İblisin yaradılması Allahın ədaləti və hikməti ilə uyğun gəlirmi?
Kimsə soruşa bilər: Əgər Allahın insanı yaratmaqda məqsədi ibadətdirsə, İblis kimi bir məxluq yaratmaq bu məqsədə ziddir. İnsan bir işi çox səylə yerinə yetirər. Lakin şeytanın vəsvəsələri və günah işlərinə görə bu əməllər üç şəkildə xarab olur: O, əməlini ixlasla və ixlasla etmədiyi üçün, riyakar olduğu üçün ilahi şəkil almır. Yaxud da eqoizm və özünü ucaltmaq ona təsir etmir. Yaxud əməldən sonra günaha düçar olub aradan gedər.
Cavab belədir:
1-Allah şeytanı şeytan olaraq yaratmamışdır, o da başqa məxluqlar kimi yaradılmışdır. O, uzun illər Allaha ibadət edirdi. Şeytanın şərri günahdan və Allahın əmrinə itaətsizlikdən qaynaqlanırdı. Şeytan zərrə qədər peşmançılıq duymadan tövbə edib Allahdan üzr istəmədi. O, təkəbbür və eqoizmi ilə Allahın əmrini səhv başa düşdü. “Əraf” surəsinin 12-ci ayəsində Allah buyurdu: “Sənə əmr etdiyim zaman səni səcdə etməyə nə mane oldu?”. (İblis) dedi: “Mən ondan üstünəm. “Məni oddan yaratdın, onu isə palçıqdan yaratdın” dedi.
Ona görə də şeytanın itaətsizliyi, qüruru və pis aqibəti Allahla deyil, özü ilə bağlıdır.
2- Şeytanın vəsvəsələri bizi günaha məcbur edəcək bir şey deyil. Yalnız dəvətlə məhdudlaşır. İnsanın iradəsi olduğu üçün onu vəsvəsə və hiylə ilə məhv etmək olmaz. Bu aldatmaların müsbət tərəfləri də ola bilər. Çünki insanın daxili istəklərinə və pis vəsvəsələrinə qarşı durduğu zaman insan inkişafı baş verir.
Əgər insan laldırsa, qeybət etməməyin heç bir dəyəri yoxdur. Əgər istək və meyl yoxdursa, yaxşı olmağın heç bir dəyəri yoxdur. Ağır çəki qaldıranlara pəhləvan deyirik. Çünki bu hərəkət yerin cazibə qüvvəsinə qarşıdır. Pəhləvan olmağın əlaməti nəfsin istəklərinə qarşı çıxmaqdır.
Peyğəmbərimiz (s) buyurur: "Əgər insan qəzəbini cilovlaya bilirsə, demək ki, o, pəhləvanlıq dərəcəsinə çatıb".
Əgər insan vəsvəsələrə boyun əyərsə, tövbə və üzr istəmə yolu açıqdır. Tövbə edə bilər və Allah tövbəni qəbul edər. Necə ki, Adəm də asi olub haram ağacdan yedi, lakin bundan sonra peşman olub tövbə etdi. Allahdan bağışlanma dilədi və Allah da onun tövbəsini qəbul etdi.
3- Əgər biz və şeytani vəsvəsələri olsaydıq, problem olardı, lakin şeytani vəsvəsələri qarşısında ağıl və fitrətin hidayəti və peyğəmbərlərin dəvəti də var. Bu da düz yolda hərəkət etmək üçün ən yaxşı köməkçi ola bilər. Yol və günahdan və şeytani vəsvəsələrdən uzaq durun.
Şeytan içimizdəki qarışıqlığa görə bizi aldadır. Bizi özünə cəlb etmir, əslində onu cəlb edən və bizi təqib edən də bizik. Şeytanın insanlar üzərində hökmranlığı ancaq onu özlərinə dost və vəli tutanlar üçündür. Buna görə də, biz Şeytanın ardınca getməyə hazır olmasaq, o, bizə rəhbərlik edə bilməz. “Nəhl” surəsinin 99-cu ayəsində belə buyurulur: “Həqiqətən, şeytanın iman gətirənlər və Rəbbinə təvəkkül edənlər üzərində heç bir hakimiyyəti yoxdur”.
Şeytanın möminlər və Allaha təvəkkül edənlər üzərində heç bir hakimiyyəti yoxdur.
Əlbəttə ki, hakimiyyəti olmamasının mənası onun hətta vəsvəsə etməməsi deyil. Həqiqi mömin şeytanın vəsvəsəsi ilə qarşılaşdıqda, onun təsirinə düşməmiş və təslim olmamışdan əvvəl ona xəbərdarlıq edilir.
Quranda möminlərin şeytanla rəftarları belə bildirilir:
“Allahdan qorxanlara Şeytandan bir vəsvəsə (zərər) toxunduğu zaman onlar (Allahın əzabını, lütfünü və mərhəmətini) xatırlayıb düşünərlər və dərhal (gözləri açılıb) görən olarlar” (Əraf, 201).
Deməli, möminin şeytanla əlaqəsi qarşılaşma, fasiqin şeytanla əlaqəsi isə yoldaşlıq əlaqəsidir.
- Möhsin Qəraəti tərəfindən yazılmış "İslamın əqidə prinsipləri (Ədalət)" kitabından götürülmüşdür.
