Təvəkkülün mərifət tələblərinin insan hərəkətinə təsiri
İnsanın kainat və Uca Allah haqqında bəzi bilikləri məxluqdan məyusluğa və məbuda meylə səbəb olur. Əslində, bu məlumatlar insanı yalnız arxalana biləcəyi bir varlığa aparır: “Təvəkkül edənlər Allaha təvəkkül etsinlər” (İbrahim, 12). Bu inanclar insanda həqiqət yolu ilə getməyə və ona doğru addımlamağa meyl yaradır.
Haqq yoluna qədəm qoyduqca onun yolunda çətinliklər yaranır ki, təvəkkül edən bütün bunlara səbir, ləyaqət, şücaət və təqva əsasında reaksiya göstərir. Ona görə də demək olar ki, mərifət tələbləri insan qətiyyəti ilə əlaqədə təvəkkülün əməli tələbləri ilə yekunlaşır.
Allah-Təala “Tövbə” surəsində ilk olaraq Peyğəmbərin (s) mehribanlığından və insanları hidayət etmək istəyindən bəhs edir: “Həqiqətən sizə (mələklərdən və cinlərdən deyil) özünüzdən olan bir peyğəmbər gəlib ki, sizin əziyyət və zərərə düşməyiniz ona ağırdır; o, sizi(n iman gətirməyinizi və kamala çatmağınızı) çox istəyir və möminlərə qarşı çox mərhəmətli və mehribandır” (Tövbə, 129). Sonra növbəti ayədə deyilir ki, heç kəs insanlara göstərdiyi səy və mərhəmətin onlara olan ehtiyacından qaynaqlandığını düşünməsin, çünki bütün insanlar ondan üz çevirsələr də, Allah onunladır. Böyük varlıq sistemini qoruyan və idarə edən Allah kiçik bir insanı da Öz lütfü altında saxlaya bilər: “Beləliklə, əgər (haqqı qəbul etməkdən) üz döndərsələr, de: Mənə Allah kifayətdir, O Allah ki, Ondan başqa bir məbud yoxdur, Ona təvəkkül etdim və O, böyük ərşin Rəbbidir” (Tövbə, 129).
Həmçinin “Əhzab” surəsində oxuyuruq: “Və kafirlərə və münafiqlərə (heç bir təklifdə) itaət etmə və (hələlik) onların sənə əziyyətlərinə əhəmiyyət vermə və Allaha təvəkkül et və Allah (bəndələrinin) işlər(in)ə vəkil olması və onları yoluna qoyması kifayət edər” (Əhzab, 48). Kafirlərin və münafiqlərin təqib və təxribatlarına məhəl qoymamaq, onların tələblərinə müqavimət göstərmək və onların əməlləri ilə ruhdan düşməmək Allaha təvəkkül etməyi tələb edir, çünki O, ən yaxşı qoruyucudur. Əslində, bu təvəkkülün əməli tələbləri səbir, ləyaqət və nəticədən qorxmamaqdır.
