برخورداری از زبان قرآن برای همه آحاد جامعه ضروری است

گروه اندیشه: مدرس علوم قرآنی در دومین کارگاه میان رشته‌ای قرآن و علوم با بیان اینکه زبان امام(ره) زبان قرآنی بود، تأکید کرد: برخورداری از زبان قرآن برای هر مسلمانی ضروری و واجب است و رهبر انقلاب نيز بر اين مطلب تأكيد كرده‎اند.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) شعبه قم، محمدعلی لسانی فشاركی، مدرس علوم قرآنی جمعه، هفتم مهرماه در دومين كارگاه ميان رشته‎ای قرآن كريم و علوم ويژه نخبگان دانشجويی كه به‌همت سازمان فعاليت‏‌های قرآنی جهاد دانشگاهی، در مجتمع ياوران حضرت مهدی(عج) قم، برگزار شد، با ارائه شيوه روش تحقيق موضوعی قرآن كريم، گفت: اين شيوه دارای بخش‌های مختلفی است كه می‎توانيم با در نظر گرفتن و اجرای آن چه از حيث روش تحقيق و چه فهم قرآن به توفيقات ارزشمند و نتايج كاربردی برسيم.

وی افزود: در مرحله مقدماتی تحقيق، ابتدا بايد واژگان و كليدواژه‎ها انتخاب شوند كه برای اين كار ابتدا محقق بايد آشنايی خود با موضوع تحقيق را بالا ببرد؛ هرچه موضوع شناخته شده‎تر باشد، كار ساده‌تری برای رسيدن به موضوع و نتايج داريم.

اين مدرس دانشگاه، خاطرنشان كرد: مطالعه اوليه نسبت موضوع، يكی از كارهايی است كه يك پژوهشگر قرآنی بايد نسبت به موضوع تحقيق، صورت دهد، از جمله عنوان درون قرآنی يا برون قرآنی بودن آن بايد بررسی شود زيرا تعريف برخی پديده‎ها و لفظ آن در خود قرآن آمده است و برخی از كلمات كه در قرآن نيست، مانند آزادی كه بايد مترادفات قرآنی را شناخت.

وی گفت: عرضه عنوان تحقيق به زبان قرآن در اين راستا، اولين كار است كه با يافتن كليد واژه همراه است؛ عنوان تحقيق، مشاوره با كارشناسان، استفاده از يافته‌ها و دانسته‎های پيشين و پژوهش در گفتارها و نوشتارها از جمله كارهايی است كه در اين بخش بايد انجام داد.

لسانی فشاركی خاطرنشان كرد: عرضه كلمات عنوان از جمله كارهايی است كه در اين بخش بايد انجام شود، عين كلمات، با هم خانواده‎هايشان در قرآن موجود هستند، وقتی موضوع تحقيق ما نماز است و كلمه نماز در قرآن وجود ندارد بايد به دنبال كلمات معنی و مترادفات آن در قرآن، يعنی صلوه، يا صل يا صلوات و ... برويم؛ برخی اوقات كليد يا كلمات عنوان در قرآن موجود نيست، مثل ادب، تشويق و تنبيه يا مديريت كه در اينجا نيز بايد به مترادفات و بحث‎هايی كه ذيل يك سری بحث‎های ديگر آمده‎اند، نظر افكند، وقتی كليد واژه را درست انتخاب كنيم می‎توانيم متردافات متعددی را پيرامون آن پيدا كنيم، پايبندی به كليدواژه مسئله مهمی در تحقيقات موضوعی است.

وی اظهار كرد: مرحله دوم از مراحل مقدماتی، اوراق برداری است كه اين كار بايد منظم و با دقت و با كاغذهای يكسان و يكنواخت به لحاظ ظاهری انجام شود، نگارش صفحه عنوان، تهيه فهرست آيات اصلی، استخراج آيات، مرتب‌سازی آيات از آخر به اول و فهرست‌سازی به‌صورت جدول و ارايه جدول سياق از ديگر فعاليت‎های بعدی در مرحله مقدماتی است.

اين مدرس علوم قرآنی با بيان اين مطلب كه مفهوم‌يابی دومين مرحله از روش تحقيق موضوعی قرآن است، خاطرنشان كرد: نگارش متن آيه اصلی، با ذكر شماره، رديف و نشانی آن، بدون نوشتن ترجمه (ترجمه مانع تدبر می‎شود)، از نكات اصلی در اين مرحله است؛ از ديگر كارهايی كه در فهم آيات و سياق به پژوهشگر، كمك می‎كند، تلاوت مكرر آيه، بررسی مفاهيم آيه، بررسی مفاهيم و سياق آن آيه با بررسی آيه قبلی و بعدی، يادداشت‌برداری از سؤالات پيش آمده در ذهن، يادداشت‌برداری منظم و هماهنگی‎هايی كه در مسير بحث با آن مواجه می‎شويم از ديگر كارهايی است كه در اين مرحله بايد آن را انجام دهيم، از ديگر نكات مهم می‎توان به بازنگری سراسری مفاهيم، از جمله اضافه كردن مفاهيم تحقيق، يادداشت برداری از نكات، نوشتن مآخذ دقيق كلمات و مراجعه به تفاسير شيعه و سنی، اشاره كرد.

وی در بيان شيوه‎های گسترش يا فشرده‌سازی تحقيق، اظهار كرد: شيوه گسترش تحقيق در موضوعی مثل انعام اينگونه است كه حيواناتی كه در قرآن به آن اشاره شده است را می‎آوريم و فهرست می‎كنيم و بعد در جايگاه‎های مختلف آن‌ها را تكميل می‎كنيم؛ مطالعه موضوعی به جای تحقيق موضوعی كه مطالعه‌ای هدفمند است كه در آن، نكات ثبت نمی‎شود؛ مرحله چهارم نيز مرحله راهكارهای تدوين و تأليف است كه در اين مرحله به مباحثی چون آماده‌سازی منابع تاليف، فهرست‌بندی ابواب و فصول و ايجاد آمادگی برای تأليف فصول از مرحل آخر است.

وی گفت: يكی از معجزات بزرگ قرآن اين است كه قرآن با هر مخاطب با فهم زبانی خود، سخن می‎گويد و مثلاً كسی كه در دبيرستان قرآن را می‎خواند يا اينكه در زمانی كه به يك مرجع تقليد نيز مبدل شد، و همان آيات را می‎خواند به‌طور قطع مشاهده می‎كند كه قرآن با همين زبان حال فعلی‌اش با او حرف می‎زند.

لسانی‌فشاركی افزود: همواره مفهوم‌سازی آيات، پس از قرائت آغاز می‎شود، بايد آنچه كه به ذهن می‎رسد را تفكيك و ثبت كنيم، در اين ديدگاه موضوعی، سؤال، خودش جواب است، پس از تمركز روی آن آيه و تفكيك معنای و پرسش‎ها، با آيات ديگر، ارتباط برقرار می‎كنيم، بايد دريافت‎های خود را از آيه اصلی ثبت كنيم زيرا غلط يا درست بودنش بعداً در سير مفهوم‌سازی مشخص می‎شود.

وی گفت: برخورداری از زبان قرآنی برای هر مسلمانی واجب است و رهبر انقلاب نيز بر اين مطلب تأكيد كرده‎اند كه فرهيختگان ما بايد در كلامشان عبارات قرآنی به كار ببرند يعنی زبان قرآنی پيدا كنند؛ آن هم نه به شكل رسمی و غلوآميز بلكه به شكل عادی و محاوره‎ای زبان و ادبيات قرآنی داشته باشیم.

اين مدرس قرآن با بيان اين مطلب كه برای تدبر و فهم در قرآن نيازی به قواعد عربی نيست، تصريح كرد: تمركز روی لغات و قواعد عربی مانعی جدی در برابر فهم قرآن است؛ درست است كه قالب قرآن، عربی است ولی اين زبان مبين است و هر كسی با هر زبانی كه به سراغ قرآن برود، می‎تواند منظور قرآن را درك كند و نيازی به دانستن قواعد زبانی عربی نيست، البته اين معنا را نبايد با فرض هيچ دانستن از زبان عربی مفروض كرد.

وی اظهار كرد: در ترجمه قرآن نبايد درگير كلمات و لغات شد، حتی كودكان نيز وقتی كه می‎خواهند زبان مادری را بياموزند به سير كلمات دقت می‎كنند و می‎فهمند و مطمئناً معنای لغاتی را كه می‎گويند را نمی‌دانند.

لسانی فشارکی تأکید کرد: حتی بعد از زمانی كه تازه به سخن می‎آيند نيز برخی از معانی لغاتی را كه به كار می‎برند نمی‎دانند، آيت‌الله طالقانی اولين كسی بود كه پس از صدر اسلام به اين نكته اشاره كرد كه قرآن نسخه تدوينی عالم تكوين است و عالم تكوين نسخه تدوينی قرآن است؛ اين است كه وقتی كسی با قرآن مأنوس شد، همچون امام راحل زبان قرآنی پيدا می‎كند و تمام سخنرانی‎هايشان با زبان قرآن انجام می‎شود.