تدوین نظام اقتصادی اسلامی برای کارایی ابزارهای نوین
گروه اقتصاد: حبیبیان نقیبی ضمن بیان اینکه برای موفقیت ابزارهای نوین اقتصادی باید نظام خاص اقتصادی اسلامی را طراحی کنیم، گفت: برخی از ابزارهای تأسیسی اسلامی در سطح بین‌المللی نیز نفوذ داشته‌اند.
حجت‌الاسلام و‌المسلمین مجید حبیبیان نقیبی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، به بیان نکاتی درباره ابزارسازی‌های نوین اقتصادی در فقه اسلامی و دلایل عدم کارایی برخی از ابزارهای تأسیسی در اقتصاد اسلامی پرداخت و عنوان کرد: چون این اجماع در میان همه نظریه‌پردازان اقتصاد اسلامی وجود داشت که نمی‌توان از اوراق قرضه به عنوان نماینده ابزارهای بازار سرمایه متعارف به خاطر ربوی بودنشان، در جوامع اسلامی استفاده کرد، صاحب‌نظران اقتصاد اسلامی به تلاش برای طراحی ابزارهای نوین اقتصادی پرداختند.
نفوذ ابزارهای نوین اقتصادی اسلامی در سطح بین‌المللی
وی افزود: اندیشمندان اقتصاد اسلامی تلاش کردند ابزارهایی را طراحی کنند که محدودیت اوراق قرضه را نداشته باشند. در یک زمان 14 نوع اوراق اسلامی را طراحی کرده بودند که برخی از این‌ها همانند اوراق اجاره، در سطح بین‌المللی نفوذ کردند و وارد بازارهای مختلفی از جمله بازارهای غیراسلامی هم شدند.
عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: اوراق مشارکت در داخل کشور و برای همه مردم مشهور و آشنا هستند، اوراق مربحه، اوراق و استصناع نیز از جمله ابزارهایی هستند که اندیشمندان اقتصاد اسلامی برای استفاده در معاملات در کشورهای اسلامی طراحی کردند.
عدم اقبال برخی ابزارها
حبیبیان ادامه داد: بیشتر ابزارهایی که اندیشمندان اقتصاد اسلامی طراحی کرده‌اند با این رویکرد طراحی شده‌اند که ما اصل نظام اقتصادی و بازار سرمایه متعارف را بپذیریم و اگر در درون این بازار، ابزارهایی همانند اوراق قرضه وجود دارند که با آموزه‌های اقتصاد اسلامی سازگار نیستند تلاش کنیم که این اوراق را جایگزین ابزارهای اقتصاد متعارف کنیم.
مدرس اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: با تلاش اندیشمندان مسلمان، ابزارهایی همانند اوراق مشارکت، مرابحه، استصناع، مساقات، مزارعه و... طراحی شد که بخشی از این ابزارها در داخل و خارج از کشور با اقبال مواجه شد اما متأسفانه برای برخی از این ابزارها تقاضای کافی وجود ندارد و در حد طراحی و انتشار محدود باقی ماندند.
دلبل عدم موفقیت برخی ابزارها
وی درباره دلایل عدم موفقیت برخی از ابزارهای نوین اقتصادی اظهار کرد: دلیل اصلی این مشکلات این است که ما تلاش کردیم ابزارهایی را سازگار با آموزه‌های اسلامی در درون ساختار نظام اقتصادی متعارف طراحی کنیم. اگر این ابزارها همه ویژگی‌های یک ابزار اسلامی را هم داشته باشند چون نظام حاکم، یک نظام اقتصادی متعارف است، لزوماً این ابزارها نمی‌توانند کارایی لازم را داشته باشند.
باید نظام اقتصادی خاص خود را طراحی کنیم
حبیبیان عنوان کرد: رویکردی که برای حل این مشکلات توسط اندیشمندان اقتصاد اسلامی مطرح می‌شود این است که ما به جای اینکه سعی کنیم ابزارهای نوین اقتصادی را در دل اقتصاد متعارف طراحی کنیم و به‌کار گیریم، باید نظام اقتصادی خاص خود را طراحی کنیم و چون این نظام نوین اقتصادی به برخی نهادها و ابزارها نیاز دارد، آن‌گاه به فکر تأسیس و بکارگیری ابزارهای تازه باشیم.
عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: آن ابزارهایی که در دل یک اقتصاد اسلامی و براساس اصول اسلامی برای استفاده در روابط اقتصادی طراحی می‌شوند بهتر از ابزارهای برآمده از اقتصاد متعارف می‌توانند در جهت پاسخگویی به مشکلات اقتصادی و برطرف کردن آن‌ها کارایی داشته باشند.
حبیبیان در پایان این گفت‌وگو اظهار کرد: ما باید ابزارهایی را مناسب با ساختار اقتصادی خود طراحی کنیم نه اینکه به فکر جایگزین کردن ابزارهای اسلامی در دل یک اقتصاد متعارف باشیم به همین دلیل است که بسیاری از ابزارهایی که در درون این اقتصاد متعارف با هدف پیاده شدن احکام اسلامی در معاملات اقتصادی تأسیس شده‌اند مورد اقبال چندانی قرار نگرفته‌اند. به عنوان مثال، دیفرانسیل اتومبیل تویوتا، یک ابزار مناسب برای اتومبیل تویوتا و بسیار خوب و کارا است اما اگر این را برای استفاده در اتومبیل پیکان جایگزین کنیم، اصلا کارایی نخواهد داشت.
