وقف از مظاهر عالی تمدن است/ تشکیل کارگروه حل مشکلات وقف در مجلس
گروه اقتصاد: حجت‌الاسلام بیگی وقف را از مظاهر عالی تمدن و انسان‌دوستی دانست و گفت: مجلس قصد دارد کارگروهی تشکیل دهد و تصمیمات لازم در زمینه حل مشکلات حوزه وقف اتخاذ کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین روح‌الله بیگی، رئیس فراکسیون وقف مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بحث درباره جایگاه وقف در اقتصاد اسلامی و نقش مجلس شورای اسلامی در بهبود جایگاه وقف در جامعه و رفع مشکلات موجود در این حوزه پرداخت و گفت: یکی از آموزه‌های باقی‌مانده از میراث گذشته که هنوز در بین جوامع اسلامی رایج می‌باشد، موضوع وقف است. بخش مهمی از وقف، بنیادی در جهت حفظ و نگهداری میراث علمی و توسعه و حمایت از بقای آن بوده است.
وقف ازعوامل شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی
وی افزود: بدون تردید، اگر به مقوله وقف، به طور همه‌جانبه نگریسته شود و اهمیت این سنت نبوی آشکار شود، سهم عمده‌ای در تحول ساختار فرهنگی و توسعه علمی و اقتصادی کشورهای اسلامی ایفا خواهد کرد. نظام کاربردی وقف در شئون مختلف اجتماعی، از گستردگی و تنوع فراوانی برخوردار است و بدون شک یکی از عوامل مهم شکوفایی فرهنگ و توسعه تمدن اسلامی، تجلی روحیه انفاق، ایثار، فداکاری و نیکوکاری در قالب سنت وقف بوده است.
رئیس فراکسیون وقف مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: در این‌جا لازم می‌دانم اشاره‌ای به جایگاه وقف در فرهنگ‌های مختلف داشته باشم. وقف فقط مختص به اسلام نیست. وقف در زمان رومیان نیز وجود داشته است. دولت روم، فردی را مأمور کرد تا پیوسته بر اجرای شرایط تعیین شده از سوی وقف کنندگان نظارت داشته باشد. در مصر باستان، وقف از نوع نگهداری عین مال و غیر قابل تملیک و تملک بودن آن وجود داشت.
وقف در سایر ادیان و مذاهب
وی افزود: عمل نیکوی وقف در ایران باستان به گونه‌ای گسترش یافته بود که 130 سند در باب خیرات در نهاد آتشکده‌ها ثبت شده است. تاریخ اندیشه وقف به حضرت ابراهیم(ع) برمی‌گردد و اوقاف ایشان هم‌چنان موجود و شناخته شده است. حضرت ابراهیم(ع) هرجا که اقامت می‌گزیدند، قربانگاهی را تأسیس نموده و یک‌دهم آن‌چه را به‌دست آورده بودند، قربانی می‌کردند. یهودیان اماکنی را برای اجرای مراسم مذهبی خود وقف می‌کردند. در جهان مسیحیت برای پناهگاه‌ها، دیرها، پرستشگاه‌ها، مدارس و بیمارستان‌ها موقوفاتی وجود داشته است.
نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با اشاره به وجود فراوان وقف در کشورهای غیراسلامی اظهار کرد: در کشورهای غیراسلامی هم شاهد هستیم که وقف به میزان فراوان موجود است. در فرانسه، وقف اولادی شکل گرفته است. در قانون فرانسه چنین آمده است که وقف بر امور خیریه عبارتست از اختصاص دادن مال معینی از دارایی و سرمایه برای همیشه به عمل خیر اعم از این‌که عام باشد یا خاص. در ژاپن نیز شرکت‌هایی نظیر هوندا موتور، سونی و میتسوبیشی دارای بیشترین اعمال و فعالیت‌های وقفی هستند.
وقف از مظاهر عالی تمدن و انسان‌دوستی
نویسنده کتاب «نقش وقف در توسعه تمدن اسلامی» ادامه داد: در آمریکا بخش‌های خصوصی از جمله راکفلر، کارنگی و فورد با انگیزه‌های مختلف با ایجاد مؤسسات خیریه فعالیت می‌نمایند و در انگلستان با تشکیل انجمن خیریه مرکزی، 4 تا 7 درصد در آمد املاک موقوفه به امور خیریه اختصاص یافته است. در آلمان و سوییس پذیرفته شده است که وقف مال به صورت مستقیم جریان داشته باشد، اما خوشبختانه وقف در دین مبین اسلام، تکامل یافته‌تر و هدفمندتر مورد توجه قرار گرفته است.
بیگی تأکید کرد: با استفاده از وقف، می‌توان ضمن کمک به توزیع عادلانه ثروت و تحقق عدالت اجتماعی، منابع مالی لازم را جهت ایجاد کسب و کار فراهم کرد. می‌توان ادعا کرد که یکی از مظاهر عالیه تمدن، انسان‌دوستی و منابع تعلیم و تربیت در ایران و سایر کشورهای اسلامی، اوقاف و صدقات جاریه است که بیش از هزار سال است از درآمدهای آن بهترین حوزه‌های علمیه، بیمارستان‌ها، خانه‌ها و مکان‌های دیگر ساخته شده که هزاران مجتهد، دانشمند و پزشک از آن برخاسته‌اند. وقف یکی از موضوعات مهم اسلامی است که تعاون و حس نوع‌دوستی در آن مشهود و راهکاری برای حل مشکلات مردم است.
وقف کمتر مورد تحقیق پژوهشگران قرار گرفته است
رئیس فراکسیون وقف مجلس، سنت حسنه وقف را نهادی بشری، عقلانی، غریزی و دیرپا در جهان دانست و گفت: مسئله وقف و امور خیریه، اختصاص به دین، آیین، کشور و جامعه خاص ندارد. وقف بین کلیه ادیان و جوامع مشهور جهان و حتی آیین‌های شبه دینی و نیز اقوام و نژادهای مختلف جهان و منطبق بر سنت‌های رایج بین آنان، وجود داشته و دارد و آثار و برکات به جای مانده آن موجود و سرتاسر جهان را فرا گرفته است. البته مسئله وقف در دین اسلام و بین مسلمانان تکامل یافته‌تر و هدفمندتر مورد توجه قرار گرفته است.
بیگی ادامه داد: وقف از جمله موضوعاتی است که به رغم ظرفیت وسیع آن در شمول مباحث کاربردی اقتصادی، علمی، پژوهشی و اجتماعی، کمتر مورد تحقیق پژوهشگران قرار گرفته است و جز اندکی در بعد فقهی، در دیگر ابعاد آن، تحقیقات جامع علمی صورت نگرفته است. شکوفایی تمدن عظیم اسلامی در گذشته مرهون تلاش‌هایی بوده است که وقوع دوباره آن امری ممکن است.
نویسنده کتاب «نقش وقف در توسعه تمدن اسلامی» عنوان کرد: آن‌چه تمدن اسلامی را از تمدن‌های دیگر تاریخ ممتاز می‌سازد، تحول و توسعه‌ای همه جانبه در ارکان اجتماعات بشری است، بی‌آن‌که دین و دینداری به عنوان مقوله‌ای در تزاحم با آن باشد. نه تنها دینداری تمدن اسلامی هیچ تزاحمی با توسعه و تعالی دانش و هنر و تفکر نداشته است، بلکه مبنای تمامی حرکت‌های فکری و علمی و توسعه عدالت و رفاه، بوده است.
ضرورت بازنگری در میراث گذشته
رئیس فراکسیون وقف مجلس شورای اسلامی، بازنگری و بازآموزی از میراث گذشته خود را بیش از هر زمان دیگر لازم دانست و اظهار کرد: ما در مقطعی از تاریخ خود به سر می‌بریم که نیاز فراوانی به درس‌آموزی از میراث گذشتگان خود داریم. موضوع توسعه در جوامع اسلامی، اگر براساس الگوهایی باشد که صرفاً براساس تقلید و نمونه‌برداری از جوامع غیراسلامی اتخاذ شده است، هرگز به سرانجامی خوش نائل نخواهد آمد.
نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، خاطرنشان کرد: برنامه‌ریزان و طراحان توسعه در جوامع اسلامی باید این شناخت را پیدا کرده باشند که توسعه تمدن اسلامی، هماهنگ و متخذ از آموزش‌های اسلامی بوده است. اگر این برداشت صحیح از تاریخ گذشته را داشته باشیم .عقب‌ماندگی خود را جز در پشت کردن به این تاریخ نخواهیم یافت. ما محصول تبعیت از گذشته فرهنگی خود نیستیم. ما مسئول سرپیچی و عصیان در برابر فرهنگ گذشته‌ایم. هیچ تجدد و تمدن نوینی مگر در آموزش و بازنگری نسبت به سنت گذشته حاصل نخواهد شد.
تشکیل کارگروه حل مشکلات حوزه وقف در مجلس
بیگی در پاسخ به این پرسش که آیا لازم نیست در مجلس برای بهبود عملکرد موقوفات در کشور، در قوانین موجود بازنگری شود یا قوانین تازه‌ای تصویب شود، اظهار کرد: چند هفته پیش در مجلس شورای اسلامی با حضور نمایندگان مجلس، مدیران کل سازمان اوقاف و امور خیریه کل کشور و رئیس سازمان اوقاف، جلسه‌ای در ساختمان مشروطه داشتیم و در آن‌جا بحث‌هایی در این زمینه صورت گرفت. مجلس و شخص آقای لاریجانی، اعلام آمادگی کردند که کارگروهی تشکیل شود و تصمیمات لازم در این زمینه گرفته شود. همچنین طرحی را برای ساماندهی مساجد، حسینیه‌ها و نمازخانه ها در دست اجرا داریم و این کمک بیشتری برای وقف است.
نویسنده کتاب «نقش وقف در توسعه تمدن اسلامی» ادامه داد: ریاست محترم مجلس عنوان کردند که برخی از کارخانجات را که متعلق به دولت است؛ برای کمک به فقرا وقف کنیم و در اختیار سازمان اوقاف قرار دهیم. مجلس آمادگی خود را در این زمینه اعلام می‌کند. خوشبختانه بزگترین فراکسیون در مجلس شورای اسلامی، فراکسیون احیای موقوفات و امامزادگان و مساجد است که 255 نفر از نمایندگان عضو آن هستند و این نشان از اقبال و استقبال نمایندگان به فرهنگ حسنه و اصیل وقف است.
مجلس آماده همکاری با سازمان اوقاف
وی ارتقای نقش و جایگاه وقف در توسعه اجتماعی و اقتصادی کشور، حمایت و توسعه عمران و آبادانی، تبدیل بقاع متبرکه به قطب‌های فرهنگی مذهبی کشور، اعتلا و گسترش اسلام ناب محمدی(ص) و مکتب ائمه معصومین(ع) در جامعه، گسترش فرهنگ خیرخواهی، اصلاح و تقویت ساختاری و توسعه تشکیلات وقف متناسب با برنامه رشد و تعالی کشور و تلاش برای تحقق اصل 44 قانون اساسی را از اهداف فراکسیون احیای وقف و منزلت امامزادگان و مساجد دانست و عنوان کرد: نماینگان مجلس، آماده هستند تا در این زمینه کمک‌های بیشتری را نسبت به واقفان و نیک‌اندیشان و همچنین سازمان اوقاف و امور خیریه داشته باشند.
رئیس فراکسیون وقف مجلس شورای اسلامی در پایان با اشاره به عدم بهره‌وری برخی از موقوفات اظهار کرد: بنده مدیر‌کل سازمان اوقاف بوده و اکنون مشاور سازمان اوقاف و امور خیریه و رئیس فراکسیون احیای وقف هستم و به خوبی اطلاع دارم که برخی از موقوفات، عایدی ندارند، اما از سوی دیگر، در برخی موارد شرعاً صحیح نیست که این موقوفات احیاء شوند و الزاماً باید اعتباراتی برای احیای موقوفاتی که درآمد ندارند و از جای دیگر هم نمی‌توان این را تأمین کرد، در اختیار سازمان اوقاف باشد و مجلس این آمادگی را دارد که برای حل مشکلات این حوزه، همکاری‌های لازم را انجام دهد.
