگذارند.

در همین حال محمد گورمز، رئیس سازمان امور دیانت ترکیه نیز پیشنهاد داده بود که کنفرانس بین‌المللی برای اداره مراسم حج برگزار شود.

وی بیان کرد: مدیریت دولت عربستان درباره حج مشکل اساسی دارد و باید در سطح بین‌المللی مورد بررسی قرار گیرد.

حیدر جمال، رئیس کمیته اسلامی روسیه با یادآوری ابعاد هولناک واقعه مکه و خودداری ریاض از پذیرفتن مسئولیت آن بر لزوم تشکیل گروه حقیقت‌یاب بین‌المللی تأکید کرد و گفت: جامعه جهانی باید عربستان سعودی را برای انجام تحقیقات دقیق در مورد حادثه منا تحت فشار قرار دهد.

جمال از کارشناسان سیاسی مسلمان برجسته روسیه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا در مسکو، یادآور شد: بروز یک واقعه کوچک‌تر مشابه رمی جمرات منا در هر کشور متمدن و قانون‌مندی رخ می‌داد، دولت سریعا عذرخواهی می‌کرد و وعده می‌داد تمام تلاش‌های ممکن را برای جلوگیری از تکرار این‌گونه حوادث به‌کار گیرد.

وی افزود: حتی در برخی کشورها که دولت از سوی جامعه مدنی کنترل و فعالیت آن بر اساس قوانین انجام می‌گیرد، برای وقایعی همچون رمی جمرات منا و حتی ابعاد به مراتب کمتر، دولت‌ها استعفا می‌دهند.

رئیس کمیته اسلامی روسیه اظهار کرد: اما حکومت عربستان سعودی حتی از عذرخواهی خودداری و تلاش می‌کند این حادثه خونین را تحت‌ تأثیر تلاش‌های رسانه‌ای خود و کشورهای هم‌پیمان، کم‌اهمیت جلوه دهد و مانع انجام تحقیقات جدی و کامل درباره آن شود.

کارشناس مسلمان روس بی‌توجهی مقامات سعودی به امدادرسانی فوری، تأخیر طولانی در کمک به مصدومان و همکاری نکردن با کشورها برای کاهش دامنه بحران و شمار قربانیان فاجعه منا را یادآور شد و گفت: این‌گونه رفتار عربستان سعودی در حالی که حدود دو هزار نفر در حادثه خونین رمی جمرات جان خود را از دست داده و صدها نفر مجروح و مفقود شده‌اند، نشانگر بی‌مسئولیتی مقام‌های این رژیم و بی‌توجهی آنها به حقوق بشر است.

وی ادامه داد: در چنین شرایطی با توجه به ابعاد بین‌المللی حادثه منا و اینکه قربانیان این واقعه از کشورهای مختلف جهان هستند، جامعه جهانی و سازمان ملل به نمایندگی از طرف آن در تحقیقات درباره این حادثه خونین شرکت کرده و افزون بر آن حکومت عربستان را برای تأمین شرایط این تحقیقات تحت فشار قرار دهد و این تلاش‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که ریاض نتواند از مسئولیت خود در حادثه منا شانه خالی کند و لازم است در این مورد عدالت برقرار شود.

جمال گفت: عاملان حادثه منا باید شناسایی و مجازات شوند و جامعه جهانی بر مراحل تحقیقات و پیگیری قضایی درباره این حادثه کنترل و نظارت داشته باشد.

اندیشمند روسی با بیان اینکه حادثه منا نخستین حادثه در مورد حجاج بیت‌الله الحرام نبود، افزود: این حادثه یک بار دیگر بی‌کفایتی افرادی که خود را خادم‌الحرمین شریفین می‌نامند به‌خوبی نشان داد و این مسئله موجب شده است که حوادث خونین در مورد حجاج هر از چند گاهی تکرار شود و به‌طور یقین اگر تدابیر اساسی اندیشیده نشود در آینده نیز جهان اسلام شاهد حوادث غم‌بار در حجاز خواهد بود.

وی ادامه داد: به همین دلیل سازمان همکاری اسلامی به‌عنوان عالی‌ترین تشکیلات متولی امور امت جهان اسلامی باید برای مدیریت حج اقدام و پیشنهادهای سران و شخصیت‌های مذهبی و سیاسی کشورهای اسلامی باید به دقت بررسی و بهترین راهکار برگزیده شود.

رئیس کمیته اسلامی روسیه گفت: امت اسلامی جهانی نمی‌تواند بیش از این در قبال رفتار غیرمسئولانه و بی‌لیاقتی سران عربستان سعودی سکوت کند و بسیاری از شخصیت‌های اسلامی چشم‌پوشی در مورد حوادث حج امسال در عربستان را جایز نمی‌دانند.

وی افزود: با توجه به اقدامات خصمانه و سیاست‌های تجاوزگرانه عربستان سعودی علیه کشورهای اسلامی که آخرین نمونه آن در بمباران شش ماهه اخیر یمن به‌خوبی مشهود است، ریاض در حوادث منا نیز اهداف پنهانی دنبال می‌کند و به همین دلیل باید در این مورد هوشیار بود.

کارشناس مسلمان گفت: متأسفانه عربستان سعودی از آمریکا و اسرائیل (رژیم صهیونیستی) پیروی می‌کند و سیاست خارجی ریاض ضد اسلامی و بالطبع تلاش‌های آن مشکوک است و سران کشورهای اسلامی باید در این مورد آگاهانه رفتار کنند تا در دام عربستان و اقدامات ضداسلامی این کشور نیفتند.

گمانه‌زنی درباره علت وقوع حادثه

مجتهد، کاربر معروف اینترنتی که پشت پرده‌های آل سعود را در پایگاه خود در توئیتر فاش می‌کند، نوشت: در یک افتضاح حرکت قطار، حجاج مجبور شدند ساعت‌ها در ایستگاه قطار در انتظار بمانند، این انتظار با افزایش بیشتر تعداد آنان ادامه یافت اما خبری از قطار نشد و همین افتضاح موجب وقوع حادثه در منا شد.

این کاربر افشاگر بیان کرد: بعد از تأخیر چهار ساعته قطار در طول شب، هنگامی که قطار به ایستگاه رسید، حجاج با عجله و شتاب سوار قطار شدند اما با وجود بسته شدن درها قطار به حرکت درنیامد.

وی نوشت: حجاج که داخل قطار متوقف شده گرفتار شده بودند و درها هم باز نمی‌شد، وحشت‌زده فریاد می‌زدند، تعدادی از هوش رفته بودند اما مشکل این بود که احدی نمی‌توانست حرکت و یا فرار کند.

مجتهد تأکید کرد که همین حادثه قطار کافی بود که حجاج بخواهند با هجوم خود را به منا برای رمی جمرات برسانند و این فاجعه دردناک رقم بخورد.

خبرگزاری فرانسه: خالد الفاح، وزیر بهداشت عربستان اعلام کرد که بی‌نظمی زائران خانه خدا باعث وقوع حادثه مرگ‌بار روز پنجشنبه در رمی جمرات در منا شد.

وی افزود: زوار زیادی بدون توجه به زمان تعیین شده حرکت کردند که این مسئله، دلیل اصلی حادثه‌ای از این دست است.

روزنامه تایمز: شاهدان با اشاره به شمار زیاد حجاج و گرمای زیاد دما می‌گویند که شمار زیادی از حجاج در وسط دو جریان ترافیکی که در محل تلاقی خیابان 204 و 223 به یکدیگر برخورد کردند، گیر افتاده بودند.

این روزنامه به نقل از شاهدان عینی نوشت چگونه افراد زیادی در جریان این حادثه به طرز وحشتناکی به دلیل فشار جمعیت و دلیل زیر دست و پا افتادن و عدم رسیدن کمک‌های امدادی فوت کردند.

تایمز به نقل از اسماعیل هامیا، 58 ساله از نیجریه، نوشت: صحنه وحشتناکی بود و تنها به لطف خدا، توسط یک مرد جوان از این حادثه جان سالم به در بردم.

این روزنامه افزود: به گزارش شبکه العربیه، شاهزاده خالد الفیصل، مسئول کمیته مرکزی حج، حجاج کشورهای آفریقایی را در ایجاد این حادثه مقصر دانسته است. همچنین خالد الفلاح، وزیر بهداشت عربستان نیز به خبرنگار گفته که عدم توجه حجاج به برنام زمانی ارائه شده از سوی مسئولان عامل بروز این حادثه بوده است و در صورت توجه به این دستورالعمل از بروز این حادثه جلوگیری به عمل می‌آمد.

روزنامه دیلی تلگراف: در حالی که متخصصان ایمنی می‌گویند هنوز خیلی زود است که بتوان دلایل حادثه روز پنجشنبه را مشخص کرد، اما این حادثه احتمالا سؤالاتی را در مورد نحوه مدیریت جمعیت عظیم مسلمانان که هر ساله برای برگزاری مراسم حج به عربستان سعودی می‌آیند، ایجاد خواهد کرد.

این روزنامه نوشت: این حادثه خونین در خیابان 204 که یکی از دو محل اصلی ورودی از منا به طرف جمرات است، رخ داده است.

دیلی تلگراف افزود: این حادثه در حالی رخ می‌دهد که به‌دنبال آخرین حادثه مرگ‌بار در مراسم حج در سال 2006 میلادی که در جریان آن 346 نفر کشته شدند، شرکت انگلیسی «کراون ویژون» مسئولیت راه‌اندازی یک سیستم رایانه‌ای پیشرفته برای کنترل جمعیت در این منطقه را بر عهده داشته است.

به نوشته این روزنامه، مقامات سعودی با توجه به نصب نرم‌افزارهای تجزیه و تحلیل آماری و پیچیده جمعیت که متصل به اتاق مرکزی است می‌توانسته‌اند که آخرین وضعیت مربوط به تردد جمعیت در محل را با دقت بسیار زیاد پیش‌بینی کرده و مانع از بروز اتفاقات این چنینی شوند.

دیلی تلگراف افزود: اما این شرکت انگلیسی در همین حال گفته است که تجهیزات آن نمی‌توانند ورودی‌ها به منطقه جمرات را تحت پوشش قرار دهند.

این روزنامه آورده است: فیونا استرنس، مؤسس شرکت «کراود ویژون» به دیلی تلگراف گفته است که شرکت ما به‌صورت فعال درگیر در رویدادهای مرتبط با حج بوده و دولت عربستان سعودی نیز سرمایه‌گذاری قابل توجهی در این رابطه کرده است.

فیونا استرنس در همین حال به دیلی تلگراف گفته است: اما این تجهیزات و منابع عمدتا در اطراف پل جمرات که حوادث قبلی در آنجا رخ داده و نه در منطقه‌ای که حادثه روز پنجشنبه در آنجا روی داد، به‌کار گرفته شده‌اند.

دیلی تلگراف افزود: وی درهمین حال از اظهارنظر در این مورد که چرا این فناوری در سطح وسیع‌تری در مناطق ورودی به پل جمرات به کار گرفته نشده است خودداری کرد اما گفته است که هنوز زود است که در مورد علت دقیق این حادثه اظهارنظر کرد.

روزنامه گاردین: به رغم اینکه مقامات ریاض گرمای هوا، خستگی زائران و عدم توجه به ضوابط را علت رویداد حادثه روز گذشته در منا می‌دانند اما زائران، مسئولین عربستانی را مسئول این فاجعه دانسته و اظهار می‌کنند که از شرکت در ادامه مناسک حج هراس هستند.

احمد، یک زائر مصری به گاردین گفته است: عربستان سعودی هزینه زیادی را صرف حج می‌کند اما هیچ‌گونه سازمان‌دهی در این خصوص صورت نمی‌دهد. آنها می‌توانند یک مسیر برای روندگان و یک مسیر برای آنهایی که بازمی‌گردند ایجاد کنند. دست کم اگر یک پلیس در نقطه شروع مسیرها قرار می‌داشت و زائران را سازمان‌دهی می‌کرد، هیچ کدام از این حوادث رخ نمی‌داد.

این روزنامه افزود: احمد ابوبکر، یک حاجی لیبیایی‌تبار 45 ساله که توانسته به همراه مادرش از محل حادثه فرار کند، گفته است که همه هجوم آورده بودند. پلیس تمام ورودی‌ها و راه‌های خروج به سمت کمپ حاجیان را بسته بود. روبروی من جسدهای مرده، مجروحان و آن‌هایی بودند که خفه می‌شدند. پلیس عربستان در مواجهه با این حادثه بی‌تجربه بوده است و آن‌ها حتی خیابان‌ها و امکان اطراف را نمی‌شناختند.

گاردین ادامه داد: محمدحسن یک شاهد مصری دیگر نیز ضمن ابراز نگرانی از وقوع حوادث مشابه، از برخورد ناشایست مأموران امنیتی عربستان ابراز ناراحتی کرده و گفته است که آنها به من می‌گویند بیا و این جسد مصری را شناسایی کن؛ چرا آنها ما را این‌گونه تحقیر می‌کنند؟ ما به‌عنوان زائر می‌آئیم و توقعی نداریم.

این روزنامه انگلیسی افزود: عرفان العلوی، مؤسس انجمن تحقیقات میراث اسلامی نیز ضمن انتقاد از نحوه بازسازی اماکن متبرکه در عربستان سعودی مدعی شده است که درحالی که شمار زیادی از حجاج خارجی هستند اما پلیس عربستان تجربه کافی و تسلط به زبان خارجی ندارد.

گاردین به نقل از وی نوشت: آن‌ها حتی نمی‌دانند که چطور با مردم تعامل کنند و هیچ سازوکار کنترل جمعیت وجود ندارد. درحالی که پیشتر خالد الفلیح، وزیر بهداشت عربستان، حجاج را مقصر فاجعه یاد شده دانسته و مدعی شد که آن‌ها ضوابط گفته شده را رعایت نکرده‌اند اما شاهدان با چنین ادعایی مخالف هستند.

سایت اینترنتی روزنامه‌های اکسپرس تریبیون و داون: شاهدان عینی گفته‌اند که فاجعه منا به حدی وحشتناک بود که آنها با دیدن این رویداد، حتی ترسیدند که ادامه اعمال حج را انجام دهند.

احمد ابوبکر حاجی 45 ساله از کشور لیبی که توانسته همراه مادرش از حادثه جان سالم بدر ببرد، به‌عنوان یکی از شواهد عینی می‌گوید: جمعیت زیاد بود. پلیس عربستان همه مسیرهای ورودی و خروجی به سمت چادرهای حجاج را بسته بود و فقط یک مسیر را باز گذاشته بود.

احمد ابوبکر می‌گوید: نیروهای پلیس که در صحنه حضور داشتند، هیچ کاری از دستشان برنمی آمد و نمی دانستند چه کار باید بکنند. آنها هیچ‌گونه آشنایی به منطقه نداشتند و حتی مسیرها و خیابان‌ها را بلد نبودند.

براساس این گزارش، محمد حسن، زائر 39 ساله مصری هم به‌عنوان یکی دیگر از شواهد عینی فاجعه منا، از عملکرد نیروهای پلیس عربستان به شدت انتقاد می کند و می‌گوید که آنها فقط یه گوشه جمع شده بودند و هیچ کاری انجام نمی‌دادند. اگر اوضاع این‌گونه پیش برود، حوادث مشابه و حتی شدیدتر از فاجعه منا هم ممکن است در مراسم حج رخ دهد.

این تبعه مصری حتی به نوع برخورد پلیس‌های عربستان هم به شدت معترض است و می‌گوید که نیروهای پلیس با من با الفاظ بد و توهین‌آمیز برخورد کردند. چرا آنها ما را تحقیر می‌کنند؟ ما فقط برای زیارت به عربستان آمده‌ایم و از سعودی‌ها هیچ چیز طلب نکرده‌ایم.

یکی حاجی مصری دیگر به نام حسن نیز گفته است که تنها دلیل فاجعه مرگ‌بار و تلخ منا، بی‌برنامگی و بی‌تدبیری عربستان به‌عنوان برگزارکننده این مراسم است.

بسیاری از کشورهای مسلمان و حتی کشورهای غیرمسلمان از رژیم عربستان به‌دلیل عملکرد ضعیف در برنامه‌ریزی و اجرای مراسم حج انتقاد کرده‌اند و بسیاری از کارشناسان معتقدند که برگزاری مراسم حج باید از انحصار عربستان خارج شود و اجرای این مراسم بزرگ اسلامی باید به‌طور مشترک از سوی کشورهای مسلمان و یا از طریق سازمان همکاری اسلامی مدیریت شود.

برخی شخصیت‌های مذهبی و سیاسی از جمله شخصیت‌های مذهبی و سیاسی پاکستان هم گفته‌اند که عربستان به‌دلیل اینکه امسال تمام توجه خود را معطوف حمله به یمن کرده و بخش عمده نیروهای نظامی و حتی انتظامی خود را در شهرها و استان های مرزی با یمن مستقر کرده است، به همین دلیل توجه کافی به امنیت جانی حجاج ندارد.

روزنامه ایندیپندنت: مقامات عربستان سعودی در تقلا برای توضیح علل وقوع این حادثه که بدترین حادثه در ایام حج در بیش از دو دهه گذشته شمرده می‌شود، هستند.

مقامات سعودی در واکنش به انتقادات، مدعی هستند برخی از حجاج به‌ویژه حجاج آفریقایی از دستورالعمل‌های داده شده پیروی نکرده بودند ضمن اینکه گرمای شدید هوا و خستگی برخی از حجاج نیز در ایجاد حادثه دخیل بوده‌اند.

این روزنامه به نقل از «تارک فتاح» یک روزنامه‌نگار و محقق اندیشکده مجمع خاورمیانه در فیلادلفیا آمریکا، نوشت: در پاسخ به ادعاهای صورت گرفته توسط مقامات سعودی در مورد نقش حجاج آفریقایی در ایجاد این حادثه، برخی با انتشار پیام‌هایی در شبکه‌های اجتماعی، گفته‌اند که این اظهارات نمایانگر تفکرات نژادپرستانه و ضد سیاه پوست مقامات ریاض است.

ایندیپندنت با بیان اینکه این برای چندمین بار است که چنین وقایع مرگ‌باری در جریان ایام حج به وقوع می‌پیوندد افزود: این حوادث در حالی صورت می‌گیرد که مقامات عربستان سعودی از دوربین‌های کنترل جمعیت استفاده می‌کنند.

این روزنامه افزود: دو شاهد عینی می‌گوید حادثه روز پنجشنبه در زمانی به وقوع پیوست که دو موج از جمعیت حجاج در مسیر رمی جمرات از روبه‌رو به هم برخورد کردند.

ایندیپندنت به نقل از عبدالله لطفی، حاجی 44 مصری نوشت: برخورد دو جمعیت حجاج آن هم در یک مسیر، نباید هرگز اتفاق می‌افتاد. در آنجا هیچ تمهیداتی برای جلوگیری از بروز این اتفاق دیده نشده بود و این اتفاق بیش از یک آمادگی ساده است.

آمار متفاوت از تعداد کشته و زخمی شدگان

خبرگزاری رسمی اندونزی (آنتارا): وزارت امور خارجه اندونزی در پی کشته شدن بیش از 435 نفر از زائران خانه خدا و جراحت صدها نفر از آنها خط تلفن ویژه برای ارائه آخرین اطلاعات راه‌اندازی کرد. وزارت امور خارجه اندونزی پس از کشته شدن صدها زائر خانه خدا در رمی جمرات جمع‌آوری اطلاعات و ثبت زائران این کشور را آغاز کرده تا از وضعیت آنها آگاه شود هر چند مرگ یک زائر تأیید شده است.

سازمان حج مالزی (تابونگ حاجی) اعلام کرد زائری از مالزی نباید در منا و در خارج از مکه مکرمه کشته و یا مصدوم شده باشد، چون براساس جدول زمانی و مکانی نباید زائری از مالزی در این محل باشد.

جمیل خیر باهاروم، وزیر امور مذهبی دولت مالزی گفت که به رغم این موضوع سرشماری از زائران این کشوردر حال انجام است.

وی بیا کرد که براساس جدول زمانی تعیین‌شده توسط تابونگ حاجی قرار نبود زائری از مالزی ساعت 11 به وقت محلی عربستان که حادثه منا رخ داده است در آن محل باشد و نوبت زائران مالزی بعد از این ساعت تعیین شده بود.

ابراهیم یعقوب، وزیر مسئول در امور مسلمانان سنگاپور نیز اعلام کرد: همه زائران این کشور در مکه سالم هستند.

وزارت حج و اوقاف افغانستان اعلام کرد که حجاج افغان در محل کشته شدن زائران خانه خدا در منا حضور نداشته‌اند، اما رئیس بعثه افغانستان می‌گوید پنج تن از اتباع افغان پس از حادثه روز پنجشنبه در منا ناپدید شده‌اند.

رسانه‌های محلی افغانستان روز جمعه گزارش دادند که فیض محمد عثمانی، وزیر حج و اوقاف در گفت‌وگوی تلفنی با محمد اشرف غنی، رئیس جمهوری این کشور اعلام کرده است که گزارشی از کشته یا مصدوم شدن زائران افغان دریافت نکرده است.

در این حال، «مفتی حجت الله» رییس بعثه افغانستان در عربستان سعودی به «کلید گروپ» گفته است که پنج تن از حجاج افغان از روز پنجشنبه به این سو مفقود شده اند و مشخص نیست که این افراد شامل کشته شدگان و یا زخمی ها هستند.
به گفته وی افراد مفقود شده، از ساکنان ولایت فاریاب هستند.

گزارش رسانه های محلی حاکی است که وزارت حج و اوقاف افغانستان کمیته ای را برای یافتن مفقودان در مکه مکرمه تشکیل داده اند.

خبرگزاری «بخدی»افغانستان نیز از احتمال کشته شدن اتباع افغانستان در میان قربانیان حادثه منا خبر داده است.
'اطلس' افغانستان خبری از کشته شدن شش تبعه افغان زائر خانه خدا خبر داد.

مقام های رسمی در کابل کشته یا مفقود شدن آن دسته از اتباع افغان را که از افغانستان به حج اعزام شده اند، تایید نکرده اند.
این احتمال وجود دارد که برخی از مهاجران افغان که از کشورهای دیگر به زیارت خانه خدا رفته اند، در میان کشته شدگان حادثه منا باشند.

رسانه های افغانستان تصریح کرده اند که بر اثر بی کفایتی مقام های سعودی، بیش از هزار زائر بیت الله الحرام کشته و بیش از دو هزار نفر زخمی شده اند، اما مقامات عربستان، مسئولیت وقوع این حادثه را به گردن حجاج انداخته اند.

رییس کمیته حج هنداعلام کرد بر اثر حادثه مرگبار روز گذشته در منا دست کم 14 زائر این کشور کشته و 13 نفر زخمی شدند.

عطار رحمان روز جمعه درگفت وگو باخبرنگاران بابیان اینکه کمیته حج با جستجو در بیمارستان ها و سردخانه های مکه درحال تکمیل اطلاعات مربوط به زائران هندی است اظهار کرد احتمال افزایش تعداد قربانیان این حادثه وجود دارد.

حدود یکصد هزار هندی امسال از سوی کمیته دولتی حج و 36 هزار نفر دیگر نیز به طور خصوصی عازم سرزمین وحی شده بودند.
رییس کمیته حج هند گفت که بیشتر کشته شدگان حادثه منا افراد بالای 50 سال هستند.

رسانه های هند از جمله روزنامه تایمزآوایندیا در تماس با همراهان زائران کشته شده آخرین لحظات زندگی افراد جان باخته را به تصویر کشیده اند.

وزارت امور خارجه هند اعلام کرده است که به دلیل شمار بالای کشته ها، شناسایی اجساد به طول می انجامد و هنوز نمی توان آمار دقیقی از کشته های هند ارایه داد.

وزارت امور خارجه هند ،خط تلفن ویژه ای برای ارائه آخرین اطلاعات وضعیت زائران این کشور راه اندازی کرده است .

نارندرا مودی نخست وزیر هند که برای شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل درنیویورک به سر می برد با صدور پیامی با ابراز تاسف از حادثه منا با خانواده های جان باختگان ابراز همدردی کرد.

کمیته حج ماهاراشترا نیز با صدور اطلاعیه ای از زائران هندی خواست که افراد مسن را برای مراسم پرتاب سنگ در رمی جمرات کمک کنند و یا افراد جوان خانواده ها به نیابت از افراد مسن مناسک حج را به جا آورند.

ابراهیم شیخ، رییس کمیته حج ایالت ماهاراشترا، درباره تعداد کشته های حجاج هندی گفت: ما منتظر گزارش های رسمی هستیم تا تعداد دقیق کشته ها و مصدومان مشخص شود.

زبیر شیخ، یکی از اعضای کمیته حج ایالت ماهاراشترا نیز با اشاره به اینکه 9 هزار و 400 نفر از این ایالت به حج رفته اند گفت: دمای بالای هوا در منا باعث بیهوش شدن تعدادی از زائران شده است .

وی افزود:تعدادی از زائران نیز هنگام رمی جمرات براثر برخورد سنگ جان خود را از دست داده اند.

روزنامه هندوستان تایمز نوشت: تاکنون تعداد 717 نفر از زائران براثر حادثه منا کشته و 805 نفر مصدوم شده اند.
بیش از دو میلیون زائر از سراسر جهان در مناسک حج امسال شرکت کرده اند که حدود 140 هزار نفر از آنها هندی هستند.

روزنامه تایمز آوایندیا: 'عطار رحمان' رییس کمیته حج هند اعلام کرد بر اثر حادثه مرگبار روز گذشته در منا دست کم 14 زائر این کشور کشته و 13 نفر زخمی شدند.

خبرگزاری آناتولی ترکیهبه نقل از مرکز اداره حج ترکیه در مکه چهار زایر ترک در فاجعه روز گذشته در منی کشته و 5 نفر نیز مفقود شده اند.

ابراز تأسف و همدردی مقام‌های خارجی و شخصیت‌های جهانی

'محمد نواز شریف' نخست وزیر پاکستان و 'ممنون حسین ' رییس جمهوریاین کشور طی پیام های جداگانه ای، ضمن ابراز تاسف عمیق از وقوع این حادثه، از سفارت کشورشان در عربستان خواستند تا به وضعیت حجاج پاکستانی رسیدگی کنند و تسهیلات لازم را برای مجروحان حادثه منا فراهم آورند

بان کی مون دبیرکل سازمان مللبا صدور بیانیه ای مراتب تاسف و تاثر خود را درمورد واقعه دردناک منا که دست کم به مرگ 717 نفر و مجروح شدن 850 تن از زائرین انجامید، ابراز کرد.

وی همزمانی این ضایعه بزرگ در آخرین روز مناسک حج را دردناک و غم انگیز خواند و به مردم و دولت های کشورهایی که شهروندان آنان جزو قربانیان این حادثه بوده اند، تسلیت گفت.

تارنمای وزارت امورخارجه انگلیس: 'دیوید کامرون' نخست وزیر انگلیس و شماری دیگر از شخصیت های سیاسی و مذهبی این کشور با ارسال پیام های تسلیت با خانواده کشته شدگان حادثه مرگبار رمی جمرات درعربستان سعودی ابراز همدردی کردند.

وزارت خارجه انگلیس نیز روز پنجشنبه با به روزرسانی تارنمای خود مربوط به عربستان سعودی با اشاره به حادثه مرگبار رمی جمرات نوشت: سفارت انگلیس در ریاض و کنسولگری انگلیس در جده مشغول جمع آوری اطلاعات بوده و آماده ارائه خدمات به اتباعانگلیسی درگیر در این جریان هست.
در این میان کلیسای انگلیس نیز در تارنمای خود باجان باختگان این حادثه ابراز همدردی کرد و از خداوند برای آنها طلب مغرفت کرده است.

'افرایم میرویس' رئیس روحانیون یهودی در وزارت خارجه انگلیس نیز در پیامی کوتاه در صفحه توییتری اش روز پنجشنبه نوشت: دعای من همراه آن هایی است که به گونه ای دل خراش جانشان را ازدست داده و یا اکنون مجروح هستند.

'فرانک والتر اشتاین مایر' وزیر امور خارجه آلماننیز اخبار منتشر شده درمورد کشته شدن صدها نفر از حجاج در جریان حج امسال را تکان دهنده خواند وگفت: با ملت عربستان، زواری که به مکه سفر کرده اند و بویژه خانواده قربانیانی که امروز متحمل این ضربه سخت شدند، ابراز همدردی می کنم.

'فرانسوا اولاند' رییس جمهوری فرانسهوقوع حادثه مرگبار در مراسم رمی جمرات در منا را به خانواده قربانیان تسلیت گفت.

'ند پرایس' سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکانیز امروز جان باختن صدها مسلمان درآیین حج را «صمیمانه تسلیت» گفت وآن را «اندوهبار» نامید.

نِد پرایس با اشاره به جان باختگان افزود : دل های ما با آنان و با بیش از دو میلیون نفری است که امسال آیین حج را برگزار می کنند. درحالی که مسلمانان سراسر جهان آماده جشن عید الاضحی (قربان) می شوند، ما نیز در سوگواری برای زائران مومنان شریک هستیم.

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز روز پنجشنبه طی بیانیه جداگانه، ضمن ابراز همدردی عمیق با خانواده های قربانیان این حادثه غم انگیز، افزود آمریکا در کنار خانواده های قربانیان این حادثه خواهد بود.

هم چنین وزارت خارجه و شورای امنیت ملی آمریکا در بیانیه های جداگانه ضمن ابراز همدردی با خانواده قربانیان حادثه رمی جمرات در مناسک حچ امسال، خود را در سوگواری این حادثه غم انگیز با مسلمانان جهان شریک دانست.

'ولادیمیر پوتین' رییس جمهوری روسیهضمن اعلام همدردی با خانواده قربانیان، آرزومند سلامتی و بهبودی مجروحان است.

رویترز: پاپ 'فرانسیس' رهبر کاتولیک های جهان در کلیسای سنت پاتریک نیویورک گفت، می خواهم همدردی خود را در رابطه با این اتفاق غم انگیزی که برای مردم مسلمان در مکه روی داد، اعلام کنم.

فیلیپ هاموند، وزیر خارجه انگلیسروز جمعه ضمن ابراز تاسف از حادثه غمبار رمی جمرات، خاطر نشان ساخت که این کشور برای رسیدگی به وضعیت حجاج انگلیسی که دراین حادثه دچار مشکل شده اند، نیروهای بیشتری را به عربستان اعزام خواهد کرد.

فیلیپ هاموند وزیر خارجه انگلیس گفت: من از شنیدن شمار قربانیان در مکه ناراحت شدم و با خانواده قربانیان در این شرایط دشوار ابراز همدردی می کنم؛ این واقعه تأسف بار، مسلمانان سراسر دنیا را که در این مراسم شرکت کرده اند تحت تأثیر قرار خواهد داد.

وی گفت: همکاران ما با مقامات عربستان سعودی و مدیران کاروان های حج در ارتباط خواهند بود؛ آنها بیمارستان ها و سایر نقاط را برای جمع آوری اطلاعات در رابطه با وضعیت مسلمانان انگلیسی که نیازمند کمک هستند، سرکشی خواهند کرد.

هاموند همچنین خاطرنشان ساخت که شمار بیشتری از مقامات انگلیسی برای رسیدگی به وضعیت مسلمانان انگلیسی به عربستان اعزام خواهند شد.

'شورای مسلمانان بریتانیا'در بیانیه ای که روز جمعه منتشر کرد، ضمن ابراز همدردی با خانواده های قربانیان حادثه منا نوشت: شمار قربانیان در این حادثه همچنان رو به افزایش است و اکنون ابعاد این حادثه از مشابه آن در سال 1990 فراتر رفته است.
دکتر شجاع شفیع، دبیر کل شورای مسلمانان بریتانیا در این بیانیه گفته است: این تأسف بار است که در این روز شادمانی (عید قربان) که شمار زیادی از مردم به سفر روحانی حج رفته اند، جانشان را ازدست داده اند.

وی افزود: دعای ما همراه قربانیان و خانواده های آن ها خواهد بود و بدون شک در نمازهای جمعه سراسر دنیا از آن ها یاد خواهد شد.
دبیر کل شورای مسلمانان بریتانیا ادامه داد: درحالی که تلاش های زیادی برای حفاظت از شمار رو به افزایش زائران بیت الله الحرام صورت می گیرد، اما ما از تحقیقاتی که قرار است در جریان رسیدگی به این حادثه صورت گیرد استقبال می کنیم و امیدواریم که منجر به نتایجی مستقل و ملموس از سوی متخصصین بین المللی شود.

شفیع در پایان خاطرنشان ساخت که مقامات سعودی تلاش کنند تا از احتمال رخداد ‘چنین حادثه تأسف باری بکاهند’.

خبرگزاری رسمی ایتالیا (آنسا): رییس جمهور ایتالیا فاجعه منا و کشته شدن حجاج در روز عید قربان را به جامعه مسلمانان تسلیت گفت.

در پی درگذشت شمار زیادی از حجاج کشورهای اسلامی و ایرانی در حادثه شهر مکه، 'سرجو ماتارلا' رییس جمهور ایتالیا با ارسال پیامی این واقعه دردناک را به جوامع اسلامی به ویژه خانواده های قربانیان و مجروحان تسلیت گفت.

در پیام کوتاه رییس جمهور ایتالیا آمده است: من با احساسات عمیق از خبر تصادف ناگواری که منجر به قربانی شدن صدها زائر که در مراسم عید قربان شرکت داشتند، مطلع شدم. در این لحظه دردناک می خواهم به تمام جامعه مسلمانان، و خانواده قربانیان و مجروحان این حادثه، نزدیکی خود و ملت ایتالیا را اعلام کنم.

«نارندارا مودی» نخست وزیر هندکه برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک سفر کرده است، در پیامی به خانواده های بازماندگان حادثه منا تسلیت گفت.

«عطار رحمان» رییس کمیته حج هنداعلام کرد بر اثر حادثه مرگبار در منا دست کم 14 زائر این کشور کشته و 13 نفر زخمی شدند.

چینفاجعه مرگبار رمی جمرات در سرزمین عربستان را که منجر به فوت بیش از هزار نفر شده است به خانواده های قربانیان این حادثه تسلیت گفت.

«هونگ لی» سخنگوی وزارت امور خارجه چین در نشست خبری خود با خبرنگاران اعلام کرد که این حادثه ناگوار کشورش را اندوهگین کرده است.

وی تصریح کرد که متاسفانه شمار زیادی از حجاج در منطقه منا در پنج کیلومتری مکه کشته و صدها نفر دیگر هم بر اثر برخورد جمعیت و زیر دست و پا ماندن زخمی شدند که شمار تلفات بالای این اتفاق چین را شوکه کرده است.

او با اشاره به این که این مرگبارترین حادثه در عربستان پس از 1990 است، خاطر نشان کرد: ما به خانواده های قربانیان تسلیت می گوییم و با مصدومان همدردی می کنیم و خود را در غم آن ها شریک می دانیم.

«هونگ لی» همچنین اعلام کرد که بر اساس اطلاعات بدست آمده تا کنون فقط یکی از حجاج چینی در این حادثه جان خود را از دست داده است.

سخنگوی وزارت امور خارجه چین گفت که سفارت این کشور در عربستان و گروه اعزامی حجاج در حال رسیدگی به وضعیت زائران در آن کشور هستند.

«فلیپ هاموند» وزیر خارجه انگلیسبا ابراز تاسف از فاجعه غمبار رمی جمرات در منا گفت که این کشور برای رسیدگی به وضعیت حاجیان انگلیسی که دچار مشکل شده اند، نیروهای بیشتری را به عربستان اعزام خواهد کرد.

امام مرکز اسلامی درپایتختکرواسیبا حضور در سفارت جمهوری اسلامی ایران درزاگرب ودیدار با سفیر کشورمان مراتب تسلیت وتعزیت خود وجامعه اسلامی کرواسی را درخصوص جان باختن حجاج ایرانی دربیت الحرام ابراز کرد.

«عزیز الیلی» در دیدار با محمد ابراهیم طاهریان فرد ضمن تسلیم پیام کتبی جامعه اسلامی کرواسی ازحادثه روی داده دربیت الله الحرام که درآن جمعی ازمسلمانان به خصوص ایرانیان ازدنیا رفته اند، ابراز تاسف کرد.

الیلی که مسوول برنامه های قرآنی جامعه اسلامی درکرواسی است با اشاره به اینکه این عزیزان درهنگام انجام اعمال حج ازدنیا رفته اند، ابراز امیدواری کرد تا درآینده تدابیری اندیشیده شود تا از تکرار این حوادث جلوگیری شود.

مرکز اسلامی زاگرب به خاطر جانباختگان درفاجعه منا مجلس فاتحه وقرائت قرآن برای شادی ارواح گذشتگان برگزار خواهند کرد.

بازتاب واکنش مقام‌های ایرانی

سایت اینترنتی روزنامه انگلیسی زباناکسپرس تریبون: رییس سازمان حج و زیارت ایران پس از حادثه غم انگیزی که در جریان مراسم رمی جمرات در منا رخ داد، از بی تدبیری مقامات سعودی انتقاد کرد.

سعید اوحدی گفته است که به دلایل نامعلومی، دو مسیر از مسیرهایی که برای انجام مراسم رمی جمرات استفاده می شود، مسدود شده بود و همین باعث ازدحام جمعیت و وقوع این حادثه ناگور شد.

روزنامه ایندیپندنت: دولت ایران، عربستان سعودی را در ارتباط با این حادثه مورد سرزنش قرار داد.

حسین عبدالهی معاون وزیر خارجه ایارن گفت که وزارت خارجه ایران کاردار عربستان در تهران را در اعتراض به آنچه آن را 'اقدامات نامناسب مقامات سعودی' در جریان این حادثه نامیده، احضار کرده است.

این روزنامه افزود: آیت الله علی خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران نیز در بیانیه غیر قابل انعطافی بیان داشته است: دولت سعودی موظف است مسئولیت سنگین خود را در این حادثه ی تلخ بپذیرد...مدیریت غلط و اقدامات ناشایسته که عامل این فاجعه بوده نباید از نظر دور بماند.'

روزنامه گاردین: آیت الله علی خامنه ای رهبر معظم ایران، دولت عربستان سعودی را در این حادثه مقصر دانسته و در یک بیان داشتند: 'دولت سعودی موظف است مسئولیت سنگین خود را در این حادثه تلخ بپذیرید...مدیریت غلط و اقدامات ناشایسته که عامل این فاجعه بوده نباید از نظر دور بماند.'

روزنامه تایمز:آیت الله علی خامنه ای رهبری معظم ایران، به سرعت خاندان حاکم سعودی را در این جریان مقصر شمردند و گفتند: آنها بایستی مسوولیت مرگ 131 ایرانی در این حادثه را بپذیرند.

این روزنامه نوشت: رهبر معظم ایران گفتند: 'سومدیریت و اقدامات نامناسب سبب این فاجعه شد' و 'دولت سعودی بایستی مسوولیت این حادثه غمبار را بپذیرد.'

شبکه تلویزیونی سی.ان.ان: رهبر عالی ایران خواستار عذرخواهی مقامات عربستان سعودی شد.

رهبر عالی ایران همچنین خواست تا عربستان سعودی مسولیت خود دراین حادثه (فاجعه) را بپذیرد.

آیت الله خامنه ای با سرزنش دولت سعودی گفت که آنان باید مسئولیت این فاجعه را بر عهده گیرند. دولت سعودی موظف است مسئولیت سنگین خود را در این حادثه تلخ پذیرفته و به لوازم آن به قاعده حق و انصاف عمل کند. مدیریت غلط و اقدامات ناشایسته که عامل این فاجعه بوده نباید از نظر دور بماند.

شبکه تلویزیونی فرانس 24: (آیت الله) خامنه ای (رهبر معظم انقلاب) خواستار عذرخواهی عربستان سعودی شد.

ایران، مقامات عربستان را در وقوع این فاجعه به شدت مورد انتقاد قرار داده و آنها را در برخورد با این شرایط «بی کفایت» خواندند.

-94/07/05، : یورونیوز: سید ابراهیم رئیسی دادستان کل کشور ایران از کشته شدن حجاج (در منا) بعنوان جنایت آل سعود نام برد و افزود این حادثه (فاجعه) باردیگر کارآمدی آل سعود را برای اداره حرمین شریفین زیر سوال برد.

دادستان کل کشور ایران خواستار محاکمه مسببان این حادثه (فاجعه) کشته شدن حجاج در منا شد.

یک هیات ایرانی به سرپرستی علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به عربستان راهی می شود.

شبکه تلویزیونی جهانی بی بی سی: حسن روحانی از سخنرانی در سازمان ملل استفاده کرد تا بر ضرورت رسیدگی سریع نسبت به آسیب دیدگان و همچنین بررسی علل و عوامل این حادثه و حوادث مشابه در مراسم حج امسال تأکید کند.
از سوی دیگر شورای عالی امنیت ملی ایران نیز عربستان سعودی را متهم به بی کفایتی کرده و از دولت عربستان سعودی خواسته تا به خاطر این فاجعه مسئولیت را بپذیرد.

خبرگزاری آسوشیتدپرس: وزارت خارجه ایران کاردار سعودی را برای سومین بار ظرف سه روز اخیر احضار کرد تا به نحوه مدیریت فاجعه از سوی ریاض اعتراض کند.

تلویزیون دولتی ایران گفت عربستان سعودی هنوز برای هیأت ایرانی ویزا صادر نکرده است. این هیأت قرار بود به منظور نظارت بر مداوای مجروحان ایرانی و بازگرداندن قربانیان عازم عربستان شود.