نگاهی به پایاننامههای دانشگاه علوم اقتصادی با گرایش اقتصاد اسلامی
گروه اقتصاد: در چند ماه گذشته، پایاننامههای متعددی در حوزه اقتصاد اسلامی در گروه اقتصاد دانشگاه علوم اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفته است که به موضوعاتی نظیر قرض‌الحسنه، بانکداری بدون ربا و مقوله عدالت اختصاص دارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در چند ماه گذشته، پایاننامههای متعددی در حوزه اقتصاد اسلامی در گروه اقتصاد دانشگاه علوم اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفته است که به معرفی سه مورد از این پایا‌ن‌نامه‌ها می‌پردازیم.
«بررسی و طراحی شاخص‌های عدالت در سهم‌بری عوامل تولید از درآمد؛ با نگرش اسلامی»
پایان‌نامه «بررسی و طراحی شاخص‌های عدالت در سهم‌بری عوامل تولید از درآمد؛ با نگرش اسلامی» که توسط سعید مهدوی‌وفا، راهنمایی حجت‌الاسلام والمسلمین سید‌محمدکاظم رجایی و مشاوره حجت‌الاسلام والمسلمین غلامعلی معصومی‌نیا نگاشته شده، مورد دیگری است که در این دانشگاه مورد دفاع قرار گرفته است.
براساس این گزارش، در بخشی از این پایان‌نامه آمده است: بررسی سهم عادلانه عوامل تولید از درآمد حاصل از تولید و تدوین شاخص‌هایی جهت سنجش آن، یکی از مهم‌ترین بحث‌های علم اقتصاد است. این امر مستلزم پیمودن مراحل چهارگانه «تبیین مفهومی عدالت»، «شناخت استحقاق عوامل تولید»، «استخراج معیارهای عدالت» و در نهایت «طراحی شاخص‌ها» است. غالب مطالعاتی که با نگاه اسلامی در این زمینه صورت گرفته، فاقد جامعیت و نظام‌مندی بوده و هیچ‌کدام شاخصی در این زمینه ارائه نمی‌کنند.
این پایان‌نامه، با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی، این فرضیه را مطرح می‌کند که از دیدگاه اسلام، عدالت در سهم‌بری عوامل تولید، مستلزم تفکیک میان عوامل تولیدی است که حق آن‌ها به عین محصول تولیدی تعلق می‌گیرد. در حالی که معیار عدالت در سهم‌بری عوامل تولید در این دسته از عوامل، اعطای عین محصول تولیدی به آن‌ها است. سهم سایر عوامل (که حقی در عین محصول تولید شده ندارند)، در قالب اجرت و سهم بازاری است.
در ادامه این پایان‌نامه عنوان شده است که اجرت و سهم بازاری، زمانی عادلانه است که معیارهای عدالت در دو سطح بازار و اقتصاد وجود داشته باشند. در طراحی شاخص عدالت در سهم‌بری عوامل تولید با رعایت همین تقسیم‌بندی به ارائه سنجه‌هایی در هر بخش پرداخته شده و در نهایت با تجمیع سنجه‌ها، شاخص نهایی عدالت در سهم‌بری عوامل تولید ارائه شده است.
«تحلیل تطبیقی مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری بدون ربا و بانکداری متعارف»
براساس این گزارش، پایان‌نامه «تحلیل تطبیقی مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری بدون ربا و بانکداری متعارف (مطالعه موردی سیستم بانکداری ایران 1390-1382)» توسط غلامرضا سرتیپی، به راهنمایی محمدمهدی عسگری و مشاوره امیرخادم علیزاده نوشته شده است.
در بخشی از این پایان‌نامه می‌خوانیم: در این پژوهش، انواع ریسک‌های موجود در نظام بانکداری و روش‌های مدیریت یا جبران آن با تکیه بر ریسک اعتباری در بانکداری بدون ربا و بانکداری ربوی مطرح و سعی بر مقایسه سیستم بانکداری بدون ربا در ایران، سیستم بانکداری بدون ربا در سایر کشورها و سیستم بانکداری ربوی در عمل دارد که در این راستا به کمک نسبت‌های مالی به بررسی این مقایسه پرداخته شده است.
همچنین آمده است: یافته‌های این پایان‌نامه نشان می‌دهد که به طور میانگین، نسبت‌های مالی مورد بررسی در بانکداری بدون ربا در ایران و بانکداری بدون ربا در سایر کشورها، عملکرد مناسب‌تری از فعالیت‌های مالی و اعتباری داشته که گویای ریسک اعتباری کمتر این دو نظام بانکداری در مقابل نظام بانکداری ربوی است.
«آسیب‌شناسی نظام قرض‌الحسنه در اقتصاد ایران و ارائه الگوی مطلوب آن»
پایان‌نامه دیگری که در این دانشگاه مورد ارزیابی قرار گرفته، «آسیب‌شناسی نظام قرض‌الحسنه در اقتصاد ایران و ارائه الگوی مطلوب آن» است که توسط روح‌الله رحیمی‌بیگدلی، با راهنمایی احمد شعبانی و مشاوره علی‌اصغر هادوی‌نیا نگاشته شده است.
هدف این پایان‌نامه، بررسی مشکلات و بحران‌هایی بوده است که نظام قرض‌الحسنه در کشور با آن مواجه است. به عبارتی دیگر، آسیب‌شناسی نظام قرض‌الحسنه، ارائه ابزارهای مالی اسلامی که مبتنی بر قرض و قابل مبادله در بازار ثانویه باشد و تفکیک حساب‌های قرض‌الحسنه به گونه‌ای که منجر به تخصیص منابع تجمیع شده به مصارف قرض‌الحسنه شود، از اهداف اصلی پایان‌نامه مذکور بوده است.
در این راستا با استفاده از روش توصیفی و تحلیل محتوای آموزه‌های دینی به تجزیه و تحلیل نظام قرض‌الحسنه در سه بخش «نظام بانکی»، «صندوق‌های قرض‌الحسنه» و «کمیته امداد امام خمینی(ره)» پرداخته و نقاط قوت و ضعف این نظام تبیین شده است. در پایان جهت اجرای هر چه بهتر نظام مذکور در اقتصاد ایران، الگوی جدیدی ارائه شده که علاوه بر قرض‌الحسنه، کمک‌های بلاعوض نیز به‌دست نیازمند واقعی برسد.
