تولید انبوه محتوای دینی؛ راهکار تحقق امر به معروف و نهی از منکر در فضای مجازی

امر به معروف و نهی از منکر در فضای مجازی به همراه توسعه دیگر مؤلفه‌های دینی گسترش پیدا می‌کند. امر به معروف در فضای مجازی مبتنی بر همکاری مشارکتی بوده و اساس آن همفکری و فعالیت بر مبنای دانش و شناخت است.

ضرورت اجرای امر به معروف و نهی از منکر به زمان و مکان و یا نوع محیط وابسته نیست و هر کجا که نیاز است چه در دنیای حقیقی و چه مجازی باید امر به معروف و نهی از منکر انجام شود.

امر به معروف و نهی از منکر در فضای مجازی کاری بس بنیادی و نیازمند مطالعه و اتخاذ تدابیر مناسب است، زیرا به قدری جوامع و اقشار تحت تأثیر پیام‌ها و هرزنامه‌ها قرار می‌گیرند که زندگی واقعی آنان را تحت الشعاع قرار می‌دهد.

با توجه به فعالیت گسترده دشمنان اسلام و سفره‌های آلوده به گناهی که برای کاربران اینترنتی که بیشترشان را قشر جوان تشکیل می‌دهند پهن شده، پس دنیای مجازی بیشتر باید مورد توجه قرار گیرد. اگرچه در این زمینه کم کار شده‌ است.

مصادیق عملیاتی شدن مفهوم امر به معروف و نهی از منکر در فضای مجازی آن‌قدر زیاد است که قابل شمارش نیستند. ایجاد اتاق‌های مذهبی در فضای چت، که بیشتر کاربران اینترنتی، در این فضا دست و پنجه نرم کرده‌اند، می‌تواند در این حوزه قرار گیرد.

همچنین می‌توان با ایجاد پایگاه‌هایی در سطوح و رشته‌های مختلف در فضای مجازی و ایجاد ارتباط بین کاربران مذهبی در آن پایگاه، از آلوده شدن کاربران مذهبی و دینی به محیط‌های ناسالم جلوگیری کرد.

ایجاد پایگاه‌های علمی برای پشتیبانی کاربران مذهبی، می‌تواند یکی از وظایف نهادهای دینی فعال در فضای مجازی در زمینه امر به معروف و نهی از منکر باشد. چون وقتی با کاربران مذهبی گفت‌وگو می‌کنیم، اکثر آنها از عدم وجود یک بانک اطلاعاتی بزرگ و تأثیرگذار گله‌مند هستند.

راه‌‌های مختلف دیگری برای ورود «امر به معروف و نهی از منکر» در فضای مجازی وجود دارد یکی از آنها ارائه اطلاعات، مقالات، پژوهش‌های مختلف و بیان جنبه‌های حقوقی و حقیقی امر به معروف و نهی از منکر در سایت‌های علمی و پژوهشی است، تا کسانی که جویای مطالبی در این زمینه هستند به آنها دست پیدا کنند.

بلاگران مذهبی خیلی بیشتر و بهتر از سایت‌های مذهبی می‌توانند در این زمینه نقش‌آفرین باشند. البته نمی‌توان منکر عملکرد و دستاورد‌های سایت‌های مذهبی شد. باید قبول کنیم که قشر جوان جامعه ما که اکثریت کاربران فضای مجازی را تشکیل می‌دهند کمتر به سایت‌ها توجه می‌کنند و بیشتر به وبلاگ‌ها تمایل دارند.

لازم است امر به معروف در فضای مجازی با همت شبکه انسان‌های متقی، آگاه و دلسوز جامعه هدایت شود. امر به معروف در فضای مجازی مبتنی بر همکاری مشارکتی بوده و اساس آن همفکری و فعالیت بر مبنای دانش و شناخت است. نقش دولت در این جریان نیز مهم و حساس است . دولت می‌تواند حمایت و پشتیبانی از مراکز و سازمان‌هایی که در این زمینه فعال هستند، بر عهده گیرد.

دولت باید تمام این مراکز را تحت چتر حمایتی خود قرار داده و جایگاهی برای آنها ایجاد کند. البته این کار باید چندین سال قبل اجرا می‌شد که متأسفانه هنوز هم به‌ صورت متمرکز و حساب شده چنین چیزی تعریف نشده‌ است. دولت نباید به‌ صورت مستقیم و بزرگ‌منشی وارد این جریان شود. بلکه می‌تواند با کمی دقت و تأمل و با برنامه‌ریزی حساب شده، نقش اصلی خود که کمک به پیشرفت وبلاگ‌نویسی دینی و مذهبی است، ایفا کند.

بسترسازی یکی از مباحث مهم دیگر در امر به معروف و نهی از منکر توسط دولت است و در این زمینه حکومت جمهوری اسلامی و حکومت‌های اسلامی دیگر باید برای ورود این مفهوم به فضای مجازی بسترسازی کنند. بسترسازی به این معنا که ما بیاییم در فضای مجازی با برگزاری مسابقات مثبت عملی و اسلامی، برگزاری برنامه‌های آموزشی آموزنده، برنامه‌ریزی‌ها و جهت‌دهی‌ها، مفهوم امر به معروف و نهی از منکر را جا بیندازیم.

گسترش مفهوم امر به معروف و نهی از منکر در فضای مجازی تابع عواملی درونی و بیرونی است. در دایره عوامل بیرونی این مفهوم در کنار توسعه دیگر مولفه‌های دینی گسترش می‌یابد و در دایره عوامل درونی در گستره خود فضای مجازی تعریف مفهوم معروف و منکر در مرحله اول اهمیت به‌سزایی دارد.

پس از آن تولید محتوای انبوه معروف با استفاده از سیستم انتشار سریع و صحیح اطلاعات دینی توسط نهادهای رسمی و فردی می‌تواند یکی از مهم‌ترین مصادیق عملیاتی شدن این مفهوم در فضای مجازی به‌شمار آید. ارائه محتوای معروف دینی در قالب محتوایی صحیح از سویی و نحوه ارائه آن با روش‌های جذاب از سویی دیگر در کاربردی شدن این مفهوم نقش مهمی ایفا می‌کنند.

در این میان نیازسنجی مخاطبان و شناخت آن و انتقال پیام معروف دینی متناسب با شرایط مخاطب، هدف از مهم‌ترین عوامل اجرایی شدن امر به معروف و نهی از منکر در فضای مجازی است. امر به معروف و نهی از منکر باید در فضای حقیقی فراگیر شود، در این شرایط است که همه این فریضه را وظیفه خود می‌دانند و کاربران فضای مجازی نیز خود را ملزم به انجام امر به معروف و نهی از منکر در فضای فعالیتی خود خواهند کرد.

حال می‌توان نتیجه گرفت که در بحث امر به معروف و نهی از منکر باید با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کلان و تعیین نقش هر یک از بخش‌هایی که در ترویج و فرهنگ‌سازی امر و به معروف و نهی از منکر دخیل هستند در کنار حمایت به عنوان قله هرمی که می‌تواند بر این رفتارها و به نوعی مجموعه‌هایی از این افراد که از کاربران اینترنت پشتیبانی و خدمات‌رسانی می‌کنند، نقش مؤثری داشته‌باشد.

رسول خدا (ص) فرمود: کسى که امر به معروف یا نهى از منکر کند یا راهنمایى به خیر کند یا در مقام مشورت رأیش بطرف خیر باشد خود شریک آن کار خیر است و هر کس بکار بد دستور دهد یا راهنمائى کند و یا نظر مشورتى بد داشته باشد خودش شریک خواهد بود.(خصال-ترجمه فهرى، ج‏1، ص 156)

یادداشت از وهاب خدابخشی