چه شد که خدمت به منت بدل شد

حجت‌الاسلام والمسلمین صادق گلزاده، معاون فرهنگی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا؛ به تبیین آداب رفتاری مسئولان در حکومت اسلامی پرداخت و گفت: زمامداران و تمامی کسانی که نقش و مسئولیتی در حکومت اسلامی دارند به تناسب اهمیت مسئولیتشان از وظایف اخلاقی و مدیریتی برخوردار هستند. اخلاق کارگزاران در قرآن و نهج‌البلاغه مورد تأکید قرار گرفته است و از آن به عنوان الگویی برای رفتار مردم یاد شده است.

وی تعبیر قرآن کریم در آیه 21 سوره مبارکه احزاب  که می‌فرماید: «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا؛ قطعا براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نيكوست براى آن كس كه به خدا و روز بازپسين اميد دارد و خدا را فراوان ياد می‌كند» را شاهدی بر اهمیت رفتار مسئولان حکومتی به سبب تأثیری که بر مردم دارند دانست و گفت: خداوند با بیان «وانَّک لَعَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ؛ و در حقیقت تو به نیکو خلقی عظیم آراسته‌ای» چنین فردی را برای الگوگیری معرفی می‌کند.

حجت‌الاسلام گلزاده نامه امام علی(ع) به مالک اشتر را سرمایه‌ای عظیم برای مسئولان حکومتی خواند و بیان کرد: در این نامه تکالیف مسئولان به عنوان خدمت‌گزاران مردم بیان شده است. امیرالمومنین مالک را با آن صفات والای اخلاقی چنین مورد تذکر قرار داد، پس اگر مالک چنین سفارش ‌شد، افرادی که امروز در جامعه از مسئولیت برخوردار هستند باید به ابعاد عملکرد خود دقت بیشتری داشته باشند.

وقتی برخی مسئولان خودشان را به دست خودشان بی‌آبرو می‌کنند

وی به جمله‌ای از امام علی(ع) در این منشور اخلاقی که می‌فرمایند: «فَلْیکنْ أَحَبَّ اَلذَّخَائِرِ إِلَیک ذَخِیرَةُ اَلْعَمَلِ اَلصَّالِحِ؛ ای مالک! پس نیکوترین اندوخته تو باید اعمال صالح و درست باشد» اشاره و بیان کرد: چه می‌شود که مسئولینی که به گفته امام و پیشوایشان چنین به رعایت عمل صالح توصیه شده‌اند رو به بی‌ادبی و بی‌اخلاقی می‌آوردند. مسئولیت گاهی هوای نفس را با خود همراه می‌کند، اگر در این میان اخلاق، تقوا و فضیلت میانداری نکند، حیثیت افراد بر باد می‌رود و نیازی به تخطئه دیگران وجود ندارد چرا که بی‌اخلاقی خود زمینه‌ساز نابودی اعتبار افراد است.

وی با بیان اینکه امام همواره مالک را از اینکه خود را از مردم والاتر بداند بر حذر داشته است، گفت: تعبیر «وَ شُحَّ بِنَفْسِكَ عَمَّا لاَ يَحِلُّ لَكَ؛ جلوی هوای نفس را بگیر و جلودار عمل خودت باش» گویای آن است که مسئول حکومتی باید با توسل، توکل و استغفار هوای نفس خود را کنترل کند تا مرتکب اشتباه نشود. اشتباهی که نه تنها خود او، بلکه مردم را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

نصیحت زمامداران اسلامی تکلیف است، موردی نباشد

این جامعه‌شناس دینی بر ضرورت بازگشت دوباره به قرآن و نهج‌البلاغه و سیره ائمه اطهار(ع) تأکید و تصریح کرد: نصیحت زمامداران اسلامی یک تکلیف است و نباید به صورت تشریفاتی و موردی باشد. خداوند در باب اخلاق کارگزاران به چند نکته فرمان داده است که باید از سوی عالمان دین برای سیاست‌مداران بیان شود. از جمله این موارد رعایت تعهد و میثاق است به طوری که می‌فرماید: «وَأَوْفُوا بِالْعَهْدِ، إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْئُولًا، و همه به عهد خود باید وفا کنید که البته (در قیامت) از عهد و پیمان سؤال خواهد شد». اگر عهد و پیمانی که نمایندگان و مسئولان در آغاز فعالیت با مردم می‌بندند فراموش شود، شاهد برخی بی‌اخلاقی‌ها و بی‌حرمتی‌ها نیز خواهیم بود.

وی به لزوم ادای امانت در مسئولان حکومتی اشاره و بیان کرد: خداوند در قرآن کریم خیانت به امانت را در حد خیانت به خداوند و پیامبر اکرم(ص) می‌داند، پس چگونه می‌شود که یک مسئول حکومتی می‌تواند به خود اجازه تعدی در اموال مردم را دهد؟ قرآن کریم مؤمنان را کسانی معرفی می‌کند که امانت‌دار هستند و به عهد و میثاق خود عمل می‌کنند و اخلاق صرفا لغلغه زبان آنان نیست.

وی با بیان اینکه مسئولین باید خودشان را از نظر تنعم با قشر متوسط جامعه و از نظر اخلاق با قشر والای جامعه منطبق کنند، بیان کرد: اگر مسئولان به عنوان محور جامعه با زیاده‌خواهی و بی‌ادبی به پیش روند، جامعه را دچار مشکل می‌کنند. قرآن کریم می‌فرماید: «اى كسانى كه ايمان آورده‏‌ايد؛ پيوسته به عدالت قيام كنيد و براى خدا گواهى دهيد هر چند به زيان خودتان يا [به زيان] پدر و مادر و خويشاوندان شما» باشد. پس مسئولان نه تنها باید عادل باشند بلکه باید درصدد ایجاد عدالت با وضع قوانین، مقررات و نظارت بر آن برآیند.

دوری از خالق و مخلوق خدمت را به منت بدل کرد

وی با اشاره به اینکه در آداب اسلامی مسئولان حکومتی از مال‌دوستی و زیاده‌خواهی برحذر داشته شده و در عوض به رعایت تواضع و حسن خلق، کارگشایی، قناعت، صیانت از بیت‌المال و تقوا دعوت شده‌اند، به تبیین چرایی بروز برخی بی‌اخلاقی‌ها میان مسئولان حکومتی پرداخت و گفت: فاصله گرفتن از خالق و مخلوق سبب می‌شود که افراد در مسئولیتی که بر عهده گرفته‌اند احساس قدرت کاذب کنند و حرمت نامتعارف برای خود قائل شوند و صرفا به شعاردهی بپردازند.

حجت‌الاسلام گلزاده قانون‌گریزی و فقدان نظارت را نیز از دیگر عواملی برشمرد که سبب بروز بی‌اخلاقی در میان برخی نمایندگان و مسئولان حکومت می‌شود و تصریح کرد: وقتی انتخاب مسئولان صرفا محدود به خط سیاسی آنان شود و از دیدگاه‌های اخلاقی و تربیتی آنان بازبمانیم شاهد بروز برخی بی‌اخلاقی‌ها نیز خواهیم بود.

تعارض با منافع؛ تاب تکرار دهه 60 را از برخی مسئولان گرفته است

این جامعه‌شناس دینی تکرار رفتارهای غیرمحترمانه از سوی جامه را سبب تغییر هنجارها نزد مردم و شکل‌گیری روال رفتاری غیراخلاقی دانست و گفت: اگر گروه‌های مرجع در جامعه، گروه‌های علمی، معنوی و اخلاقی باشند، جامعه خود را با مختصات آنان تنظیم و از این ظرفیت متعالی استفاده می‌کند، اما اگر گروه‌های مرجع صرفا به دنبال سیاست بازی باشند جامعه دچار آسیب می‌شود. دهه 60 دهه از خودگذشتگی، ایثار، خدمت‌، مردم‌داری، عزت، غیرت، جوانمردی بود و گروه‌های مرجع دارای چنین صفاتی بودند، اما برخی تمایلی به زنده شدن دهه 60 ندارند چرا که با منافع آنان در تضاد است.     

وی با تأکید بر اینکه در تعالیم اسلامی مردم نیز دارای تکلیف هستند تا دچار ظلم نشوند، گفت: در انتخاباتی که اخلاق وجود نداشته باشد و از ابتدای تبلیغات نمایندگان دچار بی‌اخلاقی‌هایی در عرصه‌های مختلف شوند، نمی‌توان انتظار رفتار محترمانه پس از رسیدن به مسئولیت را داشت. پس مردم باید در انتخابات خود دقت بیشتری داشته باشند. مردم باید از مسئولان نظارتی مطالبه‌گری کنند و دچار بی‌تفاوتی نشوند. مطالبات مردم باید به حدی بالا باشد که مسئولان حکومتی احساس کنند تحت نظارت قرار دارند نه آنکه به حال خود رها شده‌اند.

وی به نقش گروه‌های مرجع دینی در مواجهه با برخی بی‌اخلاقی‌های مسئولان حکومتی اشاره و عنوان کرد: در دهه‌های اولیه انقلاب عالمان دینی به بیان نکات مرتبط با اخلاق کارگزاران می‌پرداختند و آنان را رهنمود می‌کردند. کتب بسیاری نیز در این زمینه به یادگار مانده است. این رهنمودها همواره وجود داشته است اما باید ظرفیت پذیریش در جامعه ایجاد شود.

انتهای پیام