بودن یا نبودن مقامات در شبکه فیلترشده فیسبوک/ من هستم تو نباش
گروه فضای مجازی: بودن یا نبودن مقامات و مسئولان در شبکه فیلتر شده فیسبوک موضوعی است که بسیاری را دچار ابهام کرده است که اگر این شبکه مضر است پس چرا باید مسئولان کشوری در آن حضور داشته باشند و در غیر این صورت چه دلیلی بر فیلترینگ آن وجود دارد؟
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، امروزه شبکه‌های اجتماعی تا به نقطه‌ای پیشرفت کرده‌اند که می‌توانند در تشکیل حکومت‌ها و برهم زدن نظام‌ها نقش اساسی داشته باشند. برهمگان روشن است که بیداری اسلامی از دستفروش تونسی و انتشار خبر آن در شبکه اجتماعی فیسبوک آغاز شد و تاکنون ادامه دارد. بنابر این شبکه‌های اجتماعی هر روز پیشرفت می‌کنند و ما همچنان محو این شگفتی هستیم و کاری از پیش نمی‌بریم. از طرفی حضور مسئولان در این شبکه‌های فیلترشده ابهامات بسیاری را برای کاربران فراهم کرد که این ابهامات بهانه‌ای برای سرویس فضای مجازی خبرگزاری ایکنا شد تا تحلیلی بر موضوع داشته باشد.
حضور مسئولان در فیسبوک، کار عاقلانه‌‌ای است
از جمله مقاماتی که در فیسبوک حضور دارند می‌توان به شخص ظریف، وزیر امورخارجه اشاره کرد که به صورت مستقیم صفحه شخصی را در این شبکه در اختیار دارد و آن را مدیریت می‌کند. پس از این مقام مسئول، شاهد حضور و فعالیت حسام‌الدین آشنا؛ معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهوری و اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری، جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این شبکه فیلترشده هستیم.
اکبر جلالی از کارشناسان خبره حوزه فضای مجازی که به نام پدر آی تی ایران شناخته می‌شود در گفت‌وگو با ایکنا از دلایل موافقت با حضور مسئولان در فیسبوک می‌گوید: کاملاً با حضور مسئولان در فیسبوک به عنوان یک ابزار اطلاع‌رسانی مؤثر موافقم؛ دلیل عمده آن نتیجه‌ای است که از جلسات 1+5 در فیسبوک شاهد بودیم. زمانی که دکتر ظریف در این اجلاس نظرات ایران را اعلام کرد، حداقل دو میلیون آمریکایی پیام‌ها و نظرات وی را دنبال می‌کردند در صورتی که هیچ رسانه دیگری را با این میزان پوشش خبری را شاهد نبودیم.
استادتمام دانشگاه علم و صنعت ایران ادامه می‌دهد: فیسبوک توسط کسانی استفاده شود که بر عوارض منفی آن واقف هستند و همچون نوجوانانی نیستند که بر اثر بی‌تجربگی، تحت تأثیر قرار بگیرند و مسلماً از مزایای آن بیشتر استفاده می‌کنند.
جلالی تصریح کرد: یکی از دلایلی که برخی‌ها به فیسبوک ایراد می‌گیرند این است که کاربران با این شبکه‌ها آشنا نیستند و ممکن است با انتشار اطلاعات‌شان، در خطر بیفتند و در معرض مفاسد اجتماعی و اخلاقی قرار بگیرند.
وی بیان کرد: درباره حضور مسئولان در فیسبوک، برداشت‌های غلطی نمی‌توان داشت؛ چرا که آنها می‌توانند عاقلانه از بهترین امکانات شبکه اجتماعی فیسبوک بهره‌مند شوند.
جلالی ضمن مخالفت با فیلترینگ فیسبوک، گفت: فیلترینگ این شبکه اجتماعی باید برداشته شود، برخی از مسئولان که موافق فیلترینگ فیسبوک هستند، اظهار دارند، به دلایل فنی نمی‌توانند بخش‌هایی از این شبکه اجتماعی را فیلتر کنند، بنابر این کل آن را فیلتر می‌کنند. چنین اظهاراتی هرگز عاقلانه نیست چرا که در جامعه سنتی ما نیز بسیاری از روابط وجود دارد که باید از برخی مسائل منفی بگذریم. در شبکه اجتماعی همه نقش دارند و ما انتظار داریم که همه متناسب با میل و رغبت ما عمل کنند و این امکان‌پذیر نیست.
مجری فیلترینگ دولت است
روزی که شورای عالی فضای مجازی از سوی مقام معظم رهبری راه‌‌اندازی شد، تصورها بر این سمت‌و‌سو بود که قطعاً بسیاری از مشکلات و دغدغه‌ها حل خواهد شد و حرف اول و آخر را این شورا خواهد زد؛ اما با گذشت دو سال از تشکیل شورا نه تنها چنین اتفاقاتی رخ نداد بلکه فعالیت‌هایش سبب ایجاد ابهامات و شایعاتی شد. موضوع فیسبوک از جمله موضوعاتی است که شورای عالی فضای مجازی نتوانست به درستی در آن وارد شود و راه حل مناسبی را ارائه دهد.
البته باید اضافه کرد که پیش از این مهدی اخوان‌بهابادی، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی و عضو کنونی شورا در ارتباط با عضویت و فعالیت در فیسبوک گفته بود که به عنوان یک شبکه اجتماعی که در خارج از کشور فعالیت دارد، فرقی بین این شبکه با سایر شبکه‌های اجتماعی قائل نیستم و پیش از این هم اعلام کرده‌ام که عضویت در این شبکه‌ها به طور طبیعی جرم نیست اما دور زدن سامانه فیلترینگ کشور طبق قانون جرم محسوب می‌شود.
وی با حضور دربرنامه تلویزیونی با بیان اینکه در روش اجرا اما اختلاف دیدگاه وجود دارد، افزود: یک دیدگاه می‌گوید تا زمانی که جلوی ضررهای آن به طور کلی گرفته نشده، نباید اجازه استفاده از آن وجود داشته باشد.
دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی می‌افزاید: دیدگاه دیگر این است که باید اجازه داد این شبکه‌ها آزادانه در اختیار مردم باشد و به مرور زمان جلوی ضرر آن را بگیریم. هنوز در این مورد به جمع‌بندی واحدی نرسیده‌ایم و می‌توانیم بگوییم این یک معضل است.
وی با بیان این مطلب که کلید این معضل دست دولت و حتی فیلترینگ الان هم توسط وزارت ارتباطات است، تصریح می‌کند: البته مجموعه‌ای در قوه قضائیه و جاهای دیگر داریم که در این مورد تصمیم‌گیری می‌کنند و محتوای سایت‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهند و محتوای مجرمانه را مشخص می‌کنند اما مجری فیلترینگ دولت است.
عضو کنونی شورای عالی فضای مجازی ادامه داد: تفاوت نگاه دولت‌ها زیاد فاحش نبوده چون وزارت ارتباطات است که کار فیلترینگ را انجام می‌دهد. الان چند ماه است دولت تغییر کرده اما تفاوت خاصی در این حوزه‌ها ایجاد نشده است.
اخوان بهابادی، با بیان اینکه بیش از مسائل سیاسی چیزی که روی این موضوع تأثیر می‌گذارد توان فنی بدنه اجرایی کشور ماست، اظهار داشت: در دنیا مشابه سیاست‌های کشور ما در حوزه اینترنت و شبکه‌های اجتماعی دیده می‌شود، وجود دارد، اما آنجا آن‌قدر این کار ظریف انجام می‌شود که کاربر در هنگام استفاده از این سرویس‌ها احساس نارضایتی نمی‌کند.
دبیر سابق مرکز ملی فضای مجازی ادامه داد: چیزی که رویش بحث و جدل جدی است این است که همواره به دولت از طرف صاحب‌نظران کشور فشار وارد می‌شود که مشکل فیلترینگ حل شود.
وی افزود: خیلی از جاها دولت به دلیل اینکه نمی‌تواند یک محتوای خاص را حذف کند، مجبور به حذف کل محتوا و سرویس می‌شود.
اخوان‌بهابادی اظهار کرد: در یک جلسه از جلسات شورای عالی فضای مجازی دولت قبل، مسائلی مرتبط با این موضوع مطرح شد. در دولت جدید هم در یکی از جلسات بعضی از اعضای حاضر در جلسه بازهم اشاره‌ای به این موضوع داشتند که باید در مورد آن تصمیم گیری شود. قرار شد کارهای کارشناسی انجام شود و گزارش آن ارائه شود.
وی می‌افزاید: دیدگاه مسئولان، واقعاً شبیه به هم نیست و اختلاف سلیقه وجود دارد. این تفاوت سلیقه هم لزوماً به مسائل فنی و تکنیکی ارتباط ندارد و بعضاً مسائل حاشیه‌ای هم روی این دیدگاه‌ها و سلائق تأثیر می‌گذارد.
اخوان بهابادی تأکید می‌کند: اگر شبکه اجتماعی مثل فیسبوک قرار است فیلتر شود دیگر کسی نباید به آن دسترسی داشته باشد، ولو با فیلترشکن. ما با این کار در جامعه پارادوکس ایجاد می‌کنیم و در ذهن مردم نوعی دوگانگی دیده می‌شود که اگر قرار است فیسبوک فلیتر باشد چرا با یک نرم‌افزار ساده می‌توانم به آن دسترسی داشته باشم؟ حتماً مساله‌ای پشت پرده وجود دارد.
صفحه‌ای در فیس بوک ندارم!
ظاهر امر هویداست که وزارت ارتباطات و فناوری به عنوان نماینده دولت در بحث فیلترینگ شبکه اجتماعی نقش مضاعفی دارد. البته شایعاتی ایجاد شده بود که وزیر ارتباطات دستی در کار دارد و صفحه اختصاصی در فیسبوک به خود اختصاص داده است اما این مباحث، دروغ بیش نبود.
واعظی در گفت‌وگو با مطبوعات عنوان کرده بود که اگر شبکه‌ای سالم باشد عضویت و فعالیت در آن از نظر من هیچ مشکلی ندارد. برخی وزرا صفحاتی دارند و در این صفحات نظر خود را بیان می‌کنند و دوست دارند نظر دیگران را هم درباره آن بشنوند.
عضو کابینه دولت یازدهم همچنین در پاسخ به سوالی که درباره صفحه فیس‌بوک‌اش از او پرسیده شد اظهار کرد: فردی به نام من صفحه‌ای در فیسبوک ایجاد کرده و حدود 48 ساعت هم با آن صفحه فعالیت کرد اما به هر حال جلوی این صفحه گرفته شد.
استفاده مسئولان از فیسبوک درست نیست!
«درست نیست که یک مسئولی بیاید و از یک شبکه اجتماعی فیلتر شده استفاده کند»، این جمله عین جمله عبدالصمد خرم‌آبادی، دبیر کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، است.
وی در بخشی از برنامه تلویزیونی اظهار کرد: استفاده کردن از شبکه‌های اجتماعی یک مطلب است و ممنوعیت آن مطلبی دیگر. وقتی یک نهاد قانونی آمد و به این نتیجه رسید که این شبکه اجتماعی مصداق مطبوعاتی هستند که ماده شش قانون مطبوعات بیان می‌کند، درست نیست که یک مسئولی بیاید و از این شبکه اجتماعی استفاده کند. ما اخیراً جلسه‌ای تشکیل دادیم و وزرا هم شرکت داشتند.
دبیر کارگروه موسوم به فیلترینگ افزود: همه مسئولان به اتفاق در آن جلسه گفتند هر جا محتوای مجرمانه علیه اخلاق، عفت عمومی، مقدسات و… باشد باید با قاطعیت جلوی آن را گرفت. ممکن است مسئولی بگوید می‌توان محتوای مجرمانه‌اش این شبکه را کنترل کرد و به محتوای غیرمجرمانه آن اجازه انتشار دهیم.
وی ادامه می‌دهد: ما معتقدیم محتوای غیرمجرمانه و مجرمانه فیسبوک از هم قابل تفکیک نیست که در این زمینه با برخی از دوستان اختلاف سلیقه داریم. اگر کسی موافق ادامه فعالیت نشریاتی باشد که به اصول اسلام توهین می کند، قانون اساسی را قبول ندارد و نمی‌تواند در این کشور مسولیت داشته باشد.
مشاور دادستان کل کشور در رسانه ملی با بیان اینکه فکر نمی‌کنم کسی با شبکه‌های اجتماعی مخالفتی داشته باشد، افزود: چیزی که به هرحال همه دولت‌ها و همه مسئولان کشورها و کسانی که در جوامع خود از نظر فرهنگی و اجتماعی مسئولیت دارند با آن مخالف هستند تهاجمی است که از این طریق صورت می‌گیرد. محتوای این ابزار توسط افرادی دیگر تعیین می‌شود و این چیزی است که با آن مخالفت وجود دارد.
خرم‌آبادی با بیان اینکه شبکه اجتماعی از نظر قانونی یک نوع نشریه است چون افکار مردم و عقاید آنها را در زمینه‌های مختلف منتشر می‌کند، گفت: در واقع شبکه‌های اجتماعی وسیله‌ای است برای انتشار محتوا. ماده ۶ قانون مطبوعات می‌گوید نشریات جز در مورد اخلال به مبانی و احکام اسلام و قانون عمومی و خصوصی که در این قانون مشخص می‌شود، آزاد است.
دبیر کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه با اشاره به اینکه شبکه اجتماعی هم که افکار و عقاید مردم را منتشر می‌کند از نظر ما جزو نشریات محسوب می شود، افزود: قانون می‌گوید همه نشریات آزاد هستند جز نشریه‌ای که اقدام به انتشار موارد فحشا و منکرات ، اقدام علیه امنیت جامعه، اهانت به مقدسات، افترا به مقامات، پخش شایعات کند، ممنوع است.
این مقام قضایی می‌گوید: ما یکی دو شبکه اجتماعی را با قاطعیت بسته‌ایم چون مسئولان به این نتیجه رسیده‌اند که این شبکه‌ها به مبانی اسلام و حقوق عمومی مردم لطمه می‌زنند.
وی افزود: در کارگروه سه عضو از سوی تبلیغات اسلامی، صدا و سیما و نیروی انتظامی و یک عضو هم از طرف شورای عالی انقلاب فرهنگی و دو نفر هم نماینده مجلس حضور دارند. این کارگروه فیسبوک و توئیتر را به دلیل مسائل قانونی و با قاطعیت فیلتر کرده‌ایم. مردم با فیلترینگ شبکه‌های معاند مشکلی ندارند. فیسبوک برای جاسوسی سرویس‌های امنیتی آمریکا استفاده می‌شود و مارک زوکربرگ، موسس آن، «صهیونیست» است.
فیسبوک یک فرصت است!
در میان صحبت‌های مقامات ارشد کشور، اظهارات سردار احمدی‌مقدم، فرمانده نیروی انتظامی قابل توجه بود. وی به استفاده از فرصت‌های شبکه‌های اجتماعی تأکید می‌کند و می‌گوید: باید از فرصت‌های آنها به نحو احسنت استفاده کنیم و مضرات آن را تحت کنترل خود درآوریم. شخصاً فکر نمی‌کنم منع کلی شدنی باشد چون نه ضروری است و نه شدنی.
احمدی‌مقدم، شورای عالی فضای مجازی را مسئول رسیدگی به شبکه‌های اجتماعی دانست و گفت: ما با عنوان نیروی انتظامی نگاه سیاه و سفید به ماجرا نداریم و نه کاملاً موافق هستیم و نه کاملا مخالف.
فرمانده ناجا: جمهوری اسلامی نگران شبکه‌های اجتماعی نیست
وی افزود: ما زمانی باید نگران شبکه‌های اجتماعی باشیم که نارضایتی در جامعه وجود داشته باشد که به آن پاسخی داده نشود. یکی از کارکرد‌های مثبت شبکه‌های اجتماعی این است که حکومت‌ها را برای پاسخگویی تحت فشار می‌گذارد.
فرمانده نیروی انتظامی گفت: جمهوری اسلامی نگران شبکه‌های اجتماعی نیست چرا که همانگونه که مشاهده کردید بعد از فتنه 88 صدها فراخوان در این شبکه‌ها داده شد و اجابتی از سوی کسی نشد.
در فیسبوک هم می‌توان ارشاد کرد
جمله جالب دیگر در اظهارات وزیر دیگر جای تأمل دارد. «در فیسبوک هم می‌توان ارشاد کرد». این جمله جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است که با حضور و فعالیتش در فیسبوک ثابت کرد که هیچ گونه مخالفتی با این شبکه فیلترشده ندارد و بالعکس این شبکه را فرصتی برای طرح مسائل فرهنگی می‌داند.
وی ایجاد مصونیت فرهنگی و فکری در جامعه را یکی از راه‌های مقابله با تهاجم فرهنگی دانست و افزود: می‌توان با واکسیناسیون کردن فرهنگی از سنین پایین و حتی از دوران حضور کودکان در مهدهای کودک، مانع بمباران هجمه‌های دشمن از بیرون شد و اثر‌گذاری آن را از میان برد. در شبکه‌های اجتماعی هم می‌توان ارشاد و هم می‌توان گمراه کرد.
جنتی درباره فیسبوک نیز اظهار داشت: فیسبوک شبکه اجتماعی محسوب می‌شود که می‌توان در آن ارتباط مفیدی را برقرار کرد اما در عین حال دام‌ها و زیان‌های زیادی را نیز دارد.
وزیر فرهنگ وارشاد اسلامی، شبکه‌های اجتماعی همانند فیسبوک را همانند یک تلفن دانست و گفت: همه چیز می‌توان در آن گفت؛ هم می‌توان حرف‌های خوب و هم می‌توان حرف‌های نامناسب زد؛ هم می‌شود ارشاد کرد وهم می‌توان گمراه کرد، زیرا یک وسیله ارتباطی است.
برداشت آزاد!
حضور مسئولان در فیسبوک از یک طرفی و از طرفی دیگر فیلترینگ نشان می‌دهد که سازمان‌ها و نهادها با یکدیگر هماهنگ نیستند و موج هماهنگی در میان آنها وجود ندارد. آمارها شاید حاکی از آن باشد که شبکه اجتماعی فیسبوک در حال از دست دادن جذابیت‌های خود در میان کاربران باشد و بررسی‌ها از کاهش 9 درصدی کاربران این سایت نسبت به گزارش سال 2012 خبر دهند، اما باید بپذیریم که همچنان این شبکه اجتماعی محبوب‌ترین شبکه اجتماعی در میان نوجوانان به شمار می‌رود.
باید مسئولان بیش از این هماهنگ باشند تا در یک راستا موج‌آفرینی کنند در غیر این صورت دشمن موجی را در میان کاربران داخلی ایجاد خواهد کرد که هیچ طوفانی آن را از بین نخواهد برد.
فیلترینگ اساسا کارایی ندارد.
فکر دیگر باید کرد.