استعفای الحریری و ناامیدی از احیای عروس خاورمیانه

به گزارش ایکنا، استعفای روز پنجشنبه سعد الحریری نخست‌وزیر مأمور تشکیل دولت لبنان باعث شده که اوضاع در این کشور بحران‌زده بیش از پیش پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی شود.

الحریری پنجشنبه، 24 تیر با حضور در یک کنفرانس خبری در این رابطه اظهار داشت: با میشل عون، رئیس جمهور دیدار داشتم، هر دو درباره تشکیل کابینه، رایزنی و مشورت کردیم. در گفت‌وگوها اصلاحاتی نیز درخصوص فهرست پیشنهادی برای تشکیل کابینه انجام شد. اما آنچه پیدا است اینکه در مواضع تغییری ایجاد نشده است و نتوانستم با میشل عون به توافق برسیم، ایشان پیشنهاداتی در ساختار کابینه داشتند که نتوانستم بپذیرم به همین دلیل از ادامه مأموریتم برای تشکیل کابینه عذرخواهی کردم.

پس از انفجار مهیب بندر بیروت در 14 مرداد سال گذشته لبنان که پیش از این هم با مشکلات اقتصادی روبه‌رو بود دچار نوعی هرج و مرج سیاسی شد. تشدید بحران سیاسی در این کشور باعث شد که در نهایت حسان دیاب‌، نخست‌وزیر وقت این کشور استعفا کرده و مصطفی ادیب با رأی پارلمان لبنان به عنوان مأمور تشکیل کابینه در این کشور انتخاب شود. با این حال، او نیز پس از گذشت چند هفته انصراف خود را اعلام کرد تا اینکه سعد الحریری به عنوان مأمور جدید تشکیل کابینه در این کشور انتخاب شد و حالا با استعفای وی در روز پنجشنبه بار دیگر این کشور بحران‌زده وارد بحران شدیدتری شده است.

نگرانی از وضعیت کنونی لبنان، به خوبی در پیام جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا قابل مشاهده است. بورل در این بیانیه گفت: از بن‌بست سیاسی و فقدان پیشرفت در اجرای اصلاحات فوری لبنان عمیقاً متأسف است. لبنان یک سال است که فاقد دولتی است که قدرت را در دست داشته باشد و این مسئله منجر به بروز بحران مالی و اقتصادی و پیامدهای فاجعه‌باری شده است که مردم کشور همچنان با آن مواجه هستند. این وظیفه رهبران لبنان است که مشکلات داخلی و بحرانی را که خودشان ایجاد کرده‌اند حل و فصل کنند. پرداختن به چالش‌های متعدد کشور و تحقق آرمان‌های مردم مستلزم وحدت و حس وظیفه‌شناسی است.

وضعیت اقتصادی لبنان در سال‌های اخیر بسیار وخیم و اسفبار بوده است. کاهش شدید ارزش پول ملی لبنان در کنار مسائلی مانند کرونا باعث شده که عده زیادی از لبنانی‌ها به طور کامل به زیر خط فقر بروند. بانک جهانی بحران اقتصادی لبنان را بزرگترین بحران اقتصادی در صد سال اخیر خوانده است.

کمبود گسترده سوخت منجر به ایجاد صف‌های طولانی در خارج از پمپ بنزین‌ها شده است. علاوه بر این، قطعی برق بیش از 22 ساعت در روز است و به گزارش سازمان ملل تورم وحشتناک  باعث شده حدود 77درصد از خانوارها قادر نباشند غذای کافی برای خود فراهم کنند. استعفای حریری بلافاصله ارزش لیر لبنان را باز هم کاهش داد و  واحد پول این کشور بیشترین کاهش 24 ساعته خود را از زمان آغاز بحران داشت. لیر لبنان اکنون بیش از 95 درصد ارزش خود را از بحران 2019  از دست داده است.

در مورد اینکه دلیل و ریشه اصلی شکاف گسترده سیاسی لبنان چیست و چگونه می‌توان آن را برطرف کرد اختلاف نظرات زیاد است اما در دو مورد اتفاق نظر وجود دارد: اینکه سیستم تقسیم قدرت لبنان دیگر نمی‌تواند پایدار بماند و اینكه خروج الحریری از نظام سیاسی لبنان به عنوان یك رهبر قدیمی اهل سنت آن هم در کشوری که عنصر اصلی آن نظامی سیاسی تقسیم شده براساس فرقه است، می‌تواند برای لبنان فاجعه‌آفرین باشد.

با وجود اینکه این استعفا به نظر غیرمنتظره بود اما با نگاهی به تحولات لبنان می‌توان نتیجه گرفت که این استعفا از جهاتی اجتناب‌ناپذیر بود. سعد الحریری به عنوان نخست‌وزیر در طول 9 ماهی که وظیفه تشکیل دولت نجات ملی را داشت، بارها اعلام کرده بود که از قدرت کناره‌گیری خواهد کرد. در واقع می‌توان گفت که وضعیت سیاسی و اقتصادی لبنان به گونه‌ای بود که امید چندانی نسبت به الحریری وجود نداشت. به عبارت دیگر بعید به نظر می‌رسید که او توانسته باشد طرحی برای نجات لبنان تدوین کند.

ساعاتی قبل از اعلام استعفا، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده و ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه از طریق سفارتخانه‌های این کشورها در بیروت خود پیامی را به میشل عون، رئیس جمهور لبنان فرستادند و از وی خواستند که در تشکیل دولت تسریع کند. این نمونه بارزی از واکنش جامعه بین‌الملل به وقایع لبنان بود.

با وجود اینکه گزارش‌های زیادی در مورد اختلاف نظر عون و الحریری و اینکه او حاضر به مصالحه در مورد اعضای کابینه نبوده، منتشر شده اما به هر حال این استعفا تنها وضعیت را در لبنان پیچیده‌تر کرده است.

درگیری‌های خیابانی که در بیروت و سایر شهرهای این کشور رخ داده، به شدت یادآور فضای جنگ داخلی 1975-1990 این کشور است. از سوی دیگر، بن‌بست سیاسی لبنان باعث شده ایالات متحده، فرانسه و عربستان سعودی تمایلی به حمایت از دولت این کشور در صورت سهیم بودن حزب‌الله در آن نداشته باشند. این به این معنا است که در صورت عدم تشکیل دولت در لبنان بانک جهانی و سایر بازیگران مهم جهانی مانند اتحادیه اروپا وعده کمک‌های مالی خود به لبنان را کنار بگذارند.

شرایط پیش‌ آمده باعث شده که بازهم احتمال نجات لبنان و خطر تجزیه و فروپاشی کشور بیش از هر زمان دیگری شود. ادامه وضعیت کنونی در لبنان بیش از هر چیز وحشت از جنگ داخلی در لبنان و تبدیل این کشور به سوریه‌ای دیگر را بیش از هر زمان دیگری واقعی کرده است. فروپاشی که اگر رخ دهد بار دیگر دومینوی بلایای انسانی و جنگ را به مانند سوریه برپا می‌کند؛ اتفاقی که در صورت وقوع تنها مردم عادی لبنان متضرر آن خواهند شد.