بررسی چهره ترسیم شده از اسلام و مسلمانان در دانشنامه ویکی‌پدیا
گروه فضای مجازی: طرح پژوهشی «تصویرپردازی دایره‌المعارف‌های آزاد اینترنتی نظیر ویکی‌پدیا در جهان اسلام» در پژوهشکده ارتباطات فرهنگی بین‌الملل توسط مجتبی تویسرکانی و با نظارت علمی دکتر عبدالله بیچرانلو پایان یافت.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، و بنابر اعلام مدیریت پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات اجرای طرح «تصویرپردازی دایره‌المعارف‌های آزاد اینترنتی نظیر ویکی‌پدیا در جهان اسلام» در پژوهشکده ارتباطات فرهنگی بین‌الملل توسط مجتبی تویسرکانی و با نظارت علمی دکتر عبدالله بیچرانلو پایان یافت.
بنا بر این گزارش، هدف اصلی این پژوهش، کشف چهره ترسیم شده از اسلام و مسلمانان در دانشنامه ویکی‌پدیا بوده و برای این منظور، یکصد مدخل ویکیپدیای فارسی و یکصد مدخل ویکیپدیای انگلیسی که با موضوعات جهان اسلام در ارتباط هستند با روش تحلیل محتوای کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتهاند.
روش این بررسی این گونه بوده است که پژوهشگر از میان محتوای این مدخلها، آن دسته از عباراتی مورد لحاظ واقع شدهاند که به نحوی از انحاء یکی از وجوه مثبت یا منفی پنج مقوله دووجهی «رأفت - خشونت»، «توسعه - عقبماندگی»، «رعایت حقوق بشر - نقض حقوق بشر»، «مردمسالاری و برابری - استبداد و نابرابری» و «همگرایی - واگرایی» را صراحتاً یا ضمناً به یکی از مراجع 9 گانه «ماهیت اسلام»، «متون و تعالیم اسلامی»، «شخصیتهای طراز اول اسلام»، «علمای اسلام»، «جوامع و کشورها اسلامی»، «رهبران جوامع و کشورهای اسلامی»، «حکومتهای اسلامی»، «گروههای اسلامی» و «مسلمانان» معطوف کرده باشند، مورد بررسی قرار داده است.
هدف دیگر این پژوهش، «تعیین شیوههای ثبت تصاویر مربوط به جهان اسلام در ویکیپدیای فارسی و نقش گروههای مختلف کاربری در آن» بوده که از طریق مداخله مستقیم پژوهشگر در فرآیند ویرایش و تصحیح مقالات این دانشنامه صورت پذیرفته است.
نتایج تحقیق بیانگر آن است که از میان 4023 عبارت ارزشگذارانه پیرامون موضوعات مختلف جهان اسلام در ویکیپدیای فارسی و انگلیسی، 1994 گزاره (49.57%) به بیان ابعاد و ویژگیهای مثبت جهان اسلام و 2029 گزاره (50.43%) نیز به ذکر موارد منفی اختصاص داشته است.
بنابراین، تصویر کلی ارائه شده از جهان اسلام در ویکی‌پدیا تقریباً خنثی بوده و تنها به میزان بسیار کمی متمایل به بازنمایی چهرهای منفی از اسلام است.
بیشترین عبارات ثبت شده در مقالات ویکی‌پدیا در خصوص جهان اسلام به ترتیب مشتمل بر مقولات خشونت (18.94%)، نقض حقوق بشر (16.16%)، توسعه و پیشرفت (14.14%) و رعایت حقوق بشر (11.38%) میباشند.
نکته دیگر اینکه بازنمایی جهان اسلام در ویکیپدیای انگلیسی در مجموع مثبت (1163 گزاره مثبت در برابر 1086 گزاره مفنی) ولی در ویکیپدیای فارسی منفی (831 گزاره مثبت در برابر 934 گزاره منفی) است.
همچنین مشخص شد که اگرچه در ویکیپدیای فارسی تعداد کاربران دارای دسترسی مدیریتی با گرایشهای غیرمذهبی از همتایان مذهبی آنان بیشتر است، اما کاربران دارای دسترسی مدیریتی و دیوانسالاری، جهتگیری آشکار و صریحی علیه اسلام و کاربران مذهبی در ویکیفا از خود نشان نمیدهند و بازنمایی جهان اسلام در ویکیپدیای فارسی (چه در ابعاد مثبت و چه در ابعاد منفی آن) اغلب از سوی ویراستاران عادی و کاربران تأییدشده صورت میپذیرد.
