انفعال مؤسسات قرآنی در شبکه‌های اجتماعی / ضرورت بهره‌مندی از ظرفیت پارک‌های علم و فناوری
مدیر مؤسسه فرهنگی ـ مردمی قرآن و عترت بیت‌النور تبریز درباره غفلت مؤسسات از فعالیت مؤثر و مناسب در فضای مجازی گفت: متأسفانه در بحث شبکه‌های اجتماعی همچنان دچار انفعالیم و در حال از دست دادن فرصت‌ها هستیم.
پیرو نشست‌های «با یاوران وحی»، که از سوی خبرگزاری ایکنا با هدف معرفی مؤسسات قرآنی و چالش‌های پیش روی آنها به ویژه در شرایط کرونا برگزار شد، به سراغ حجت‌الاسلام والمسلمین محسن اکبری، مدیر مؤسسه فرهنگی ـ مردمی قرآن و عترت بیت‌النور تبریز، حافظ کل قرآن کریم، دکترای تصوف و عرفان اسلامی رفتیم که در ادامه متن این گفت‌وگو از نظر می‌گذرد.
ایکنا ـ از چه زمانی به فکر تأسیس مؤسسه قرآنی افتادید؟
قبلاً در دیگر مؤسسات آموزش‌های قرآنی را دیده و موفق به حفظ کل قرآن شدم. به عنوان فردی که از برکت قرآن در زندگی فردی، اجتماعی و خانوادگی‌اش بهره برده، حدود سال 89 یا 90 به فکر افتادم تا قدری از دین عظیمی که من و دیگر حافظان، قاریان و فعالان قرآنی در برابر قرآن داریم، جبران کنم. برای ادای آن، البته به دلیل عظمت و بزرگی این دین، هیچ‌گاه ادا نمی‌شود، برای تربیت قرآنی جامعه قدم برداشتم و به این فکر افتادم که با همکاری دوستان قرآنی‌ام مؤسسه‌ای را تأسیس کنم و به عنوان یک شخص حقوقی وارد عرصه خدمت به ساحت مقدس قرآن شوم.
ایکنا ـ از اهداف تأسیس مؤسسه بگویید.
هدف اول، طرح مباحث قرآنی بر مدار مفهوم و تفسیر قرآن و تربیت قرآنی بود. تعلیم و تربیت قدری با هم فرق دارد. آیه شریفه «يُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ» (آل‌عمران/ 164) ما را به این سمت برد که علم، دانایی، دانستن و آگاهی به تنهایی بشر را از مشکلات روحی و مسائل زندگی، که ناشی از فقدان شناخت خود است، نجات نخواهد داد.
مورد دیگری که در کنار علم باید برایمان مطرح باشد، تربیت و تزکیه است و در غیر این صورت علم برای بشر بسیار خطرناک است و جز ضرر چیزی نخواهد داشت. حال اگر درباره مشکل جهانی امروز، ویروس کرونا، این نظریه را قبول کنیم که انسانی آن را ساخته و علم ژنتیک را به خوبی می‌دانسته، می‌بینیم که فاقد اخلاق، تربیت و تزکیه است. این امر در مورد بمب‌های اتمی نیز صدق می‌کند. اگر صرفاً علم برای بشر مفید بود، الان نباید مشکلی وجود می‌داشت. متأسفانه حتی صاحبان علم و سواد، کلاهبرداری اینترنتی می‌کنند. مشکلی که الان گریبان‌گیر بشر شده و او را در هر جامعه‌ای اعم از دینی یا غیر دینی، دچار چالش کرده، مسئله اخلاق و تربیت است. قرآن کریم علاوه بر عنصر علم، به عنصر بسیار باعظمتی تکیه دارد و مرتب درباره آن تذکر می‌دهد و آن عنصر تزکیه است؛ «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا» (شمس/9). تزکیه به علم جهت می‌دهد و آن را نورانی و بابرکت می‌کند تا در نهایت به نفع بشر رقم بخورد. رسالت مؤسسه ما در وهله اول آموزش قرآن است. در وهله دوم، مسئله تربیت را در اولویت قرار داده‌ایم و درصددیم که خانواده‌ها و خانه‌های نورانی داشته باشیم و فقط بحث تعلیم قرآن مد نظر نیست.
ایکنا ـ آیا مؤسسه توانسته به جایگاه مورد نظر برسد؟
مؤسسه در برنامه‌های کوتاه‌مدت به اهدافش رسیده، اما در برنامه‌های بلندمدت مسیرمان سختی‌های فراوانی دارد و باید در خانواده‌های قرآن‌آموزان مسائل فرهنگی و مبتنی بر اخلاق را، که مأخوذ از قرآن کریم است، رواج دهیم. مثلا قرآن‌آموزی به دلیل پاکی درونش، جذب قرآن شده و به حفظ و تلاوت روی آورده و رفتارش باعث شد که اخلاق به آن خانواده برگردد؛ به نحوی که مادر و پدرش به اساتید مؤسسه مراجعه و اظهار خوشحالی کردند از اینکه قرآن وارد خانواده‌شان شده و اخلاق خانواده کاملاً تغییر کرده که مصداق این آیه شریفه است: «أُولَئِكَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ آنانند كه از جانب پروردگارشان از هدايت برخوردارند و ايشانند كه رستگارانند» (لقمان/5). بنابر این این قدرت در آیات قرآن، معجزه ماندگار رسول اکرم(ص)، هست. در روایات آمده که «اِخْتَلَطَ الْقُرآنُ بِلَحْمِهِ وَ دَمِهِ»؛ یعنی قرآن با خون و پوست و گوشت او آمیخته میشود، به نحوی که سپری در مقابل تهاجم فرهنگی است و جامعه ما می‌تواند جامعه محکمی در زمینه اخلاق باشد.
ایکنا ـ حمایت دستگاه‌های دولتی از مؤسسات قرآنی را چگونه می‌بینید؟
در ابتدا حمایت‌‌ها اندک بود، اما طی چند سال گذشته حمایتی نمی‌شود و هزینه‌هایی که از ترویج فرهنگ قرآنی کاسته میشود، در جاهای دیگری که نباید خرج شود، صرف میشود. به جای اینکه برای تربیت قرآنی، الهی، اخلاقی و ربانی جامعه و جوانانمان هزینه کنیم، مجبوریم در زندان‌ها و دادگاه‌ها هزینه کنیم و به جای اینکه برای تحکیم بنیان خانواده از آیات، فرهنگ اهل بیت(ع) و صبر و گذشت استفاده کنیم، ذائقه فرهنگی، سیاسی و اقتصادی جامعه را با خرج نکردن تغییر داده‌ایم. بدین ترتیب فقدان تربیت قرآنی جامعه در بازار بورس، سیاست و موضوعات فرهنگی نمود می‌یابد و افسارگسیختگی شبکه‌های مجازی به این مسئله دامن می‌زند. پس باید برای ترویج فرهنگ قرآن و اخلاق تلاش و هزینه کنیم.
به طور مثال اگر شرکت‌های دانش‌بنیان را برای تولید تجهیزات پزشکی، صنعتی و عرصه‌های مختلف به کار گیریم، به آنها بودجه تزریق کنیم، برای آنها حمایت‌های مختلف دولتی را در نظر بگیریم و از سوی دیگر فرهنگ را با حمایت نکردن، تخصیص ندادن بودجه یا عدم اعطای بودجه تخصیص داده‌شده فلج کنیم، طبیعتاً دچار فشلی می‌شویم. آنها NGOهایی هستند که در زمینه صنعت، معدن، تجارت، اقتصاد و پزشکی فعالیت می‌کنند، امثال مؤسسات قرآنی مثل مؤسسه ما نیز NGOهایی هستند که در زمینه فرهنگ فعالیت می‌کنند. غیر از محصولات قرآنی، مکتوب رسانه‌ای، اپلیکیشن‌های قرآنی و تربیتی، نمود فرهنگی که به‌عنوان مربی فرهنگی ارائه می‌دهیم خیلی واضح و آشکار نیست مگر اینکه یک جامعه‌شناس، روانشناس یا متخصص علوم اجتماعی آنها را احصا کند و ببیند که فعالیت‌های فرهنگی مؤسسات قرآنی چقدر در جامعه نمود دارد. ولی از شرکت‌های دانش‌بنیان به خوبی حمایت میشود و پارک‌های علم و فناوری آنها را در اولویت قرار می‌دهند و وقتی ما می‌خواهیم عضو پارک شویم، حمایتی نیست و باید با هزار و یک دلیل خودمان را اثبات کنیم که نقشی در جامعه داریم. بنابر این مباحث فرهنگی در تحکیم بنیان خانواده و تربیت جامعه از نظر اقتصادی، سیاسی و فرهنگی به ما کمک می‌کند. از همه مسئولان جامعه تقاضا می‌کنم که برنامه‌های قرآنی را در اولویت قرار دهند؛ چراکه در جلوگیری از انحراف جوانها پرثمر خواهد بود.
ایکنا ـ طی سال 99 شاهد ادغام دو اتحادیه مؤسسات پیشین بودیم، فعالیت اتحادیه کشوری را پس از طی این فرایند چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نظرم مثبت است، زیرا گاهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی موازی‌کاری می‌کردند که باعث سردرگمی می‌شد و بین مؤسسات تبعیض وجود داشت. بودجه‌های سازمان تبلیغات و ارشاد، برابر نبود و تعدادی از مؤسسات برای اینکه بتوانند بودجه‌ای را جذب کنند، مجبور می‌شدند که برای گرفتن مجوز، هم از ارشاد و هم از سازمان تبلیغات اقدام کنند. بنابر این با این اقدام عزیزانی که در وزارت ارشاد و سازمان تبلیغات برای ترویج فرهنگ قرآن زحمت می‌کشند، تعامل خوبی با هم خواهند داشت و توان آنها چند برابر میشود و مصداق خرد جمعی و توان‌افزایی می‌شوند و میتوانند امور قرآنی کشور را اداره کنند. رسول اکرم(ص) فرموده: «اِذَا الْتَبَسَتْ عَلَيْكُمُ الفِتَنُ كَقِطَعِ اللَّيْلِ الْمُظْلِمِ فَعَلَيْكُمْ بِالْقُرآنِ؛ اگر فتنه‌ها مثل شب تاریک به شما روی آورد و گیج شدید که چه کنید، به قرآن مراجعه کنید».
اتحادیه‌ها مؤسسات را برای همپوشانی مرتبط کنند
ایکنا ـ تعامل مؤسسات قرآنی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
حالت جزیره‌ای وجود دارد و باید یکی از وظایف اتحادیه این باشد که مؤسسات را برای همپوشانی با هم مرتبط کند، به طور مثال مؤسسه‌ای در زمینه‌ای بسیار پیشرفت کرده است و دیگران میتوانند از توان آن استفاده کنند، حتی مؤسسات گاهی امکانات مادی و اداری خود را در اختیار مؤسسات دیگر قرار می‌دهند که واقعاً ستودنی است. انتظار داریم که در بین همه مؤسسات هم‌افزایی وجود داشته باشد و باید توان‌ها با یکدیگر تجمیع شوند و آن وحدت کلمه و «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا»(آل عمران/103) اتفاق بیفتد و همه به مثابه یک مؤسسه شویم و مؤسسات قرآنی همانطور که در راستای اهداف قرآنی فعالیت می‌کنند، عضو یک خانواده قرآنی هستند.
ایکنا ـ به ورود مؤسسات قرآنی به علوم دانش‌بنیان و پارک‌های علم و فناوری اشاره کردید. مؤسسات چقدر میتوانند در این زمینه موفق عمل کنند؟
صددرصد. شاید در روزهای اول نبود تجربه ملموس باشد، منتها اگر این فضا در اختیار مؤسسات باشد و بتوانند خودنمایی کنند، آن وقت مؤسسات تولیدات زیبایی دارند و جایی برای عرضه آنها نیست تا محصولشان را کشوری و منطقه‌ای یا جهانی کنند.
همچنین سطح علمی مؤسسات به لحاظ مؤسسان، هیئت مدیره‌ها، مدیرعاملان و قرآن‌آموزان از رشد علمی بالایی برخوردار است. شاید در گذشته با مدرک دیپلم و اطلاعاتی در حد دیپلم، مؤسسه تأسیس می‌شد، اما این وضعیت بسیار ارتقایافته است. بعضی قرآن‌آموزان در مقطع دکتری تحصیل می‌کنند و برخی قضات دادگستری‌اند و این باعث افتخار است. بسیاری از اساتید دانشگاه نیز قرآن‌آموز، استاد قرآن یا هیئت مدیره یا مدیرعامل هستند. بنابر این مؤسسات میتوانند به کارهای علم و فناوری بپردازند و با تولیدات فرهنگی برای ارتقای فرهنگ کشور تلاش کنند.
ایکنا ـ نظرتان درباره تخصصی‌سازی مؤسسات قرآنی چیست؟
با این مورد بسیار موافقم، به دو دلیل؛ دلیل اول اینکه مؤسساتی که بخواهند در همه عرصه‌ها ورود کنند، توان مؤسسه تقسیم و تمرکززدایی میشود. در نتیجه کارکرد خود را از دست می‌دهند و چه‌بسا مؤسساتی به سمت تعطیل شدن پیش می‌روند. دلیل دوم اینکه ما افراد را براساس توانایی‌ها و تخصص‌هایشان هدایت می‌کنیم و این باعث میشود که کارها کاملاً تخصصی و کارشناسی‌شده پیش برود. مثلاً مؤسسه‌ای در زمینه تولیدات قرآنی بسیار موفق است؛ اما وقتی در وادی آموزش‌های عمومی وارد میشود، چون توانش توان خاصی است و در آموزش‌های عمومی، تخصصی ندارد و دچار اشکال میشود یا مؤسساتی در زمینه رسانه فعالیت می‌کنند. اگر بخواهند در مسائل عمومی فعالیت کنند. بنابراین هر چقدر اتحادیه و مسئولان بتوانند مؤسسات را به این سمت هدایت کنند، بهتر است، هر چند رسالت مؤسسات ترویج فرهنگ قرآنی به هر شکل و با هر فعالیتی است.
ایکنا ـ در حال حاضر اکثر مؤسسات قرآنی دچار مشکلات مالی هستند. حمایت دولت باید به چه نحوی باشد؟
این موضوع کاملاً تخصصی است و نیاز به کارشناسی دارد. آیا باید بودجه به‌صورت مساوی بین همه مؤسسات توزیع شود یا براساس ایده‌ها، تسهیلات، وام‌های بلاعوض و ... باشد. مؤسسات باید برای هزینه‌های جاری خود مقرری خاصی داشته باشند و نباید کاملاً به بودجه دولتی وابسته باشند. ما دولتی نیستیم و نمی‌خواهیم که دولتی باشیم. مؤسسات قرآنی باید از طریق تعامل با مردم اداره شوند. همه ما نیازمند قرآنیم و به قول حافظ «ارادتی بنما تا سعادتی ببری».
شخص برای کلاس زبان و کامپیوتر به راحتی پول خرج می‌کند، ولی وقتی به قرآن می‌رسد خیال می‌کند که برای مباحث قرآنی نباید هزینه‌ای کند. حتی بعضی از مؤسسات مطرح می‌کنند که هزینه قرآن‌آموز باید به‌صورت کامل از طرف دولت تأمین شود، این شیوه غلطی است. قرآن‌آموز باید متوجه شود که باید هزینه پرداخت کند. گاهی مؤسسات برای خرید جایزه دچار مشکل می‌شوند و باید خانواده‌ها ورود کنند، هر چند دولت نیز باید در کنار این شهریه، هزینه‌ای را به این کار اختصاص دهد.
ایکنا ـ در دوران کرونا با چه چالش‌هایی مواجه شدید؟
چون تجربه آموزش‌های مجازی را در مؤسسه داشتیم و مؤسسه را به سمت مجازی شدن و حذف مباحث فیزیکی پیش برده بودیم، در این مورد مشکلی نداشتیم. منتها کاهش تعداد قرآن‌آموزان وجود داشت. کلاس حضوری در انتقال مفاهیم و تربیت قرآنی مؤثرتر است و حتی اساتید علم ارتباطات اذعان دارند که برای شکل‌دهی اخلاق و تفکر فرد، ارتباط چهره به چهره بسیار سازنده است. بحث دیگر، بودجه است که از طریق کلاس‌های حضوری حاصل میشود و طبیعتاً مؤسسه ما نیز مثل بقیه دچار چالش شد.
ایکنا ـ از مسئولان قرآنی چه درخواستی دارید؟
دو خواسته دارم. همگی مدیون قرآن هستیم و انقلاب ما محصول قرآن و مکتب قرآن و اهل بیت(ع) است. پس هر چقدر برای این موضوع خرج کنیم، کم است. اگر روزی بخواهیم از بودجه‌های قرآنی کم کنیم و آن را در جای دیگری هزینه کنیم، قطعاً این پشتوانه قرآنی را کمرنگ خواهیم کرد.
خواسته دوم معنوی است. خواهشم از مسئولان این است که تفکر و فرهنگ قرآنی میان آنها رواج پیدا کند و مسئولان را به این سمت سوق دهیم که قرآن، محور است. ما در جلسات مقامات کشوری حضور نداریم، اما نماینده‌های فعالان قرآنی، مسئولان قرآنی وزارت ارشاد و سازمان تبلیغات حضور می‌یابند. همچنین از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خواهش می‌کنم که این امر را جدی بگیرد، حتی در سطح وزیران. باید سعی کنیم که تفکر وزرا قرآنی باشد و از آنها مطالبه قرآنی داشته باشیم. از افراد مطلع و متخصص کمک بگیریم تا تفکر مسئولان را قرآنی کنیم. مجلاتی را مخصوص وزرا منتشر کنیم که حجیم و زمان‌بر نباشد تا بتوانند از فرهنگ و مفاهیم قرآن استفاده کنند.
ایکنا ـ مؤسسات قرآنی از چه بخش‌هایی غفلت کرده‌اند؟
در زمینه تخصصی شدن مؤسسات که درباره‌اش صحبت شد، طبیعتاً مؤسسات توان‌هایی دارند که در آن زمینه‌ها ورود نکرده‌اند. مهم‌ترین چیزی که مؤسسات از آن غفلت کردند و ما دچار انفعال شده‌ایم بحث رسانه‌ها و فضای مجازی است. در فضای حقیقی خیلی خوب فعالیت‌ها انجام می‌شد، منتهی الان که زندگی مجازی افراد پررنگ‌تر از زندگی حقیقی، خارجی و عینی شده است، طبیعتاً مؤسسات نیز باید در این فضا وظیفه خود را انجام دهند. مؤسسات در این زمینه‌ها قدری کمرنگ کار کرده‌اند. اگر تعداد کانال‌ها در رابطه با بازار و خرید و فروش را با کانال‌های قرآنی بسنجید، اصلاً قابل مقایسه نیست. کانال‌های قرآنی ما به نسبت خیلی پایین است و این توان مؤسسات را می‌طلبد که به میدان بیایند و گروه‌های قرآنی را راه‌اندازی کنند؛ پاسخ به شبهات قرآنی داشته باشند، جوانها را با پیام‌های قرآنی به سمت خود جذب کنند. یکی از کم‌کاری‌های ما و همچنین سایر مؤسسات در زمینه فضای مجازی است، البته این محصول دو مورد است؛ یکی اینکه مسائل مادی اجازه این بحث‌ها را به ما نمی‌دهد، دوم اینکه مؤسسات، آموزش‌های لازم را دریافت نکرده‌اند، در مؤسسه ما این کار برنامه‌‌ریزی شده و قرار است که دوره سواد رسانه‌ای برای مدیران مؤسسات آذربایجان شرقی برگزار شود و اگر امکانات برخط نیز فراهم شود، این آمادگی را داریم که برای سایر شهرها نیز این دوره را برگزار کنیم. یقین بدانید که لحظه به لحظه تمام فعالیت‌ها در راستای ترویج و معرفی قرآن کریم، همراه توجه حضرت باری تعالی است و این امر مغتنمی است.
انتهای پیام
