Həkiminin intellektual layihəsini tamamlamaq lazımdır
Əllamə Məhəmmədrza Həkiminin intellektual layihəsindən alına biləcək ən böyük dərs cəmiyyətin ehtiyaclarına diqqət yetirməyin vacibliyidir. Onun cəmiyyətimiz üçün başqa bir dərsi də sünnənin səmərəsini üzə çıxarmaqdır.
Baxmayaraq ki, Həkiminin sünnəyə diqqəti günün tələblərinə əsasən heç kimdən gizli deyil. Amma qeyd etmək lazımdır ki, cəmiyyətə nəzər salmaqla sünnəyə diqqət yetirmək kifayət deyil. Sünnənin düzgün oxunması ən azı iki əsas komponent tələb edir: Biri metodologiya və digəri həll yoludur. Rəvayətlərlə məşğul olanda metodologiya xüsusilə önə çıxır. Həkimi “Əl-Həyat”da öz metodu ilə bağlı çox açıqlama verməmişdir ki, hansı səbəbdən və ya səbəblərdən rəvayətlər məqbul sayılır? Həmçinin soruşa bilərik: Əvvəlki və sonrakı mənbələrdə hədislərin sadəcə nəql edilməsi onların Məsuma (ə) aid olmasına dəlil sayılırmı? “Əl-Həyat” nə dərəcədə əhatəli ensiklopediya sayıla bilər? Müəllifin metodologiyası belədir ki, bütün hədisləri görüb xəbər verir, yoxsa seçilmiş hədislərin şahidi oluruq?
“Əl-Həyat”da daha çox diqqət çəkəcəyi gözlənilən başqa bir məqam da bu rəvayətlərin, xüsusən də iqtisadi rəvayətlərin həyata keçirilməsi üçün həll yolu təqdim etməkdir. Bu gün biz dünyada müxtəlif iqtisadi məktəblərin yarandığını görürük. Digər tərəfdən, ayələrdə və rəvayətlərdə ədalətə nail olmaq istiqamətində tövsiyələr öz əksini tapmış və cəmiyyətin ədalətə qovuşmasının vacibliyi vurğulanmışdır. Burada müxtəlif iqtisadi məktəbləri araşdırarkən İslamın iqtisadi sistemini və o yerə çatmağın yollarını müzakirə etmək lazımdır ki, bu narahatlıq təkcə kağız üzərində qalmasın.
Həkimi layihəsini tamamlamaq təklifi
“Əl-Həyat” tənqid olunarsa, belə bir məcmuənin dəyərini gözardı etmək və dəyərini azaltmaq olmaz. Görünür, Həkiminin səyləri sünnənin belə yenidən oxunması yolunda ilk addım kimi qiymətləndirilməlidir. İndi Həkiminin irsi hövzə və universitetlərin ixtiyarındadır. Onlar metodik araşdırma və diqqətdən kənarda qalan digər sünnələri əlavə etməklə bu mühüm işin zənginliyini daha da artıra bilərlər. Belə bir səy həm “Əl-Həyat”da əks olunan rəvayətləri təkmilləşdirə bilər, həm də digər tərəfdən İslamın iqtisadi sistemini çıxara biləcək bir nəzəriyyə ola bilər. Son mərhələdə ümid edə bilərik ki, bu təlimləri həyata keçirmək üçün həll yolları təqdim olunacaq.
* Əllamə Məhəmmədrza Həkimi (1935-2021) İranlı fəqih və müctəhid, filosof, mütəfəkkir və yazıçı olub. O, Əllamə”, “Ustad”, “Ədalət filosofu” və “Tövhidin keşikçisi” kimi ləqəblərlə tanınır. Onun İslam ensiklopediyası olan “əl-Həyat” kitabı İslam dünyasında xüsusi nüfuza malikdir.
4080434
