تحلیل و بررسی حرز منسوب به امام جواد(ع) در دوفصلنامه «علوم قرآن و حدیث»

به گزارش ایکنا، صد و هشتمین شماره دوفصلنامه علمی «علوم قرآن و حدیث» به صاحب‌امتیازی دانشگاه فردوسی مشهد منتشر شد.

از جمله عناوین مقالات این شماره می‌توان به «تحلیل و بررسی حرز منسوب به امام جواد(ع)»، «مطالعات تفسیری قرآن کریم در ایران معاصر؛ جریان‌ها و رویکردها»، «بررسی مستندات قرآنی کرون مبنی بر عدم وجود بت فیزیکی در زمان پیامبر(ص)»، «حل تعارض فریقین در مصداق «دابّة الارض» آیه 82 سوره نمل»، «بررسى زبان شناختى مفهوم إبل بر مبنای انسجام متن در قرآن»، «تحلیل تاریخی روایتِ نکوهش دیوانگان در حدیقة الشیعة»، «تفسیر و هرمنوتیک؛ مطالعه تطبیقی در مبانی آرای طباطبایی و هرش»، «واکاوی معنای واژه «خِمار» با تأکید بر اقوال صحابه و تابعین»، «تحلیل انتقادی برداشت‌های گروه فرقان از نهج‌البلاغه» اشاره کرد.

در چکیده مقاله «تحلیل و بررسی حرز منسوب به امام جواد(ع)» می‌خوانیم: «دعا در فرهنگ شیعی جایگاه والایی دارد. دعاهای مأثور بخش مهمی از میراث حدیثی شیعه را تشکیل می دهد. بخشی از این میراث مربوط به دعاهایی است که برای در امان ماندن از آسیب‌ها و بیماری‌ها بیان شده است. حرزها و تعویذها از این دسته از دعاها به شمار می‌آیند که در بین مردم با اقبال بسیاری مواجه هستند. در این میان حرز منسوب به امام جواد علیه‌السلام شهرت بیشتری یافته و بسیاری از مردم از آن استفاده می‌کنند. این نوشتار تلاشی است در جهت منبع‌شناسی و اعتبارسنجی حرز منسوب به امام جواد علیه‌السلام. به این منظور افزون بر مطالعات رجالی و بررسی سندی، به بررسی متنی و محتوایی حرز نیز پرداخته شده است. متن مربوط به «سبب صدور حرز» با وقایع تاریخی ناسازگار است و با وجود انگیزه کافی برای نقل گسترده، تنها از یک طریق ناشناخته نقل شده است. سند روایت هم آشفتگی‌های بسیاری دارد. در نتیجه دلیل قانع کننده‌ای بر انتساب این حرز به امام جواد علیه‌السلام یافت نشد.»

در طلیعه مقاله «مطالعات تفسیری قرآن کریم در ایران معاصر؛ جریان‌ها و رویکردها» آمده است: «مطالعات تفسیری در ایران در بازه زمانی چهار دهه پس از تأسیس جمهوری اسلامی گسترش قابل ملاحظه‌ای داشته است. این جستار با تحلیل شرایط تاریخی و اجتماعی این دوران و گفتمان‌های موجود به جریان‌شناسی مطالعات تفسیری اهتمام داشته و در فضای فرهنگی ایران دو جریان تفسیری را شناسایی کرده که هر یک به نوبه خود طیف‌های مختلفی را در خود گنجانده‌اند. جریان تفسیری نخست، جریانی است مبتنی بر گفتمان این همانی دیانت و سیاست است که به مؤلفه‌های این گفتمان یعنی ضرورت دخالت روحانیت در سیاست، ولایت فقیه و جامعیت احکام قرآنی باور دارد و با توجه بدان‌ها به تفسیر قرآن اهتمام نموده است. جریان دوم، جریانی است که بدون لحاظ و سوگیری نسبت به گفتمان این همانی دیانت و سیاست و مؤلفه‌های آن به تفسیر قرآن مبادرت کرده است. چارچوب نظری این پژوهش نظریه هرمنوتیک دریافت) (reception theory است که به نقش مفّسر و شرایط تاریخی و سیاسی وی در تفسیر متن اهمیت می‌دهد. در جریان تفسیری همسو با گفتمان این همانی دیانت و سیاست، تفاسیری با رویکردهای فلسفی و عقل‌گرایانه، اجتماعی و نیز واعظانه تألیف شده‌اند. در جریان غیر همسو، طیف‌های مختلف مفسّران سنتّی، سنتی نوگرا، قرآن‌بسنده، علمی‌نگر، اخلاقی، تربیتی و هرمنوتیکی مدرن گرد آمده‌اند.»

در طلیعه مقاله «بررسی مستندات قرآنی کرون مبنی بر عدم وجود بت فیزیکی در زمان پیامبر(ص)» آمده است: «مستشرقان با رویکردهای مختلف به تحقیق در قرآن پرداخته‌اند. کرون با استناد به آیات، در مقاله «دین مشرکان قرآنی» ادعای موحد بودن مشرکان را طرح کرد با این دلایل که در مکه بت فیزیکی نبوده تا در قرآن آئین بت‌پرستی ذکر گردد، مکه محیط کشاورزی نبوده تا هدایایی تهیه شود، آلهه و لات و...، خدایان کوچک‌تر و مستقل، واسطه بودند که اعراب به آنها فرشته گفتند و مشرکان با اعتقاد به طیف گسترده خدایان، صرف اعتقاد به توحید خالقیت، موحدند. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی با رویکرد انتقادی ادعای وی را با استناد به آیات بررسی نموده و یافته‌ها نشان داده که او معنای توحید را بدرستی درنیافته چون مشرکان دچار اعتقاد به تعدد آلهه و عدم اعتقاد به توحید ربوبیت جزئی بودند و مشرکان با توجه به قرائن موجود در آیاتی چون 99 انبیاء، برای لات و آلهه دیگر بت ساخته بودند و آن‌ها صرف بت خیالی نبودند و از طریق تجارت و یا با توجه به اشاره آیات به امکان کشاورزی در برخی مناطق عربستان برای تهیه محصول جهت پیشکش، اهدای هدایا با توجه به احترام مشرکان برای بتان ممکن بود و بدون آئین نبود، بنابراین بت فیزیکی و آئین خاص برای بتان در زمان پیامبر(ص) وجود داشته و حضرت(ع) بت‌شکنِ بت فیزیکی و نیز بتِ مفاهیم ذهنی مشرکان بوده است.»