Bu günümüz üçün həyat dərsləri
Məhəmməd Rza Həkimi müasir dövrün ənənəçi alimlərindən biridir. O, düşüncəsi müxtəlif ölçülərə malik olan bir mütəfəkkirdir. Lakin indi və bu sahədə onun ənənə ilə necə üzləşdiyini müzakirə edəcəyik.
Postmodern insanın ehtiyaclarına cavab vermək üçün ayələrə və rəvayətlərə qərq olmaq ənənənin yenidən oxunması hesab olunur. İndi Həkimi və onun intellektual layihəsi haqqında əsas suallar ortaya çıxa bilər. O cümlədən: Nə üçün Həkimi və onun layihəsi əhəmiyyətlidir? Bu intellektual layihənin digər alimlər üçün hansı dərsləri var? Həkimi layihəsi hansı problemlərlə üzləşir? Siz onu necə başa çatdırmağa çalışmalısınız?
Həkiminin fikrinin əhəmiyyətinin səbəbi
Quranın nazil olması və İmamların (ə) əsrindən təxminən on dörd əsr keçib. Biosferimizdə də dəyişikliklər olub. İnsan həyatını müasirdən əvvəlki və postmodern dövrlərə bölmək ağlabatan deyil. Allah Rəsulu (s) və İmamların (ə) həyatından uzaqlaşmaq öz-özünə dini təlimləri dərk etməkdə problemlər yarada bilər. İndi müasir həyatın tələblərini nəzərə alsaq, məsələnin əhəmiyyəti, yəni sünnnə ilə düzgün qarşılaşmağın və onu dərk etməyin necəliyinin əhəmiyyəti ikiqat artır.
Əl-Həyat və bu günümüz üçün dərslər
Belə bir zaman ehtiyacları yaxşı görə bilən alim tələb edir. Sonra ənənəyə baxmalı və nəhayət postmodern insan üçün düzgün variantı təqdim etməlidir. Məhəmməd Rza Həkimi məhz belə bir məqamda dayanmışdı. Həkiminin sözlərinə görə, diqqət mərkəzində olması lazım olan ən mühüm məsələ ədalətdir. Görünür, Həkiminin belə bir ideya tərtibatı yaşadığı zaman və məkanla bağlıdır. Buna əsasən, Həkiminin ədalət axtarışı layihəsi və ədaləti vurğulaması cəmiyyətin ehtiyaclarından irəli gəlirdi.
Həkimi həmişə Əl-Həyat kitabında siyasi, iqtisadi və mədəni zülmdən danışıb. Həkiminin fikrincə, siyasi tiranlıq olmasa belə, problemlər hələ də qalmaqdadır. İqtisadi tiranlığın aradan qaldırılması üçün ən böyük səy göstərilməlidir.
İndiki dövrdə belə bir prosedurla üzləşmişik. İran İslam İnqilabının qələbəsi bu coğrafiyada siyasi hegemoniyanın məhvi demək idi. Lakin Həkimi iqtisadi zülmün aradan qalxmadığına inanırdı. Belə bir nöqsan səbəb olur ki, bir arif başqa dini təlimləri vurğulamaq əvəzinə iqtisadiyyat və ədalət məsələsini ön plana çıxarsın. Bu mütəfəkkiri ədalət axtaran edən bir vurğu idi. Halbuki, İslamın ictimai işləri heç vaxt ədalətlə məhdudlaşmır. Başqa məsələləri də sosial sahələrdə əsas məsələlər hesab etmək olar.
Ustad Həkimidən dərslər
Həkiminin intellektual layihəsindən alına biləcək ən böyük dərs cəmiyyətin gündəlik ehtiyaclarına diqqət yetirməyin vacibliyidir. Hər əsrin və dövrün alimləri öz cəmiyyətinin ehtiyaclarını nəzərə alaraq, İslamın ictimai təlimlərinə diqqət etsələr, onların sünnədən çıxarışları da düzgün olacaq. Ola bilsin ki, İslam cəmiyyəti Allah Rəsulu (s) və İmamların (ə) cəmiyyətinin üzləşdiyi bütün problemlərlə üzləşməsin. Şərtlər isə elə olsun ki, istənilən vaxt İslamın ictimai təlimlərinin bir hissəsinə daha çox diqqət yetirilsin. İndiki dövrdə olduğu kimi, Həkimi də ədaləti insan xoşbəxtliyinin çatışmayan halqası hesab edir. Belə bir məqsədə nail olunarsa, cəmiyyətin başqa problemlərinə də nəzər salıb, çarəni sünnədə axtarmaq olar.
Cəmiyyətimiz üçün başqa bir müdrik dərs də sünnənin səmərəsini üzə çıxarmaqdır. Bəziləri özümüzü Quran və rəvayət dövründən uzaqlaşdırmaqla elə bilirlər ki, Sünnə müəyyən zamanla məhdudlaşmalıdır və bugünkü cəmiyyətin cavabları onda tapılmır. Həkimi Quran və Sünnənin hər zaman təsirli olduğunu hər kəsə göstərir. Lakin şərti budur ki, düzgün çıxarış və ya daha yaxşı bir şəkildə düzgün qiraətdir.
* Əllamə Məhəmməd Rza Həkimi (1935-2021) İranlı fəqih və müctəhid, filosof, mütəfəkkir və yazıçı olub, “Əllamə”, “Ustad”, “Ədalət filosofu” və “tövhidin keşikçisi” kimi ləqəblərlə tanınınıb. Onun İslam ensiklopediyası olan “Əl-Həyat” kitabı İslam dünyasında xüsusi nüfuza malikdir.
4080434
