تحلیل گفتمانی خطبه فدکیه/ ۳
خداشناسی صدیقه طاهره(س)
جامعه‌شناس و کارشناس دینی با بیان اینکه حضرت فاطمه(س) یگانگی خداوند را با تأکید بیان می‌کند «ان لا اله الا الله» سپس خداوند را به صورت ایجابی(یگانه بودن) و سلبی(شریک نداشتن)، توصیف می‌کند، گفت: در خداشناسی حضرت فاطمه(س) «لا اله الا الله» کلمه‌ای است که معنای جامعی دارد و به معرفت و آگاهی که مهمترین حقیقت و راز عالم هستی است، اشاره دارد.
حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دینی به مناسبت ایام فاطمیه، در سلسله نوشتاری که در اختیار ایکنا قرار داده است به تحلیل گفتمان خطبه فدکیه حضرت فاطمه(س) پرداخته است.
علیرضا قبادی در دو قسمت گذشته از این مجموعه به موضوع «تقسیم قلمروها در خطبه فدکیه حضرت فاطمه الزهرا(س)» و «جایگاه حمد و ستایش پروردگار در دیدگاه حضرت زهرا(س)» پرداخت و در این قسمت به موضوع «یگانگی خداوند؛ مهمترین حقیقت و راز عالم هستی» اشاره داشت که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
«از دیگر قلمرو‌های سخنرانی حضرت فاطمه(س) اعلان شهادت یا گواهی به یگانگی خداوند است. در این قلمرو نیز، نحوه روایت او از شهادت به یگانگی است که سخنانش(توصیف پروردگار) را متمایز می‌کند، نه اصل گواهی به وحدانیت خداوند که هر مسلمانی این گواهی را می‌دهد.
حضرت فاطمه(س) یگانگی خداوند را با تأکید بیان می‌کند «ان لا اله الا الله» سپس خداوند را به صورت ایجابی(یگانه بودن) و سلبی(شریک نداشتن)، توصیف می‌کند. در خداشناسی او «لا اله الا الله» کلمه‌ای است که دلالت بر عظمت شهادت می‌کند. کلمه معنای جامعی دارد. کلمه به معرفت و آگاهی که مهمترین حقیقت و راز عالم هستی است، اشاره دارد.
منظور این است که «لا اله الا الله» تنها لفظ نیست؛ بلکه نشانه‌ای است که انسان را به سوی خدا رهنمون می‌سازد. کلمه «لا اله الا الله» این آگاهی را به انسان منتقل می‌کند که هیچ عبادت شونده‌ای، هیچ پناهگاهی و هیچ نجات دهنده‌ای به جز «الله» نیست. کلمه «لا اله الا الله» نتایج و آثار ذی قیمتی دارد از جمله آنکه تاویل (هدف نهایی) آن «اخلاص» است، رسیدن به «لا اله الا الله» برای قلب‌ها تضمین شده است و تعقل در «لا اله الا الله» فکر را نورانیت می‌بخشد.
سپس حضرت فاطمه(س) تأکید می‌کند که انسان با ابزاری مانند چشم، زبان و قوه «وهم/خیال» از رویت، وصف و کیفیت خداوند ناتوان است؛ زیرا رؤیت پروردگار با چشم، وصف او با زبان، کیفیت او با «خیال» محال است.
از نکات دیگری که حضرت فاطمه(س) در اعلان شهادت پروردگار با اهمیت ساخته است، بیان قدرت خداوند است. خداوند هستی را بی آنکه از قبل چیزی وجود داشته باشد و بدون آنکه از قالبی تأسی کند، خلق کرده است به عبارت دیگر خداوند فقط با قدرت و اراده خودش هستی را پدیدار کرد.
از دیگر موضوعاتی که در خطبه حضرت فاطمه(س) برجسته شده است، هدفمندی «هستی» است. او در پاسخ به این سؤال که خداوند در حالی که حاجتی به خلق هستی نداشته و سودمندی از صورت بخشی به خلقت برای او متصور نیست، چرا آن را خلق کرده، چنین پاسخ داده است. خداوند هستی را برای تثبیت حکمتش، آگاهی به طاعتش؛ نمایاندن قدرتش، فرمانبردار کردن مخلوقاتش و تثبیت دعوتش، خلق کرده است.
از دیگر معارف توحیدی در سخنرانی حضرت فاطمه(س) وضع سیستم جزایی در نظام هستی است. حضرت می‌فرماید خداوند برای پاداش اطاعت کنندگان و عقاب معصیت‌کاران نظام عقاب و ثواب را وضع کرده است.
حضرت فاطمه(س) در بخشی دیگری از قلمرو خداشناسی خطبه، دلیل وضع نظام عقاب و ثواب را باز داشتن بندگان از مجازات و رهنمون ساختن آنان به بهشت می‌داند. از این رو، نظام جزایی خداوند، نشانی از رحمت خداوند است، زیرا دچار نشدن بندگان به عذاب و ورود آنان به سرزمین آرامش و امن که جنت یا باغ، نماد آن است، جز رحمت، نشان چه چیز می‌تواند باشد!
نظام خیر و شر و مرز میان آن دو در روایت حضرت فاطمه(س) در طاعت خدا و نافرمانی خدا نهفته است. زبان و گفتار حضرت فاطمه(س) اعتقادی - توحیدی است. بنابراین حضرت فاطمه(س) با بیانی کوتاه، عالی‌ترین و مهمترین معارف ناب توحیدی و خداشناسی را در این خطبه ایراد فرموده‌اند. نحوه روایت او از خداشناسی و توحید، علاوه بر آنکه سخنان او را از سایر سخنرانی‌ها متمایز و متفاوت می‌کند، معارفی منسجم و قابل وثوق برای همه موحدان فراهم می‌سازد.
در نوشتار بعد قلمرو دیگر از سخنرانی حضرت فاطمه(س) تحلیل می‌شود.»
مطالب مرتبط
