کارگردان «جستجوگر»: نگاه بی‌طرف و عادلانه به شریعتی داشتیم

به گزارش ایکنا؛ آیین رونمایی از مجموعه مستند «جستجوگر» با حضور کارگردان و تهیه‌کننده در کانون اندیشه جوان امروز 22 خرداد برگزار شد.

در ابتدای جلسه  محسن رحیمی؛ تهیه‌کننده مستند در سخنانی اظهار کرد: این کانون بنا به توصیه مقام مقام رهبری مبنی بر اینکه در تهران مکانی به وجود آید تا به شبهات پیرامون نظرات شهید مطهری پاسخ داده شود به عنوان نهاد تابعه پژوهشگاه فرهنگی و اندیشه‌های اسلامی تاسیس شد.

وی افزود: از ابتدای دهه 70 این کانون با چاپ کتاب کار خود را آغاز کرد و تا به امروز 510 کتاب هم در این رابطه به چاپ رسانده است، هرچند در دیگر حوزه‌ها نظیر؛ همایش‌های کرسی‌های آزاد اندیشی، فضای مجازی و وب سایت نیز فعالیت این کانون ادامه داشته است. در دهه 80 و با فراگیر شدن فضای مجازی، کانون فعالیت‌های خود را در این حوزه گسترش داد. درضمن کانون از ابتدای شکل‌گیری تا به امروز 30 همایش برگزار کرده که آخرین آن مربوط به همایشی پیرامون شهید بهشتی بود.

این تهیه‌کننده ادامه داد: درباره دکتر شریعتی هم همایشی برگزار کردیم، هرچند آنگونه که انتظار داشتیم از آن استقبال به عمل نیامد، پس تصمیم گرفتیم در قالب مستند، درباره وی کاری تولید کنیم. این مجموعه چهار قسمتی قدمی نخستین است تا به واسطه فیلم، بخواهیم پرتره‌نگاری علمی از متفکران داشته باشیم. برای ساخت «جستجوگر» یک سال تحقیق و پژوهش صورت گرفت و در ادامه تولید آغاز شد.

رحیمی این مستند را عاری از ایراد ندانست و گفت: این اثر اولین مستند این کانون است، پس عاری از خطا نیست، ولیکن تلاش کردیم در قدم نخستین بابی بگشایم تا از سینما برای پرداختن به متفکران استفاده شود. در این راستا مستند بعدی کانون درباره آیت‌الله مصباح یزدی خواهد بود. کارهای تحقیقی مستند مصباح یزدی در حال انجام است. درباره زمان پخش مجموعه هم باید بگویم همزمان با سالروز درگذشت شریعتی (29 خرداد) این کار روی آنتن سیما می‌رود، ولیکن دیگر شبکه‌ها نیز اظهار علاقه کرده‌اند که این مجموعه را پخش کنند.

نگاه به تفکر شریعتی در «جستجوگر»

محمد‌مهدی ابراهیمی، نویسنده و کارگردان «جستجوگر» نیز در این جلسه تصریح کرد: می‌دانستیم قرار است مستندی تولید کنیم که هم وجه تفکری داشته باشد هم اینکه در آن جذابیت‌ها بصری مدنظر باشد، برای همین تلاش کردیم تا با مرور اندیشه‌های شریعتی توسط شاگردان و اساتید این حوزه به زندگی وی هم نظر کنیم، البته در این مجموعه، مبنا مرگ شریعتی است، زیرا عده‌ای معتقد به شهادت وی هستند و عده‌ای دیگر به فوت او باور دارند.

وی با بیان اینکه تنها یک بعد شریعتی در این مستند دیده نمی‌شود، گفت: شریعتی دارای ابعاد مختلف بود، پس در «جستجوگر»، هم به وجه تفکری شریعتی نظر داریم هم اینکه به وجوه انقلابی و فردی او نظر شده است. برای رسیدن به این خواسته نیز، رعایت انصاف را کرده‌ایم، چون اگر می‌خواستیم صرفاً خوبی‌های وی را بگویم از برخی نقدها غافل بودیم و اگر هم تنها به نقدها نظر می‌داشتیم از داشته‌های مثبت شریعتی غافل می‌شدیم.

این کارگردان گفت: برای مصاحبه‌هایی که قرار بود در این مجموعه وجود داشته باشد، روی 60 الی 70 نفر نظر داشتیم، اما در نهایت با 12 نفر به توافق رسیدیم، چون عده‌ای دوست نداشتند نظرشان پیرامون شریعتی جلوی دوربین مطرح شود.

این مستندساز یادآور شد: شریعتی متفکر است، پس نظیر شخصیت‌هایی چون؛ چمران مواضع متعدد نداشت. متفکر جایی ثابت دارد که در آنجا تفکر کرده و می‌نویسد. این امر کار ما را سخت کرد، زیرا وقتی مکان محدود باشد طبیعتاً، تحقیق هم شکلی محدودتر خواهد داشت.

عکس و تصویر درباره شریعتی کم است

ابراهیمی «جستجوگر» را مصاحبه‌محور توصیف کرد و گفت: تصور ابتدایی ما این بود که درباره شریعتی فیلم و عکس زیاد است، اما وقتی کارمان را آغاز کردیم حتی در پیدا کردن عکس هم به مشکل خوردیم. فیلم‌‌های موجود از شریعتی اکثراً کوتاه و بی‌کیفیت هستند. با این توضیح ترجیحمان این بود که مصاحبه شکلی مصاحبه محور داشته باشد تا از آثار آرشیوی کمتر استفاده شود.

وی اضافه کرد: فقر فیلم و عکس ما را به این فکر واداشت که از موشن گرافی نیز در «جستجوگر» استفاده کنیم. درباره چرایی کمبود فیلم و عکس از دو تن از شاگردان شریعتی؛ «داریوش ارجمند» و «محمدعلی نجفی» سوال کردیم. آنها معتقد بودند محدودیت‌هایی که در آن زمان وجود داشت، همچنین مسائل امنیتی فیلم و تصویر از شریعتی را اندک کرده است.

این فیلمساز درباره آشنایی خودش با اندیشه‌های شریعتی چنین توضیح داد: آشنایی من با شریعتی به کودکی برمی‌گردد، چون کتاب‌های وی همیشه در کتابخانه منزلمان بود. درباره شریعتی ذکر یک نکته ضروری است. برخی شریعتی را کاملاً مثبت نگاه می‌کنند و عده‌ای دیگر به او نگاهی منفی دارند. این مستند به هیچ یک از دو نظر نزدیک نیست، بلکه آنچه در مجموعه می‌بینیم صرفاً حقایق است.

وی در پاسخ به سوال پایانی مبنی بر اینکه آیا از نظرات خانواده شریعتی هم در این مجموعه استفاده شده؟ چنین توضیح داد: در مراحل تحقیقی با خانواده شریعتی گفت‌و‌گوهای مفصلی داشتیم، اما برای جلوی دوربین هیچ‌یک از اعضای خانواده شریعتی علاقه‌ای به حضور نداشتند. جدا از خانواده برخی از اساتید نیز گلایه داشتند در مصاحبه های گذشته، نظرات آنها به صورت کامل نیامده است، برای همین حاضر نبودند مقابل دوربین بیایند آقای عزت‌شاهی یکی از این دوستان است.