قراینی که اصالت مصحف منسوب به امام علی(ع) را تأیید می‌کند

به گزارش ایکنا؛ نشست بررسی مصحف منسوب به امام علی(ع) نسخه آستان قدس رضوی با سخنرانی مرتضی توکلی امشب 24 اردیبهشت‌ماه در غرفه خانه کتاب برگزار شد.

توکلی اظهار کرد: با وجود اختلاف قرائت‌ها، به طور کلی کلمات نقل شده در این مصحف مطابق با همان چیزی است که علمای این علم نقل کرده‌اند و بر آن متفق‌اند. البته تفاوت‌هایی وجود دارد که کمتر از 5 درصد است و عدد قابل توجهی نیست.

توکلی ابراز کرد: نکته بعدی بررسی نظام شمارش آیات است. این مصحف در نظام شمارش آیات براساس خط کوفی نیست و به عبارتی 6236 آیه ندارد.

این مصحف‌شناس بیان کرد: قرینه‌هایی که به ما کمک می‌کند بفهمیم چه مصحفی قدیمی‌تر از دیگری است، دو نوع است؛ راه تجربی که آزمایش کربن 14 است و در این روش، پوست حیوانی که قرآن بر روی آن نوشته شده، آزمایش می‌شود و کربن آن را سال‌یابی می‌کنند و به تاریخ احتمالی می‌رسند.

وی اظهار کرد: راه دیگر، بررسی قرینه‌هاست که از زمان قدیم توسط کارشناسان این حوزه مورد توجه بوده است. اولین قرینه آن است که اگر مصحفی خطش عمودی و مایل (حجازی) باشد، مربوط به نسل اول است. قرینه دوم قدیمی‌تر بودن و عاری بودن از تجوید و زیبایی‌هایی است که در نسل‌های بعدی اضافه شده است. هر چه مصحف بی‌پیرایه‌تر باشد، یعنی قدیمی‌تر است.

توکلی ادامه داد: قرینه سوم نشانه‌دار بودن پایان آیات است. در مصاحف‌ نخستین، پایان همه آیات مشخص شده است. نکته جالب آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» است. در مصحف‌های کهن، «بسم الله الرحمن الرحیم» آیه مستقلی شناخته شده و این به اعتقادات شیعه نزدیک‌تر است.

این پژوهشگر بیان کرد: این مصحف از این سه منظر بررسی شده و تک‌تک کلمات این قرآن از ابتدا تا انتها بازخوانی، پیاده‌سازی، پاورقی زده و با تمام منابع تطبیق داده شده است. هر جا که مؤید است، در استنادش در پاورقی ذکر شده و یک مقدمه مفصل در حدود 100 الی 150 صفحه درباره ویژگی این مصحف و اهمیت آن نوشته شده است.

وی اظهار کرد: به هر حال از دیرباز در میان محققان محل بحث و چالش بوده که مصحف‌های منسوب به ائمه اطهار(ع) یا خلفا صحت دارد یا خیر. مثلاً چندین نسخه قرآن وجود دارد که منسوب به امام علی(ع) است و همین طور مصاحفی که منسوب به امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع)، امام صادق(ع)، امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) در ایران داریم.

توکلی با طرح این پرسش که آیا مصاحف منسوب به معصومین(ع)  به دست اهل بیت(ع) نوشته شده یا جعلی است و بعدا نام اهل بیت(ع) به آن اضافه شده است، گفت: بعضی به ضرس قاطع بیان می‌کنند که این انساب قطعی است و حتماً امام علی(ع) این قرآن را نوشته است و برخی نیز این را رد می‌کنند و ادله تجربی انتساب قرآن‌ها به ائمه اطهار(ع) را جعلی می‌دانند.

این مصحف‌شناس اظهار کرد: برخی نیز در این میان قائل به تفصیل هستند و نه مانند گروه اول این مصحف‌ها را متعلق به ائمه اطهار می‌دانند و نه مثل گروه دوم آن را رد می‌کنند، بلکه معتقدند با قرائنی می‌توان تخمین‌هایی زد و احتمالاتی داد.

وی گفت: در خصوص این مصحف، رقمی در پایان مصحف است که با خط مصحف یکی است؛ یعنی همان خطی که قرآن را نوشته و همان خط هم نوشته که «کتبه علی بن ابی‌طالب(ع)». قرینه دوم شهادتی است که شیخ بهایی می‌دهد و اول مصحف می‌نویسد که این نسخه متعلق به امام علی(ع) است.

توکلی اظهار کرد: از طرف دیگر احتمالاتی است که این انتساب را تضعیف می‌کند. در یکی دو مورد هست که کاتب دچار سهو و اشتباه شده است. مثلاً در سوره کهف آیه 44 تا 46، «خیر عقبا» و «خیر املا» وجود دارد که در این نسخه «خیر عقبا» حذف شده و به «خیر املا» تغییر یافته و دو آیه هم در این میان حذف شده است. اگر این مصحف منتسب به امام علی(ع) باشد، پذیرش آن سخت است که ایشان دچار سهو شده باشند. لذا همین پذیرش این انتساب را سخت می‌کند.

انتهای پیام