نوروز و آئین‌های ویژه آن مورد قبول شرع بوده و مخالفتی با آن‌ها نشده است
خبرنگاران افتخاری/ حسین شرفی: نوروز و آئین‌های ویژه آن مانند هدیه‌های نوروزی، احکام آن مانند غسل، نماز و روزه مستحبی، مورد قبول شرع مقدس بوده و مخالفتی با آن‌ها نشده است.
به گزارش خبرنگار افتخاری خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، نوروز و آئین‌های ویژه آن مانند هدیه‌های نوروزی، احکام آن مانند غسل، نماز و روزه مستحبی، مورد قبول شرع مقدس شده و مخالفتی با آن‌ها نشده است زیرا مقتضای روایات، سیره معصومین(ع) و مسلمین، آرای فقها و نیز مذاق دینی، تعامل و همراهی با دیگر فرهنگ‌ها، سنت‌ها و آئین‌هاست.
عید ملی و بومی نوروز هم بدون انتساب به دین مورد قبول شرع است و موازین فقهی و اجتهادی مخالفتی با آن ندارد. نوروز، آغاز فصل بهار، سال نوی طبیعی و هنگام انتقال خورشید از برج حوت به برج حمل است. بهار، حاکی از تحول و پدیده‌ای طبیعی است. نقطه اعتدال ربیعی، آغاز بهار و فصل رویش و جان یافتن دوباره طبیعت، پس از خموشی و سکون زمستانی است.
نوروز نمونه‌ای بسیار گویا و زیبا از رستاخیز الهی و آیت بزرگ ربوبی است. «اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یُحْیِی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ الْآیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ»، سوره مبارکه حدید آیه﴿۱۷﴾، «بدانید که خداوند زمین را پس از مردگی زنده می‌کند و ما نشانه‌های (ربوبیت و قدرت خود) را برای شما بیان کردیم تا بیندیشید و به عقل دریابید».
نوروز و آئین‌های ویژه آن پیشینه‌ای بلند دارد. در طول قرن‌ها با همه فراز و فرودهایش از اعتبار خاص برخوردار است. آئین نوروزی به اعتبار همزمانی با شروع فصل پرطراوت بهار و همسویی با لطافت و نشاط، جنبش و رویش طبیعت، هنوز زنده است و متروک و مهجور نشده است.
این آئین نوروزی علیرغم برخی شک و شبهه‌ها و مخالفت بعضی در بخش‌های وسیعی از سرزمین‌های اسلامی در شرق و غرب، در مصر، بعضی نواحی عراق، ترکیه، افغانستان، پاکستان، آذربایجان و جمهوری‌های آسیای میانه دایر است زیرا واکنش شرع و شریعت در قبال آن منفی و حذفی نبوده است.
نوروز، به معنای روز نو در متون دینی (فقه و حدیث) با دو عبارت « النیروز و النوروز» یاد شده است. در چند باب فقه: 1 – طهارت (غسل)، 2- عبادات، نماز و روزه‌های مستحبی 3- معاملات، بیع نسیه، بیع سلف و نیز هدیه مطرح شده است. مرحوم کلینی (م 329 ق) در کهن‌ترین و معتبرترین متن حدیثی از کتب اربعه (اصول کافی) از حسن بن‌محبوب ( از اصحاب اجماع) نقل می‌کند که از امام صادق(ع) پرسیدند «شخصی که صاحب مزرعه بزرگی است، نوروز، کارگران و کشاورزان به رسم نوروز برای وی هدیه می‌آورند، آیا بپذیرد؟ امام فرمود آیا هدیه دهندگان اهل نماز و مسلمانند؟ عرض شد بله، امام فرمود هدیه آن‌ها را بپذیرید و در مقابل جبران و تدارک کنید».(کافی 5 / 141باب‌الهدیه)
این روایت را مشایخ سه‌گانه (یعقوبی در کافی، شیخ صدوق در من لا یحضره الفقیه و شیخ طوسی در تهذیب نقل کرده‌اند. محمدتقی مجلسی پدر علامه محمدباقرمجلسی مؤلف بحارالانوار نیز در شرح روضه این روایت را صحیح شمرده است. این روایت دلالت دارد که در آن روزگار در میان مسلمانان رسم هدیه‌های نوروزی برقرار بوده است و امام صادق(ع) اشکالی بر آن نکرده و بلکه به نوعی آن را تأیید کرده است .
شیخ صدوق(ره) نیز نقل می‌کند که «برای امیرالمؤمنین(ع) هدیه نوروزی آوردند، امام پرسید این چیست؟ عرض کردند امروز نوروز است (و این هدیه نوروزی است) حضرت فرمود (اِصنَعُوا لَنا کُلَّ یَومِ نَیرُوزا) هر روز را برای ما نوروز کنید». (من لایحضره الفقیه 3/300) بنابراین روایت، به رسم نوروزی برای امام هدیه آوردند و امام نه اصل نوروز را و نه آئین آن را رد نکردند بلکه عملاً هم تأیید کردند.
در روایت دیگر می‌خوانیم «برای حضرت علی(ع) (فالوده) آوردند، فرمود این چیست؟ عرض کردند امروز نوروز است (و این از مراسم و هدایای آن است) حضرت فرمود (فَنَیرِزوُا اِن قَدَرتُم کُلَّ یَومٍ یَعنی تَهادَوا و تَواصَلُوا فِی اللهِ) دعائم الاسلام 2/326 (اگر می‌توانید، هر روز را نوروز کنید، یعنی این سنت‌های خوب را داشته باشید، هدیه دهید و برای خدا صله رحم کنید».
در روایات بسیاری سخن از نوروز، مراسم و سنت‌های نوروزی به میان آمده که امامان آن‌ها را رد نکرده بلکه استقبال و تأیید کرده‌اند. هدایای رسم نوروزی را پذیرفته‌اند و تشویق کرده‌اند. برخی عبادات را نیز به مناسبت نوروز دستور داده‌اند چنان که در روایت مُعَلِّی بنِ‌خُنیس از امام صادق(ع) می‌خوانیم که حضرت فرمود: «چون روز نوروز شد، غسل کن و پاکیزه‌ترین لباس‌هایت را بپوش و خود را به خوش‌بوترین عطرها خوش‌بو کن و این روز را روزه باش و آنگاه که نوافل و نماز ظهر و عصر را خواندی، چهار رکعت نماز بخوان، در رکعت نخست سوره حمد و ده بار سوره قدر و در رکعت دوم سوره حمد و ده بار سوره کافرون و در رکعت سوم اول از دو رکعت دوم سوره حمد و ده بار سوره توحید و در رکعت چهارم (دوم از دو رکعت دوم) سوره حمد و ده بار سوره ناس و فلق را بخوان و پس از آن سجده شکر بجا بیاور و دعا کن که گناهان پنجاه سال بخشوده می‌شود».
بسیاری از فقها پس از شیخ طوسی در مصباح، به پیروی از او در بیشتر کتاب‌های فقهیشان به غسل و نماز و روزه نوروز در ردیف غسل‌ها، نمازها و روزه‌های مستحبی توجه کرده‌اند و در مقام اشاره به مستند آن نیز همین حدیث معلی بن‌خنیس را یادآور شده‌اند. کسی از فقها و مجتهدان که رأی و نظرش قابل اعتنا باشد، بحث مخالفت با نوروز و یا شبهه نامشروع بودن آن را مطرح نکرده است.
در روایت دیگر می خوانیم: «... و ما من یَومِ نَیرُوزٍ اِلّا و نَحنُ نَتَوَقَّعُ فیهِ الفَرَجَ لِاَنَّهُ مِن اَیّامِنا حَفِظَهُ الفُرسُ وضَیَّعتُمُوهُ ...» (وسائل الشیعه 8/173) هیچ روز نوروزی نیست مگر آنکه ما اهل‌البیت توقع داریم که روز فرج و ظهور قائم ما باشد، زیرا آن روز از ایام ماست، فارسیان آن را حفظ کردند و زنده نگه‌داشتند اما شما عرب‌ها آن روز را ضایع کرده و نادیده گرفتید».
حق این است که به جای تکفیر و تحریم و برخورد حذفی، سنت‌های مباح و قابل قبول را حفظ کنیم در چهاچوب شرع هدایت کرده و زنده نگه‌داریم و به نام دین در برابر سنت‌های ملت‌ها نایستیم. مانند شرع مقدس با سعه صدر و درایت کافی آن‌ها را تأیید و مدیریت کنیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسین شرفی، نویسنده و استاد حوزه و دانشگاه
