محرم به تدریج جایگاه خود را در آذربایجان بازیافته است
شعب خارجی: سفیر جمهوری اسلامی ایران در آذربایجان در خصوص جایگاه محرم در آذربایجان گفت: امروز در جمهوری آذربایجان اکثر مردم به‌خصوص دینداران به تعظیم شعائر در ماه محرم اعتقاد دارند و محرم جایگاه خود را در این کشور بازیافته است.
محسن پاک آیین، سفیر جمهوری اسلامی ایران در آذربایجان در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) پیرامون پیشینه مراسم عزاداری امام حسین(ع) و ایام محرم در جمهوری آذربایجان گفت: پس از تأسیس دولت صفویه توسط شاه اسماعیل و رسمیت مذهب تشیع در ایران، مردم جمهوری آذربایجان که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، به استقلال رسیدند، بیش از پیش با معارف تشیع و بخصوص مراثی عاشورایی آشنا شدند در واقع از این زمان بود که مراسم عزاداری امام حسین(ع) و بزرگداشت ایام تاسوعا و عاشورا به یک سنت بومی و عمومی در این سرزمین تبدیل شد.
پاک آیین در ادامه افزود: در این دوره توجه به مرثیه‌سرایی در تاریخ ادبیات آذربایجان افزایش یافت و مراثی و اشعار حسینی، قسمت اعظم ادبیات کلاسیک و نظم و نثر آذری را به خود اختصاص داد. ملا محمد فضولی بغدادی، شاعر بزرگ آذری زبان، متوفی به سال 997 هجری قمری که دارای اشعار فارسی نیز است، نخستین شاعر شیعی است که اشعار و مرثیه‌های وی مورد توجه مردم جمهوری آذربایجان قرار دارد و معمولاً در مراسم سوگواری از این مرثیه‌ها در رثای حضرت سید الشهدا(س) و یاران با وفای وی استفاده می‌شود.
وی گفت: ملا محمد فضولی، صاحب کتاب معروف «حدیقة السعداء» است که به نظم و نثر آذری در ده باب تألیف شده و بخش اعظم آن به واقعه کربلا اختصاص یافته است این کتاب به عنوان یکی از مهمترین ذخایر و منابع ادبی و مذهبی به زبان آذری بارها در ایران و آذربایجان به چاپ رسیده و به نظر کارشناسان، در قلمرو زبان آذری بی نظیر است و مشابه آن وجود ندارد.
با روی کار آمدن کمونیست‌ها برگزاری مراسم عاشورا در آذربایجان ممنوع شد
سفیر جمهوری اسلامی ایران در خصوص چگونگی شکل گیری فرهنگ عزاداری عاشورا در میان مردم آذربایجان خاطر نشان کرد: در آن زمان به دلیل سیاست محتاطانه تزارها در برخورد با شیعیان عزاداری ماه محرم همچون گذشته با رونق قابل توجه ادامه داشت لیکن با روی کار آمدن کمونیست‌ها و ایجاد اتحاد جماهیر شوروی مردم جمهوری آذربایجان از انجام مراسم و آئین‌های دینی و مذهبی منع و مساجد، حسینیه‌ها و تکایا تعطیل شدند. دراین دوره با وجود تمام فشارهای دولت که حتی با شکنجه، حبس، تبعید واعدام همراه بود، عاشقان امام حسین(ع) به صورت مخفیانه آیین‌های اسلامی و به ویژه عزاداری محرم را به طورمخفیانه در منازل افراد متدین برگزار می‌کردند. این امر باعث شد که در کنار برپائی شعائر حسینی، اشعار و مراثی ملا محمد فضولی نیز با استفاده در مجالس عزاداری حفظ شود.
پاک آیین در ادامه تصریح کرد: با فرو پاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری آذربایجان در سال 1370، مردم جمهوری آذربایجان توانستند با حضور دوباره درمساجد و حسینیه‌ها علاقه قلبی خود را به خاندان رسالت نشان دهند این دوران را می‌توان دوران آغاز حیات مجدد اسلام در میان مردم جمهوری آذربایجان دانست. از این پس نه فقط اشعار و مرثیه‌های محمد فضولی بلکه آثار بزرگانی چون آخوند ملاحسین مراغه‌ای، معروف به دخیل یکی از مشهورترین و بزرگ‌ترین شاعران نوحه سرای آذربایجان در قرن سیزدهم هجری و صاحب هفت مجلد به نظم و نثر آذری در مدایح و مصایب آل علی(ع)، آثار میرزا علی حکیم لعلی متولد ایروان، میرزا محمد تقی قمری دربندی متولد تبریز و ده‌ها شاعر و نوحه سرای عاشورایی مورد استفاده مداحان و سخنوران در مجالس ماه محرم در جمهوری آذربایجان است.
پاک آیین در خاتمه افزود: امروز در جمهوری آذربایجان اکثر مردم بخصوص دینداران به تعظیم شعائر در ماه محرم اعتقاد دارند برخی از آنان دراین ماه بخصوص روزهای تاسوعا و عاشورا به موسیقی گوش نمی‌دهند و از برگزاری مراسم جشن در این ماه خودداری می‌کنند در اکثر مراکز فروش نوارهای صوتی، فروش نوارهای نوحه‌سرایی، مرثیه و روضه رونق یافته و مردم در مساجد جمع می‌شوند و اغلب مساجد دارای برنامه‌های متنوع عزاداری‌هستند و محرم به تدریج جایگاه خاص خود را در دومین کشور شیعه جهان بازمی یابد.
