تعطیلی؛ سرنوشت مشترک طردشدگان رسانه‌های دیجیتال
گروه فضای مجازی: اکثر مؤسسات تولید نرمافزارهای قرآنی و مذهبی با وضع بحرانی مواجه شده‌اند که اگر دست حمایتی دولت آنها را یاری نکند، یکی پس از دیگری ورشکسته و تعطیل خواهند شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، جوامع، روزبه‌روز پیچیده‌تر و پیشرفته‌تر می‌شوند و مسائل آنها نیز عمیق‌تر، گسترده‌تر و پایدارتر از گذشته بر نهادها و سازمان‌ها تأثیر می‌گذارند. هرچند علم مدیریت بحران به کمک مدیران می‌آید تا آنها را در حل معضلات و مشکلات بحرانی سازمان‌ها، مدیران را یاری کند، اما رسیدن به یک آرامش درونی در تولید و نقش حمایت‌های دولتی از سازمان‌ها و نهادها، بی‌تأثیر نخواهد بود.
نظام جمهوری اسلامی ایران بر مبنای یک انقلاب و تحول فرهنگی شکل گرفته و ماهیت آن کاملاً متکی به یک نظام فرهنگی است و چند برابر جوامع دیگر مورد تهدید بحران‌های فرهنگی واقع شده و خواهد شد و لذا «حمایت و رسیدگی به اوضاع بخش فرهنگی» در کشور ما اهمیت حیاتی دارد.
به لحاظ ماهیت فرهنگی انقلاب و نظام اسلامی ایران و به لحاظ تفاوت اساسی فرهنگ با سیاست و اقتصاد، می‌توان گفت اتفاقات و تولیدات فرهنگی و چگونگی مدیریت آنها از جمله مهمترین مسائل کلان در جمهوری اسلامی به‌شمار می‌آید؛ چرا که فرهنگ مایه دانش، فناوری، پیشرفت و اقتدار یک ملت خواهد بود.
مشکل کجاست؟
اما در این سال‌ها با اتفاقات ناراحت‌کننده‌ای مواجه شدیم که اهمیت رسیدگی به بخش فرهنگی کشور به خصوص مؤسسات تولید نرمافزاری را بیش از پیش نشان می‌دهد. آمارها و پیگیری‌ها نشان می‌دهد مؤسسات نرمافزاری فرهنگی در سال‌های گذشته، کمترین حد تولید خود را داشته و یا اصلا تولیدی نداشته‌اند. اوضاع به حدی وخیم است که خطر تبدیل شدن مؤسسات فرهنگی به تبلیغاتی در رأس همه آنها قرار دارد و بعد از آن ورشکستگی و تعطیلی این مراکز است.
ماجرا درست از آنجایی شروع شد که در پیگیری یک گزارش، متوجه شدیم مؤسسات فرهنگی تولید نرم‌افزار در سال جاری که روبه پایان است، اثر فاخر قرآنی و دینی تولید نکرده و اگر هم محصولی تولید شده در حد و اندازه‌های تولید‌کنندگان و نیاز مخاطبان نبوده است و یا اینکه با محتوایی تکراری اما ظاهری متفاوت، ارائه شده است.
نگرانی مؤسسات نرمافزاری از مشکلات اقتصادی و نبود حمایت دولتی
این اتفاق ما را بر آن داشت تا در رابطه با علل این امر و ضعیف شدن روند تولیدات مؤسسات فرهنگی در سال جاری، پیگیری‌های را انجام دهیم. در این میان متوجه شدیم که چند مؤسسه فرهنگی تولید نرم‌افزار به کلی ورشکست و تعطیل شده‌اند و در کنار آن اکثر مؤسسات مطرح نرمافزاری به جز تعدادی از آنها از وضع بد اقتصادی و حمایت نکردن دولت و به خصوص وزارت ارشاد گله‌مندند.
باید گفت این وضع بحرانی مؤسسات فرهنگی، شاید در حال حاضر به چشم نیاید، اما مطمئناً زمانی آن را احساس خواهیم کرد که دیگر کار از کار گذشته و وضعیت فرهنگی کشور در حوزه‌های مجازی و نرمافزاری با خطر جدی روبه رو شده است.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تنها یک نظاره‌گر است
همه می‌دانیم که مؤسسات فرهنگی با هدف اجرای امور فرهنگی در کشور، تأسیس شده‌اند و با توجه به اینکه تمامی برنامه‌های این مؤسسات به واحد‌های خصوصی واگذار شده است، پس نیاز به حمایت‌های دولتی هم دارند تا بتوانند چرخه فرهنگ کشور و تولیدات خود را بچرخانند. متأسفانه مشاهده شده است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این میان تنها یک نظاره‌گر است.
اختصاص کمترین بودجه به بخش فرهنگی
جالب اینجاست که در بودجه‌بندی‌های دولتی به جای آنکه به بخش فرهنگی اهمیت داده شود از آن می‌کاهند، تا جایی که حجت‌الاسلام والمسلمین طاهری، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس در برنامه فصل نو شبکه قرآن و معارف سیما به این موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید: درست است که عدم تخصیص بودجه‌ها در تمامی دستگاه‌ها مطرح است اما در بخش فرهنگی این موضوع بیشتر دیده می‌شد به گونه‌ای که اگر در بخش‌های دیگر حدود 70 درصد بودجه به دستگاه‌ها داده می‌شود در بحث‌های فرهنگی این تخصیص به 70 درصد نخواهد رسید.
تغییر کاربری مؤسسات تولید نرم‌افزار
سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس بیان کرد: ما توقع داریم که اگر به سایر دستگاه‌ها به طور مثال 20 درصد تخصیص می‌دهند به دستگاه‌های فرهنگی و قرآنی هم 20 درصد تخصیص دهند و آن زمان ما نیز اعتراضی نداشته و می‌گوییم عدالت رعایت شده است اما شاهد هستیم که به بحث فعالیت‌های قرآنی تنها پنج درصد اختصاص داده‌اند.
این روند ضعیف حمایتی از بخش فرهنگی که مؤسسات فرهنگی هم جزئی از آن می‌شوند کار را به جایی رساند که مؤسسات فرهنگی برای تأمین نیاز‌ها و مخارج دفاتر خود، رو به سوی تبلیغی کار کردن آورده و از تولید نرمافزارهای قرآنی و فرهنگی به علت نبود حمایت، اجتناب می‌کنند.
مرکز رسانه‌های دیجیتال از مؤسسات نرمافزاری حمایت نمی‌کند
محمد خراسانی‌زاده، مدیر مؤسسه فرهنگی و نرمافزاری هنر
ناب اسلامی، علل تعطیل شدن بعضی از مراکز فرهنگی تولید نرم‌افزار را وضعیت بد اقتصادی جامعه و نبود حمایت‌های دولت و مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌داند.
وی تأکید کرد: نمی‌توان انتظار داشت که در شرایط سخت اقتصادی محصولات جدید نرمافزاری عرضه شود. اگر روال به همین منوال پیش رود تعداد مؤسسات فرهنگی که وجود دارند تبدیل به مؤسسات تبلیغاتی خواهند شد و با تبلیغات تجاری و مانند آن مجموعه خودشان را اداره خواهند کرد و در نهایت از غنا، کیفیت و کمیت محصولات فرهنگی بیش از این کاستی‌ها، کم خواهد شد.
دولت، محصولات نرمافزاری مؤسسات را خریداری نمی‌کند
مدیر مؤسسه فرهنگی و نرمافزاری هنر ناب اسلامی معتقد است: دولت، خرید‌های تعداد بالای خودش را محدود و یا به کلی حذف کرده است. مشاهده نشده است که اخیراً دولت محصولات نرمافزاری مؤسسه‌ای را خریداری کند.
خراسانی‌زاده در ادامه این را هم گفت: اگر مؤسسات نرمافزاری محصولشان به فروش برسد و بتوانند تولید محصول کنند، چرخه اقتصادی آنها می‌چرخد و می‌توانند دوباره به تولیدات جدید و ارتقای محصولاتشان بپردازند. همچنین نیروهای خودشان را اضافه کنند و کارایی‌های جدید‌تر، باکیفیت‌تر در زمینه‌های فرهنگی داشته باشند، لذا این امر مستلزم حمایت‌های دولت از بخش خصوصی مؤسسات فرهنگی و تولید نرم‌افزار است.
بعضی‌ها معتقد هستند که نه تنها حمایت‌های ضعیف دولت بلکه تحریم‌ها هم بر روند ورشکستگی مؤسسات تأثیر داشته است. حتی در سال گذشته کمیسیون برنامه و بودجه مجلس خبر از قطع بودجه جدول شماره 12 در سال 92 را داد، که در آن، بودجه 157 نهاد و مؤسسه فرهنگی‌ای که در بودجه سال 91 لحاظ شده بود، حذف شد.
این اتفاق در حالی افتاد که نیمی از سال 91 گذشته بود و هنوز بودجه مؤسسات و نهاد‌های فرهنگی حاضر در جدول 12 بودجه سال 91 و همچنین حمایت‌های مالی از پروژه‌های فرهنگی پرداخت نشده بود. بعد از آن متوجه شدیم، پرداخت این بودجه در سال جاری نیز به بهانه وجود تحریم‌ها پرداخت نشده است.
یکی از ویژگی‌های بودجه‌های جدول 12 این است که چون این موسسات و نهادها «غیر دولتی» محسوب می‌شوند، مجلس نمی‌تواند مانند بودجه‌های دولتی بر آنها نظارت کند. در صورتی که اگر در نوع هزینه شدن بودجه وزارتخانه‌ها تخلفی روی دهد، نمایندگان می‌توانند در قالب سوال یا استیضاح وزیر این موضوع را پیگیری کنند، اما بررسی نوع هزینه شدن بودجه این موسسات و نهادها مستلزم ورود سازمان بازرسی کل کشور و در برخی موارد قوه قضائیه و دیوان محاسبات است که معمولا هیچ شخص یا نهادی به دنبال این مسئله نمی‌رود.
به این ترتیب هرساله بودجه کشور در اختیار موسسات و نهاد‌هایی قرار می‌گیرد که ممکن است برخی از آنها عملا کار خاص و مهمی انجام ندهند و تنها به واسطه روابط سیاسی توانسته باشند نام موسسه یا نهاد خود را به این لیست اضافه کنند و بودجه‌ای دریافت کنند. در جدول 12 بودجه سال 91 اکثر مؤسسات فرهنگی مختلفی که در این جدول نام آنها برده شده، همیشه بین بودن آنها در این جدول، اما و اگر وجود داشته است.
فاصله گرفتن مرکز رسانه‌های دیجیتال از مؤسسات فرهنگی
از جدول که بگذریم به بحث حمایت‌های دولت از بخش خصوصی خواهیم رسید. پیگیری‌های ایکنا در این زمینه نشان داد که حمایت دولت خصوصا مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد که پیش از این با برگزاری نمایشگاه‌ها و حمایت‌های مادی و معنوی از مؤسسات، بخشی از نیاز‌های آنها را تأمین می‌کرد به کمترین حد خود رسیده است و اکثر مؤسسات در آستانه ورشکستگی هستند و مقصر اصلی این ماجرا را بحث اقتصادی و فاصله گرفتن مرکز رسانه‌های دیجیتال از مؤسسات می‌دانند.
مجتبی مطهری، مدیر مؤسسه نرمافزاری اندیشه مبنا هم بر این عقیده استوار است و می‌گوید: در سال‌های گذشته مؤسسات فرهنگی با یک بحران جدی روبه‌رو شده‌اند و دلیل اصلی آن هم مشکلات اقتصادی بود که بر کشور حاکم شده و اجازه نمی‌دهد که مردم بتوانند کالای فرهنگی خریداری کنند.
کالای فرهنگی اولین گزینه‌ای حذف شده در سبد خانوار
وی نبود بازار و وضع بد اقتصادی را یکی از دلایل مهم ورشکسته شدن مؤسسات فرهنگی تولید نرم‌افزار می‌داند و معتقد است: وقتی که وضعیت اقتصادی بد می‌شود، کالای فرهنگی اولین گزینه‌ای است که از سبد کالایی خانوار بیرون می‌رود. هنگامی که متقاضی نیست چگونه می‌توانیم محصولی را تولید و عرضه کنیم و به فروش برسانیم؟ در نهایت امکان تولید در ریسک‌های بالا از بین می‌رود.
مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که یک حالت بیگانگی با مراکز فرهنگی خصوصی پیدا کرده است. با اینکه مدیریت این معاونت چند ماهی است کار خود را آغاز کرده است و گویا در این زمینه صحبت‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی هم شده است، اما هنوز نتوانسته‌اند اقدام عملی را برای برطرف کردن این وضع انجام دهند.
حتی این روند بیگانگی در برگزاری نمایشگاه چند روز آینده رسانه‌های دیجیتال مشهود خواهد بود. بسیاری از مؤسسات فرهنگی تولید نرم‌افزار در این نمایشگاه شرکت نخواهند کرد و هزینه‌های بالای استفاده از غرفه‌های این نمایشگاه برای تولید‌کنندگانی که در حال ورشکستگی هستند و نیاز به حمایت دارند، سنگین است. در نهایت، نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد به یک الکامپ دوباره تبدیل خواهد شد.
نمونه: اماکن فرهنگی بوشهر در معرض تعطیلی
موج تعطیلی مراکز فرهنگی به شهرهای غیر از تهران هم فرود آمده است. در حالیکه استان بوشهر از جایگاه بالای فرهنگی برخوردار است و همواره در عرصه‌های مختلف فرهنگ و هنر خوش درخشیده است؛ اما همچنان از نبود زیرساخت‌هایی در این بخش رنج می‌برد. طی سال‌های اخیر در این استان، نه تنها خبری از توسعه زیرساخت‌های فرهنگ نبوده است بلکه همواره صحبت‌هایی مبنی بر تعطیلی بزرگترین مجتمع فرهنگی و هنری استان بوشهر به گوش رسیده است و شاهد چندین بار پلمپ شدن این مجتمع هستیم.
اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر هم چندین ماه است که توسط سرپرست اداره می‌شود و به نظر می‌رسد طولانی شدن دوره سرپرستی اداره کل ارشاد بوشهر عملاً انگیزه و توان متولی آن برای پیگیری مشکلات پیش پا افتاده‌ای نظیر بدهی برق - حتی در حد تعامل با آن اداره- را هم سلب کرده است. به هر حال اهالی فرهنگ استان بوشهر همچنان چشم انتظار حمایت‌های لازم و بهبود زیرساخت‌های مورد نیاز فعالیت‌های فرهنگی و هنری هستد.
مؤسسات فرهنگی نیاز به حمایت فوری دارند
آنگونه که از این گزارش مشخص می‌شود مؤسسات فرهنگی نیاز به حمایت فوری دارند تا بتوانند بار سنگین فشارهای اقتصادی را تحمل کنند و اگر این حمایت‌ها از سوی مجلس و بخصوص مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام نشود نه تنها با ورشکستگی جامعه‌ای بزرگ از تولید‌کنندگان فرهنگی و قرآنی در حوزه‌های نرمافزاری روبه رو خواهیم شد، بلکه از لحاظ اجتماعی هم بسیار از جوانان خوش‌فکر و آینده‌ساز و همچنین شاغلین در این مراکز بی‌کار خواهند شد.
با روی کار آمدن مسئولان جدید مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، انتظار می‌رود که در بخش حمایتی از مؤسسات نرمافزاری، رویه جدیدی پیش گرفته شود. این مرکز می‌تواند با راه‌اندازی بخش مرکزی برای فروش محصولات نرمافزاری فرهنگی و قرآنی در کشور، هم از لحاظ اقتصادی آنها را حمایت کند و هم در عرصه اشاعه فرهنگ کمک‌های شایانی را به جامعه داشته باشد. باید کسانی که مسئول رسیدگی به این مسائل هستند، فکری کنند.
مجلس زیرساخت‌های مناسب را فراهم کند
مجلس نیز می‌تواند با اختصاص دادن بودجه‌ای جداگانه و تولید زیرساخت‌های مناسب به بخش خصوصی از مؤسسات فرهنگی تولید نرم‌افزار حمایت کند و همچنین در اشاعه فرهنگ نرمافزاری و قرآنی در کشور تأثیرگذار باشد. با حمایت‌های دولت از این مراکز و مؤسسات، شاهد حرکت‌های جدید و تولیدات نرمافزارهای فاخر قرآنی در کشور باشیم؛ چرا که تولیدات نرمافزارهای قرآنی مخاطبان جهانی دارد.
