Dünyanın başlanğıcı və sonu
Dini məsələlər üzrə müəllif və tədqiqatçı höccətül-islam vəl-müslimin Məhəmməd Əli Xosrəvi ilk mühazirəsində dünyagörüşü, baharın fəlsəfəsi və ölümdən sonra dirilmə məsələlərinə toxunub. O, dünyanın başlanğıcı və sonu ilə bağlı tez-tez verilən suala cavab verib. Onun mətnini aşağıda oxuya bilərsiniz:
Tövhidi qəbul edən və etməyən bütün insanlar üçün yaranan suallardan biri də dünyanın əvvəli və sonu məsələsidir. Mən haradan gəldim, niyə gəldim və hara getməliyəm?
Bu tapmacanı həll edə bilməyən insanlar dünyanı ilk və son səhifəsi düşmüş köhnə kitaba bənzədiblər. Yəni nə müəllif məlumdur, nə də işin sonu.
İlahi peyğəmbərlərin ən mühüm missiyası bu iki suala cavab vermək idi. Bütün Quran bu mövzuda danışır. Dünyanın başlanğıcı və insan işinin yerinə yetirilməsi orada bəyan edilmişdir. Amma bunu sübut etmək üçün fəlsəfəyə girməyiblər. Quran bu məsələni çox obyektiv, gündəlik və məlum məsələlərlə gözəl şəkildə sübut etmişdir. Necə ki, "Qaf" surəsinin 7-11-ci ayələrində buyurulur: "Eləcə də yeri necə döşədiyimizi (hamarlayıb düzəltdiyimizi), orada möhkəm duran dağlar yaratdığımızı, hər cür gözəl növdən (meyvə) yetişdirdiyimizi görmürlərmi?!". "(Bütün bunları Rəbbinə tərəf) dönüb qayıdan hər bir bəndə üçün ibrət dərsi və öyüd-nəsihət olsun deyə etdik". Bu ayələrdə qeyd olunub ki, iki məsələ üçün gözəl çiçəklər və bitkilər yetişdirdik; Biri oyanmaq, digəri isə xatırlatmaq üçündür.
Davamında buyurulur: "Biz göydən bərəkətli su endirdik, sonra onunla bağlar və (arpa, buğda və s. kimi) biçilən taxıl dənələri yetişdirdik". Ona görə də bu ayələrdə bitkinin çıxmasının seyrini vəsf edir. Bu ayələrin sonunda (bu surənin 11-ci ayəsi) buyurur: "Bəndələrə ruzi olsun deyə! Biz onunla (o su ilə) ölü bir məmləkəti cana gətirdik. (Qəbirlərdən dirilib) çıxmaq da belədir!". Bunu gördünüz, siz də öldükdən sonra diriləcəksiniz. Yəni fəlsəfi məsələlərə ehtiyac yoxdur. Baharı izlə, Allaha iman gətir, sənin üçün qiyamət məsələsi həll olunar.
