Musa peyğəmbərin (ə) əhvalatında yaxşılığa əmr edib pislikdən çəkindirmək
Cəmiyyətin adətən düzgün dərk etmədiyi tərbiyə üsullarından biri də əmr be məruf, nəhy əz münkərdir. Yaxşı əməl, şəriət və ya ağıl baxımından yaxşı qəbul edilən bir əməl və haldır. Pis əməl isə şəriət və ya ağıl baxımından pis və bəyənilməyən hesab edilən bir əməldir. Pislikdən çəkindirmək, bir müsəlmanın ağıl və ya İslam şəriəti baxımından pis sayılan işləri görməməyi başqalarına əmr etməsi və ya tövsiyə etməsi deməkdir.
Bu üsul moizə üsulundan fərqli olaraq inandırma və daxili motivasiya aspektinə malik deyil. Həqiqətdə, bir növ zahiri öhdəlik və ya qadağa ilə əlaqələndirilir. Əvvəlki hallarda; tərbiyəçi şəxsdə əmələ daxili motivasiya yaratmağa çalışır ki, fərd həmin motivasiya əsasında hərəkət etsin; Amma əmr və qadağada inandırma tərəfi daha azdır və insanı hərəkətə gətirmək üçün xarici təzyiq cəhəti daha açıq görünür.
Tərbiyə sahəsində tərbiyəçi tərbiyə etdiyi şəxsi tərbiyənin məqsəd və planları ilə əlaqələndirməyə çalışır. Bu məqsədlə tərbiyə etdiyi şəxsə təsir etmək üçün ardıcıl və məqsədyönlü davranışlar edir. Bu davranışlar və fəaliyyətlər toplusu “metod” adlanır. əmr və qadağanın hər biri etdiyimiz tərifə görə, “metod” ola bilər. Həmçinin tərbiyəçinin tərbiyənin hədəflərini həyata keçirməsinə kömək edə bilər. Çünki, deyildiyi kimi əmr etmək bir işi həyata keçirməyə əmr etmək, nəhy əz münkər isə bir işi dayandırmaq və qadağan etmək deməkdir. Bu, tərbiyə sahəsində mütləq zəruridir. Tərbiyəçinin bəzən əmr və qadağan etməkdən başqa çarəsi olmur. Əlbəttə ki, dini maarif sahəsində əmr və qadağalar həmişə yaxşı və pislə birlikdədir. Tərbiyəçi yaxşı işlər görməyi əmr edir, günahlardan, çirkin və nalayiq işlərdən çəkindirir.
Həzrət Musanın (ə) və bəni-israilin hekayətində əmr be məruf və nəhy əz münkərlə bağlı çoxlu örnəklər vardır. Pislikdən çəkindirənlər bu işi görməyənlərin aqibətini gördülər ki, necə əzaba düçar oldular: Allah-taala “Əraf” surəsinin 165-ci ayəsində buyurur: "Onlar (balıq ovlayanlar) özlərinə verilən öyüdü unutduqları zaman Biz də (onları) pislikdən çəkindirənlərə nicat verdik, zülm edənləri isə itaətdən çıxdıqları, günah işlədikləri üçün şiddətli bir əzabla məhv etdik". Bu ayədə Allah açıq-aydın bildirir ki, bəni-israildən və şənbə əhlindən pisliyi qadağan edən bir dəstə nicat tapıb, digərləri isə həlak olub. Həlak olanlar arasında öz qövmünün günahlarına qarşı çıxan və sadəcə olaraq onları pis əməllərdən çəkindirmədikləri üçün həlak olan bir qrup da var idi.
Başqa bir yerdə Musa peyğəmbərin özü də bəni-israili yaxşı işlər görməyə əmr edir: "Bundan möhkəm yapış və ümmətinə də onun ən gözəl (savabı çox olan) hökmlərindən yapışmağı (onlara əməl etməyi) əmr et". (Əraf, 145).
Bunda Allah Musaya əmr edir ki, bəni-israilə (ayədə əmr sözü işlədilir) Tövrat kitabına əməl etməyi əmr etsin. Əlbəttə ki, Musa peyğəmbərin (ə) bununla bitmir və bu, yalnız nümunə kimi qeyd edilmişdir.
Mənbələr: Həzrət Musanın (ə) Qurani-Kərimdə Tərbiyəvi Aspektlərinin Analitik Tədqiqi Dissertasiya / Məryəm Şeyx
Quranda Həzrət Musa (əleyhissalam) hekayəsində əxlaqi tərbiyə metodları dissertasiya / Rəna Zeydi
