عوامل ضعف نظام توزیع و استقبال از هایپرمارکت‌ها
گروه اقتصاد: عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران، حاکمیت مدیریت ناکارآمد بر فروشگاههای زنجیره‌ای داخلی را از دلایل ضعف آنها و تنوع، کیفیت و قیمت محصولات فروشگاههای خارجی را از عوامل اصلی استقبال از این فروشگاه‌ها دانست.
محمد خوش‌چهره، عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، درباره مشکلات موجود در حوزه توزیع کالا و دلایل رشد برخی فروشگاههای زنجیره‌ای خارجی همانند هایپرمارکت‌ها در کشور گفت: دلایل رشد هایپرمارکت‌ها با بررسی مشکلات اقتصادی داخلی کشور میسر می‌شود. ما اشکالات زیادی در اقتصاد ملی خود داریم و به یک بیان ساده، به هیچ وجه، نظام جمهوری اسلامی، استحقاق فقر، تنگدستی و نابسامانی‌هایی همانند بیکاری و... را ندارد.
نظام تولید ما اشکالات بنیادی دارد
عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: عده‌ای برای بررسی این مسئله که دلیل پدید آمدن این اشکالاتی که در بازار ایران وجود دارد و متناسب با ظرفیت و شأن نظام جمهوری اسلامی ایران نیست، به مطالعات بخشی روی آورده‌اند، همانند آن‌چه که شما وارد شده و به بررسی آن می‌پردازید و تولید، توزیع و مصرف را در نظر می‌گیرید.
وی افزود: ما آشفتگی‌های زیادی در شیوه مصرف خود داریم و الگوهای مصرف ما اصلا تناسبی با تلاش، کار و درآمد ما ندارد. تحقیقات نشان می‌دهد، ما به اندازه آن‌چه که مصرف می‌کنیم، تولید نمی‌کنیم. نظام تولید ما اشکالات بنیادی دارد و وابستگی‌ها و آسیب‌هایی که امروزه در حوزه تولید، مخصوصا در حوزه تولیدات کشاورزی و صنعت کارگاهی داریم، ناشی از آشفتگی‌ها در نظام تولیدی ما بوده و بخش‌هایی از اقتصاد ایران همچون کشاورزی و صنایع، تحت فشارهای فزاینده است.
در نظام تصمیم‌گیری کشور اشکالات اساسی وجود دارد
نماینده پیشین مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در تبیین اشکالات حوزه توزیع کالا در کشور اظهار کرد: اشکالات عمده توزیع کالا در کشور، از نظر غیراقتصادی بودن است که هزینه‌ها را بالا برده و در بخش توزیع، میزان سهم در رعایت الزامات و اصول تولید بهینه (جی ام پی) مشخص نیست که باید مشخص شود و در صورت شفاف شدن این موضوع خواهیم دید که ما جزء پرهزینه‌ها در این حوزه هستیم.
خوش‌چهره برخی از اشکالات اقتصاد ایران را به سطح نظام تصمیم‌گیری مربوط دانست و عنوان کرد: به خاطر اشکالات اساسی که در نظام تصمیم‌گیری در کشور وجود دارد، شاهد فرصت‌ها، اشکالات و انحرافاتی هستیم که ایجاد رانت و شکاف طبقاتی می‌کند. به خاطر این مشکل و فرصت‌های ناشی از درآمدهای توزیع، که الان در ایران وجود دارد، شاهدیم که معاملات شکر، آهن، شمش و... چند دست می‌گردد.
برخی مسئولان از تخصص و تبحر کافی برخوردار نیستند
عضو هیئت‌علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: علاوه بر اختلالاتی که این افراد در درآمدها و توزیع در کشور ایجاد می‌کنند، این‌ها از مالیات که درآمد دولت را شکل می‌دهد، معاف هستند. برای بررسی این اختلالات باید ببینیم در چه سطحی می‌خواهیم مشکلات ایران را نگاه کنیم. بسیاری از این مشکلات، ناشی از نظام نامناسب تصمیم‌گیری، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، قانون‌گذاری، عدم جامعیت و عدم درک صحیح از وضعیت کشور و مشکلات موجود است.
وی با اشاره به غیرکاشناسی بودن بسیاری از تصمیمات در کشور، اظهار کرد: متاسفانه شاهد اشکالاتی اساسی در بعضی از تصمیم‌گیری‌های مسئولان هستیم؛ این اشکال به نبود ظرفیت‌های ناشی از مسئولیت افراد که باید در حوزه اقتصاد از یک درایت، تخصص و تبحر برخوردار باشند یا تصمیمات‌شان مبتنی بر یک فرآیند کارشناسی باشد، برمی‌گردد. بسیاری از مسئولین، باورها، سلایق و ایده‌های شخصی خود را اساس تصمیم‌گیری و مخصوصاً تصمیم‌گیری‌های اقتصادی قرار می‌دهند.
تنوع، کیفیت و قیمت محصولات؛ دلایل استقبال از هایپرمارکت‌ها
وی افزود: اکنون شبکه توزیع ما در ایران، بیشتر توسط مغازه، بقالی و سوپرمارکت است که تعداد زیادی هم هستند و صنعت خرده‌فروشی، هم‌چنان یکی از پرسودترین صنایع در ایران است. برخی می‌گویند به خاطر اشتغالی که این شبکه‌های توزیع دارند، به آنها دست نزنید، ولی بسیاری از صاحب‌نظران با توجه به منظر اقتصادی، به تجمیع معتقدند. اما باید دانست که تجمیع این شبکه توزیع و رساندن سطح کیفیت آنها به وضعیتی همانند همین هایپرمارکت‌ها و ... مستلزم رقابت‌هایی در مورد کیفیت و قیمت است.
خوش‌چهره ادامه داد: در همه جای دنیا، برای بهبود وضعیت فروش محصولات، کیفیت، تنوع و قیمت محصولات خود تلاش‌های گسترده‌ای صورت می‌گیرد و ما این مجموعه را در ایران نداریم و این استقبالی که از فروشگاههای خارجی موجود در کشور ما می‌شود، به خاطر تنوع، کیفیت و قیمت محصولات و فرصت خرید مناسبی است که از نظر زمان برای تجمیع کالاها پیش می‌آید و بعضاً هم برخی تلاش کردند که قیمت کالاها از آن سطحی که هست هم پائین بیاید.
وجود ضعف مدیریتی در فروشگاههای بزرگ
نماینده پیشین مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، تاکید کرد: مردم ترجیح می‌دهند به فروشگاه‌هایی مراجعه کنند که هم از نظر کیفیت و هم از نظر قیمت، شرایط مناسبی را برای عرضه کالا ایجاد می‌کنند و هم رضایت بیشتر خانوارها و حمایت بیشتر از تولیدات با کیفیت و با حاشیه سود کم‌تر را فراهم نمایند.
وی در پایان، ضعف مدیریتی را از دیگر مشکلات موجود در حوزه فروشگاههای بزرگ در کشور دانست و گفت: این‌ها موردهای قابل اقتباس داخلی هم هست و بخشی از آن به مدیریت برمی‌گردد که ضعف مدیریت در توزیع فروشگاههای بزرگ را نشان می‌دهد. به علت فقدان بینش کافی نسبت به چگونگی اداره این فروشگاه‌ها و عوامل موثر در موفقیت آنها، این واحدها نیز توفیق چندانی در نیل به اهداف تعیین شده نداشته‌اند. ما تجربه فروشگاههای بزرگ در قبل از انقلاب را هم داریم، اما نوع مدیریت‌های حاکم بر این فروشگاه‌ها، آنها را ناکارآمد کرده است.
تمام این تحلیل ها درست ولی فقط همین نیست!
قطعا کسانی که در واردات نفعی دارندنخواهند گذاشت کالای تولید داخل جایگاهی در بین مصرف کنندگان پیدا کند مضاف بر اینکه استفاده از کالای داخلی نیز نیاز به فرهنگ سازی دارد که این حوزه هم بدخواهانی دارد.برای مثال صداو سیما خود مروج مصرف کالای خارجی است. وسیاستهای دوگانه ای دارد.