دعا رافع تکاپوی انسان نیست / فلسفه عدم استجابت برخی دعاها

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد غلامعلی، استاد دانشگاه قرآن و حدیث، امروز 11 اسفندماه در نشست علمی «دعا و نیایش در کتاب عیون اخبارالرضا(ع)» با بیان اینکه ما باید آثار علمی خود را به صورت شایسته و بایسته تبیین و بحث کنیم، گفت: هم‌اکنون 48 نشست مرتبط با عیون اخبارالرضا(ع) برگزار شده است، در صورتی که در روز اول که اقدام به برگزاری این نشست‌ها شد، کسی تصور نمی‌کرد چنین ظرفیت علمی در این کتاب وجود داشته باشد.

وی با بیان اینکه تنها در موضوع دعا و نیایش، می‌توانیم چندین نشست مرتبط داشته باشیم، افزود: حدود 50 دعا یا جملاتی که درباره شیوه دعا باشد، در سراسر کتاب عیون دیده می‌شود؛ این ادعیه را از چند جهت از جمله گوینده دعا می‌توان گونه‌شناسی کرد، البته در بسیاری از موارد امام رضا(ع) خودشان گوینده دعا نیستند، بلکه راوی آن دعا از پیامبر(ص)، امام علی(ع) و امام کاظم(ع) هستند.

غلامعلی افزود: مثلا امام کاظم(ع) وصیتنامه کاملی برای امام رضا(ع) نوشتند و همه اختیارات مالی و حتی بحث ازدواج دختران و اختیارات منزل را به امام رضا(ع) منتقل کردند؛ البته به خاطر اختلافات موجود در خانواده و مسائل مالی، برخی از فرزندان امام کاظم زیربار این وصیتنامه نرفتند و امام هم با پیش‌بینی که داشتند، در این وصیتنامه بعد از شهادتین و اقرار به مرگ و قیامت و ... کسانی را که مانع اجرای این وصیتنامه هستند، نفرین کردند.

استاد دانشگاه قرآن و حدیث با بیان اینکه گونه‌شناسی دیگر دعای «له» و «علیه» یا همان نفرین است، تصریح کرد: در چند مورد نفرین از امام کاظم(ع) نقل شده که البته کم است؛ امام رضا(ع) برادری به نام عباس داشته و با وجود محبتی که امام رضا به ایشان می‌کرده و رسیدگی و مواسات به او داشته است، با بی‌ادبی به امام می‌گوید تو چیزی به ما نمی‌دهی، بلکه سرریز اموال خود ما را به ما می‌دهی. البته امام در برابر این گستاخی فرمودند: «قولوا ما شئتم و العرضی عرضکم، اللهم احکم و اصلح بهم ...».

غلامعلی بیان کرد: نوع دیگر گونه‌شناسی، دعاهای تعلیمی است که چه دعایی و چگونه دعا کنید؛ یکی از این موارد آن است که امام کاظم وقتی در زندان بودند، بعد از خواندن دعای «کفایت البلاء» از زندان آزاد شدند؛ طبق روایت نقل شده این دعا از امام علی(ع) است و برای هر بلایی کافی است. «... بک اموت و بک احیاء اسلمت نفسی الیک ...»؛ فرموده خدایا به واسطه تو زنده هستم و به واسطه تو می‌میرم و تسلیم تو هستم به واسطه تو پیروز می‌شوم و حرکت می‌کنم و ... خدایا همه کارم را به تو تفویض کردم، «انک خلقتنی و سترتنی و رزقتنی عن العباد ...».

چرا برخی دعاها مستجاب نمی‌شود

استاد دانشگاه قرآن و حدیث بیان کرد: بعضی می‌گویند چرا هر چه دعا می‌کنیم، مستجاب نمی‌شود، حضرت پاسخ فرمودند به خاطر اینکه شما کسی را می‌خوانید که نمی‌شناسید. زیرا خدا آمده تا عشق ما به آخرت بیشتر و اگر مال دنیا و مقام هم می‌خواهیم، برای او باشد. همه معصومین(ع) شهید شدند، برای اینکه نمی‌خواستند به دنیا دل ببندند، ولی ما خدا را هم برای دنیا می‌خواهیم؛ لذا باید معرفت خود را به خدا زیاد کنیم و بدانیم خدا عالم، قادر، رحیم و حکیم هم هست. ما وظیفه دعا داریم، اما اگر دعایی مستجاب نشد و شد، ناشی از حکمت او هست. 

وی تأکید کرد: در این دعا فرموده است که خدایا تو مرا خلق کردی و نمی‌شود آفریده خود را رها کنی، یا می‌گوید «سترتنی عن العباد»، چه کسی بعد از لغزش‌های ما، ما را سر پا قرار داد، اگر این لغزش‌ها را بندگان متوجه می‌شدند، چه بلایی بر سر ما می‌آمد.

استاد دانشگاه قرآن و حدیث تصریح کرد: اگر  دوست دارید با امام حسین(ع)، امام صادق(ع)، امام جواد(ع)، امام هادی(ع) یا هر کدام از ائمه معصومین(ع) مأنوس باشید، پیامبر(ص) برای هر کدام از ائمه دعا نقل فرموده‌اند، مثلاً دعایی را که امام رضا می‌خواند و ما هم باید بخوانیم تا همراه امام در بهشت باشیم، با این فراز شروع می‌شود: «اللهم اعطنی الهدی و ثبتنی علیه»، خدایا به من نعمت هدایت بده و مهمتر از آن ثابت قدمی در این مسیر عنایت کن، «واحشرنی علیه آمنا ... انک اهل التقوی و المغرفه».

غلامعلی در پاسخ به این سؤال که آیا همه دعاهای صحیفه رضوی در عیون منعکس است، گفت: تا جایی که بنده تطبیق داده‌ام موارد زیادی یافت می‌شود، مثلا از حضرت پرسیدند که چرا در نماز، دستمان را موقع تکبیر بالا می بریم، پاسخ فرمودند که بالابردن دست نوعی خضوع و خشوع و تضرع است و خداوند خوشش می‌آید که انسان به این صورت ابتهال و تضرع داشته باشد.

اثر استقلالی برخی دعاها

استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: ائمه معصومین(ع) نیز معمولا از این دعاها استفاده می‌کردند، امام علی(ع) در سخت‌ترین شرایط صفین که جنگ از شب تا به صبح کشیده شد، دعا کرد که اللهم نشکو الیک فقد نبینا و ... تشتت اهوائنا ...؛ جالب اینکه اگر پیروزی به دست نمی‌آوریم، اختلافات را هم در نظر بگیریم.

وی بیان کرد: دعاها برخی واقعا اثر استقلالی دارد؛ یعنی انسان با همین دعا پیروز می‌شود، اما در حالت عادی گفته شده دعا مانع تکاپوی مادی نیست؛ بنابراین وقتی دعا می‌کنیم، باید مسائل مادی آن را هم فراهم کنیم وگرنه کسی دعا کند بدون اینکه کاری بکند، خودش را مسخره کرده است. دعا این است که ما تلاش خود را بکنیم و توکل داشته باشیم.