تعطیلات تابستان؛ فرصتی برای دعوت نوجوانان به حوزه‌های علمیه
گروه مؤسسات قرآنی مردم‌نهاد: حجت‌الاسلام قرائتی بر بهره‌گیری علمی از فرصت تابستان و تعطیلات تأکید کرد و گفت: باید با بهره‌گیری علمی از فرصت تابستان و تعطیلات، از نوجوانان برای ورود به حوزه‌های علمیه دعوت کرد.
به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا)، برنامه درس‌هایی از قرآن، با موضوع «امام باقر(ع)، احیاگر قرآن و سنّت»، پنجشنبه، 11 اردیبهشت‌ماه با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی برگزار شد.
از جمله عناوین این برنامه می‌توان به سلام پیامبر اکرم(ص) به امام باقر(ع)، بهره‌گیری امام باقر(ع) از فرصت تغییر حکومت، رفتار امام باقر(ع) با خانواده، مدارا با خانواده در امور مباح، بهره‌گیری علمی از فرصت تابستان و تعطیلات، دعوت از نوجوانان برای ورود به حوزه‌های علمیه و ارزش و آثار کار و تلاش اشاره کرد.
حجت‌الاسلام قرائتی در ابتدای این برنامه با اشاره به فضایل ماه رجب، گفت: ماه رجب، زمینه‌ای برای ماه شعبان، ماه شعبان نیز زمینه‌ای برای ماه رمضان است، یعنی مثل هواپیما در فرودگاه یک باندی است که این باند زمینه‌ای است برای اینکه این موتور گرم شود و حرکت کند، رجب مقدمه است به خصوص شب جمعه اول ماه رجب، «لیلة الرغائب» است که ویژگی‌های خاصی دارد، خدایا تمام خیرات و برکات رجب، شعبان و رمضان را نصیب همه ما بفرما.
سلام پیامبر اکرم(ص) به امام
وی در ادامه اظهار کرد: امام باقر(ع) کسی بود که پیغمبر(ص) به جابربن عبدالله انصاری گفت: زمانی که من نیستم، امیرالمؤمنین(ع) هم نیست، امام حسن(ع) هم نیست، امام حسین(ع) هم نیست، تو اینقدر عمر میکنی که امام باقر(ع) را می بینی، سلام مرا به امام باقر(ع) برسان.
این مفسر قرآن ضمن گرامیداشت روز کارگر، عنوان کرد: روزی امام باقر(ع)، بیل دست گرفته بود، اطراف مدینه کار می کرد، یک نفر گفت: ببین چقدر پسر پیغمبر(ص) برای دنیا حرص می‌زند، با این بدن در هوای داغ مدینه بیل دست گرفته و کشاورزی می‌کند. گفت: بروم او را نصیحت کنم. رفت و گفت: آقا، الآن اگر عزرائیل بیاید، و در چه حالی هستی؟ گفت: در بهترین حال هستم، کار عبادت است، بیل دست من است و بهترین حالت را دارم.
وی با اشاره به مقام معلم، بیان کرد: باقر از «بقر» یعنی شکافنده، می‌آید، قایق به نوعی ساخته شده است که بتواند آب را بشکافد، نوک هواپیما این‌طور است که بتواند هوا را بشکافد، باقرالعلوم یعنی علم را می‌شکافد. امروزی‌ها به این عمل، پژوهش و آخوندها، اجتهاد می‌گویند، اجتهاد، استنباط و پژوهش، یعنی از دل حرف، حرف دربیاوریم، شما از درون جمادات، انرژی هسته‌ای را استخراج می‌کنید، باقرالعلوم، یعنی شکافنده علم است.
حجت‌الاسلام قرائتی با ذکر مثالی افزود: شما الآن لباس‌هایی که پوشیدید، خیلی‌هایش از نفت است، یعنی بشر توانست نخ را از شکم نفت بیرون بکشد، باقرالعلوم، یعنی علوم را می‌شکافد و از آن نکته درمی‌آورد، قدیم اگر می‌گفتند: نفت چیست؟ می‌گفتیم: همین که در چراغ است، امروز دنیای پتروشیمی از نفت چیزهای بسیاری استخراج کرده، این بخاطر «باقرالعلم» است.
وی با بیان این که کار علمی امام باقر(ع) تأسیس حوزه علمیه بود، اظهار کرد: آغاز فرهنگ و نشر شیعه از زمان امام باقر(ع) شروع شد، چون امیرالمؤمنین(ع) که 25 سال در خانه بود، فرمود: به قدری در این 25 سال غصه خوردم، مثل آدمی که تیغ در چشمش و استخوان در گلویش است، 25 سال حضرت علی(ع) این طور زندگی کرد، بعد هم که حکومت دستش آمد، چهار، پنج سال، جنگ خوارج، جنگ نهروان، جنگ صفین با قاسطین و مارقین و غیره بود و چه مشکلاتی داشت.
بهره‌گیری امام باقر(ع) از فرصت تغییر حکومت
این مفسر قرآن گفت: حکومت و قدرت به دست امام حسن(ع) نیامد، امام حسین(ع) را شهید کردند، در زمان امام سجاد(ع) خفقانی بود که هیچ کاری نمی‌توانست کند، جز اینکه از لابه‌لای دعاها حرفش را بزند، یا از لابه‌لای اینکه برده بخرد، در خانه با برده‌ها کار می‌کرد و شب عید فطر آزادشان می‌کرد، یک دانشکده سری تحت پوشش برده‌داری بود، یعنی خفقان در خفقان در خفقان! ولی حکومت بنی‌امیه بحمدالله سرنگون و تضعیف شد، بنی‌عباس روی کار آمدند، آنها نمی‌خواستند مثل بنی‌امیه شوند، اول کار، تظاهر به اسلام می‌کردند، تظاهر به عشق اهل بیت(ع) می‌کردند، در این تظاهر، یک مقدار از فشارها برداشته شد و امام باقر(ع) حوزه تشکیل داد.
وی با اشاره به این که بخش اعظم فرهنگ دینی از امام صادق(ع) و امام باقر(ع) به ما رسیده است، افزود: امام صادق(ع) هم هرچه دارد از امام باقر(ع) است، یک کد هم بدهم، این کد هم کد خوبی است، چون بعضی‌ها متأسفانه امور تربیتی یا در مسجدها، انجمن اسلامی و مسابقات دینی که می‌گذارند، می‌گویند: این حدیث از امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) است، این حدیث از امام حسن(ع) یا امام حسین(ع) است؟ اصلاً سؤال غلط است، مثل اینکه بگوییم: شما نماز جمعه آمدی، با کدام شیرها وضو گرفتی؟ اصلاً آب همه لوله‌ها یکی است، حدیث داریم آنچه ما می‌گوییم از پدرمان است، آنچه پدر ما می‌گوید، از جد ماست، همین طور یکی یکی آنچه می‌گوییم، از پیغمبر(ص) است، پیغمبر(ص) نیز هرچه می‌گوید، از خداست، یعنی دنبال نکنید حدیث از کیست؟ و لذا کسی پرسید: آقا من یک حدیث شنیدم، نمی‌دانم از امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) است؟ فرمود: به هرکس می‌خواهید نسبت بدهید، این که این سخن از امام باقر(ع) یا امام صادق(ع) است، نیاز به بررسی ندارد.
رفتار امام باقر(ع) با خانواده
حجت‌الاسلام قرائتی با بیان این که کار کلیدی امام باقر(ع)، تأسیس حوزه علمیه بود، گفت: در مسأله علمی، باقرالعلم، شکافنده علم بود و در مسائل خانوادگی، همسرداری‌اش خیلی عالی بود، می‌گوید: یک روز مهمان امام باقر(ع) شدم، مرا در یک اتاقی برد، دیدم خیلی اتاق شیکی است، فرش و پرده دارد و خیلی لوکس است، با خودم گفتم: امام باقر(ع) چه اتاق لوکسی دارد؟ امام باقر(ع) دید از نگاه‌هایی که من می‌کنم، می‌خواهم بگویم: چرا چنین است، به او گفت: شما فردا هم منزل ما تشریف بیاورید، این مهمان فردا هم آمد، او را در یک اتاق بسیار ساده برد، گفت: آن اتاق برای خانم من است، خانم من از من مهریه می‌خواسته، گفته مهر من را بده، من هم مهرش را دادم، مهریه را که دادم، خانم رفته اتاقش را شیک کرده است، من هم او را آزاد گذاشتم، ملک خودش است می‌خواهد شیک باشد.
وی تصریح کرد: از این داستان، چند مورد را یاد می‌گیریم، اول اینکه اگر کسی سوء ظن برد، سریع برطرف کنیم، امام باقر(ع) فرمود: فردا هم بیا، دوم اینکه اگر پول داری و خانم می‌گوید، بده، مهر او را بده، سوم اینکه زن مالکیت و اختیار دارد و لذا حدیثی داریم، «المرء یأکل بشهوة اهله» یعنی مرد خوب کسی است که به میل خانم غذا بخورد.
این مفسر قرآن بیان کرد: خدمت آیت‌الله العظمی اراکی رفتیم، گفتیم: ما هرچه می‌گوییم: باید عمل کنیم، گفت: حداقل یک مقدارش را عمل کن. کفاش باید یک جفت کفش پای خودش باشد، حالا لازم نیست همه کفش‌هایی که می‌دوزد، خودش پا کند، ولی حداقل نباید پا برهنه هم باشد، ما گاهی این‌طور هستیم، خانم می‌گوید: بیا غذا بخور، می‌گویم: من سیر هستم! می‌گوید: اگر هم سیر هستی برو یک مقدار بخور.
وی در ادامه افزود: می‌دانید امام خمینی(ره) چطور افطار می‌کردند؟ یک برنامه افطاری، تلویزیون نشان داد، همه شخصیت‌های مملکت بودند، امام(ره) نماز مغرب ماه رمضان را خواندند، نشستند، رهبر معظم انقلاب اسلامی هم کنار ایشان بودند، تلویزیون شب‌ها این برنامه را نشان می‌داد، بعد یک مقدار آب جوش خوردند و گفتند: روزه شما قبول، خوش آمدید، رفتند کنار همسرشان غذا خوردند. حدیث داریم که ببینید همسرتان چه غذایی دوست دارد، اگر می‌گوید: عدسش را زیاد کن، چای را این‌طور بریز، آزادش بگذارید، خیلی از حرف‌هایی که پیش می‌آید، برای همین است.
مدارا با خانواده در امور مباح
حجت‌الاسلام قرائتی با اشاره به نکته‌ای برای همسرداری اظهار کرد: گاهی خانم یک نظری دارد، آقا هم یک نظری دارد، اول اینکه کوتاه بیایید، دوم اینکه اگر خیلی حرفت را حق میدانی، خانم هم خیلی حرفش را حق می‌داند، با هم گفت‌وگو کنید، اگر گفت‌وگو نشد، به جرّ و بحث نکشید، شما می‌گویید: مراغه برویم، او می‌گوید: سبزوار برویم، قرعه‌کشی کنید، با قرعه تمامش کنید، یعنی ادامه ندهید. گاهی وقت‌ها یک جایی می‌روید، می‌بینید این زن و شوهر دو، سه روز با هم چانه می‌زنند که عروسی‌اش سه‌شنبه باشد، یا چهارشنبه باشد، اول خانه عمه تو برویم یا خانه عمه من برویم؟ فرش بخریم یا مبل بخریم؟ زمین بخریم یا ماشین را عوض کنیم؟ بحث نکنید، یک نفر کوتاه بیاید، ما فکر می‌کنیم اگر کوتاه بیاییم، شکست خوردیم، نه، کوتاه آمدن، شکست خوردن نیست.
وی با ذکر حدیثی از پیغمبر(ص) گفت: پیغمبر(ص) می‌گوید: «أَمَرَنِی رَبِّی بِمُدَارَاةِ النَّاس» (بحارالانوار/ج2/ص69) ما که پیغمبر هستیم به ما دستور دادند که با مردم کوتاه بیاییم. اصلاً چرا می‌گوییم: قرآن نازل شد؟ «نَزَلَ» یعنی پایین آمد، شما از قرآن که بالاتر نیستی، قرآن نازل شد، یعنی قرآن پایین آمد، تو هم پایین بیا، امام باقر(ع) مؤسس حوزه علمیه بود، خواسته‌های حلال همسرش را تأمین می‌کرد.
بهره‌گیری علمی از فرصت تابستان و تعطیلات
این مفسر قرآن ضمن ارائه پیشنهاد به مسئولان حوزه در ایام تابستان، عنوان کرد: به مسئولان حوزه پیشنهاد می‌کنم که از فرصت تابستان بیشترین استفاده را بکنند، خودم هم به این امر عمل کردم، من بالای پنجاه سال است که طلبه هستم، یکسال هم تابستان را تعطیل نکردم، جمعه‌ها هم مباحثه نهج‌البلاغه را برگزار می‌کردیم، چون نهج‌البلاغه درس رسمی حوزه نبود، با رفقا قرار گذاشته بودیم، جمعه‌ها مباحثه نهج‌البلاغه را داشته باشیم. بیاییم یک مقدار تابستان‌ها را زنده کنیم، اقتصاد ما مقاومتی هست و باید همه کمک کنیم، یکی از راه‌هایش این است که بیاییم و جلوی تلف شدن را بگیریم و برنامه‌ریزی کنیم.
وی با اشاره به نکته‌ای درباره ماه رمضان، گفت: من یک موضوعی را 34 سال است که گفتم، کسی گوش نداده است، یعنی هرسال در تلویزیون گفتم، امسال هم از الآن می‌گویم، بسم الله الرحمن الرحیم، شهرداری‌ها! فرمانداری‌ها! امت حزب‌الله! کنار تنور آتش، ایستاده و روزه گرفتن مشکل است، یک تدبیری بیاندیشید که نانواها ماه رمضان، شب نان بپزند، هرکس می‌خواهد نان بخرد، بعد از افطار بخرد تا فردا شب. برخی می‌گویند، آدم می‌خواهد نان تازه بخورد، میدانی چند هزار نفر نانوا اذیت می‌شوند، بعضی‌ها روزه می‌گیرند، ولی در حد مرگ می‌روند و می‌آیند، مگر روزه گرفتن برّ نیست، «وَ تَعاوَنُوا عَلَى الْبِر» (مائده/2) نانواها را کمک کنید، مسئولان مملکت ما یک تدبیری بیاندیشند که نانواها بعد از افطار نان بپزند، ماه رمضان مردم نان تازه نخورند ولی در عوض چند هزار نانوا روزه می‌گیرند.
دعوت از نوجوانان برای ورود به حوزه‌های علمیه
حجت‌الاسلام قرائتی ضمن تبریک میلاد امام باقر(ع) با اشاره به نکته ای به آقایان، بیان کرد: مردم کره زمین یا تولید، یا توزیع و یا مصرف می‌کنند، آقازاده‌ها بیایید طلبه شوید، چرا؟ برای اینکه اگر مطهری شدید، تولید علم می‌کنید، اگر مطهری نشدید، قرائتی یا طلبه می‌شوید، کتاب‌های مطهری را بخوانید و با بیان و قلم توزیع کنید. اگر نه استعدادی برای تولید داشتید، نه قلم و زبانی برای توزیع داشتید، لااقل یاد می‌گیرید، خودتان عمل می‌کنید.
وی با ذکر حدیثی افزود: حدیث داریم خوشا به حال کسی که «عالمٌ» یعنی تولید علم کند، «ناطقٌ» با نطقش توزیع کند، «عَالِمٌ یُنْتَفَعُ بِعِلْمِه» (بحارالانوار/ج2/ص18) طلبه شوید، خیلی طلبه کم داریم، منتهی به اجبار نه، اگر بچه علاقه ندارد، هیچی! ولی اگر علاقه دارد، به او کمک کنیم، این که حالا دیپلم بگیرد، لازم نیست بگیرد، از سیکل طلبه شود، دیپلمش را بعد می‌گیرد، چون ممکن است دیپلم بگیرد و دانشگاه برود، سیمانش سفت شود، سیمانش سفت شود، دیگر کاشی روی آن نمی‌چسبد، بعضی چیزها را همان لحظه باید استفاده کرد.
این مفسر قرآن تصریح کرد: به عنوان مثال یک کسی خنده‌اش گرفته است، می‌گویند، چرا می‌خندی؟ می‌گوید، خوب خنده‌ام گرفته است. نخیر! شما یک ساعت و بیست دقیقه دیگر بخند، خوب یک ساعت و بیست دقیقه دیگر آدم خنده‌اش نمی‌گیرد، یا مثلاً دختر خواستگار دارد، نخیر! باشد بعد از لیسانس ازدواج می‌کنیم، بعد از لیسانس ممکن است خواستگارش کم شود، اصلاً ممکن است فوق لیسانس بگیرد، دیگر خواستگار پیدا نشود، آدم یک مدتی خواستگار دارد، بعداً دیگر این خواستگارها کم می‌شوند.
ارزش و آثار کار و تلاش
وی با اشاره به داستانی از امام باقر(ع) گفت: یک کسی خواست امام باقر(ع) را تحقیر کند، گفت: مادرت آشپز است، بچه آشپز! فرمود: الحمدلله، آشپزی هنر است. یک بار هم معاویه نامه نوشت امیرالمؤمنین(ع) را تحقیر کند، فرمود: تو می‌خواهی تحقیر کنی ولی مرا تکریم کردی، این عیبی که بر من گرفتی، عیب نیست، این برای من کمال است. یک خانم لیسانسه خوب است بتواند، خوب غذا درست کند، خیاطی کند، قالیبافی کند، جاجیم‌بافی کند، صنایع دستی هنر است، کار کردن هنر است. آیا زن هم باید کار بکند؟ بله، کار، زن و مرد ندارد، منتهی کار زن باید مناسب با بدنش باشد.
حجت‌الاسلام قرائتی با بیان فواید و برکات کار، تصریح کرد: شکوفا شدن استعدادها؛ کار نیکو کردن از پر کردن است، کار برای سلامتی، پر کردن ایام فراغت، خوب است این پوستر شود و یک جاهایی زده شود، مانع فتنه و فساد، همسر پیغمبر(ص)، ام سلمه کار می‌کرد، گفتند: شما همسر پیغمبر(ص) هستی، زشت است کار کنی، فرمود: زن و مرد بیکار باشند، فتنه می‌کنند.
وی بیان کرد: کار موجب توسعه اقتصادی، رشد اقتصادی، عزت و خودکفایی می‌شود، آدمی که پول دارد و کار دارد به دیگران هم کمک می‌کند، کمک علمی، فنی، مالی، به دیگران، چون پول در دستش است، می‌تواند حرف‌هاش را به دیگران یاد بدهد، تشکر از خداوند، کسی که خدا به او بازو و عقل داده است، از بازو و فکرش استفاده می‌کند، یعنی شکر عملی کرده است، نشاط و شادابی، آدم‌های بیکار بیشتر افسردگی دارند و کار سبب تولید بیشتر می‌شود، تولید که بیشتر شد، جنس فراوان‌تر و ارزان‌تر می‌شود. اگر مردم کار کنند تولید بیشتر می‌شود، تولید که بیشتر شد، جنس فراوان می‌شود، جنس که فراوان شد، ارزان می‌شود.
این مفسر قرآن درباره حقوق کارگر، عنوان کرد: اول اینکه باید با کارگر طی کرد، چون اگر با او طی نکنی، تا شب می‌گوید: چقدر به من خواهند داد؟ از اول بگو: آقا این مبلغ است که خیالش راحت شود. از اول بگو: چقدر به شما بدهم، بعد وقتی طی کردی، «وَ یَزیدُهُمْ مِنْ فَضْلِه» (نساء/173) آیه قرآن است. می‌گوید: از خدا یاد بگیرید. فلان مقدار را طی کنید، غروب که شد یک چیزی به او اضافه بدهید، سریع هم بدهید. حدیث داریم قبل از آنکه عرقش خشک شود، به او بدهید، کارگر هم باید کار را به نحو احسن انجام بدهد.
وی با ذکر حدیثی از امام باقر(ع) افزود: امام باقر(ع) فرمود: هرکس در کار کردن دنیا تنبل است، در کار آخرتش تنبل‌تر است. اگر از یک کاری خسته شدید، بیکار ننشینید، کارتان را عوض کنید. «فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ» (شرح/7)، «فرغت» یعنی از یک کار فارغ شدی، «فانصب» یک کار نو شروع کن. اگر کار با شرایط نباشد، بیهوده است. آیه‌اش را بخوانم، می‌گوید: «عَامِلَةٌ» یعنی عمل می‌کند، صبح تا شب جان می‌کند، 16 ساعت کار می‌کند، «نَّاصِبَةٌ» (غاشیه/3) یعنی خیلی هم سختکوش است، «عَامِلَةٌ نَّاصِبَةٌ» اما چون کج می‌رود، «تَصْلىَ نَارًا حَامِیَةً» (غاشیه/4) به جهنم می‌رود.
حجت‌الاسلام قرائتی گفت: مثل کسی که بدون پروانه ساخت، خانه می‌سازد، کلی زحمت می‌کشد، بعد هم شهرداری با بولدیزر خراب می‌کند، «عَامِلَةٌ» پول داده است، «نَّاصِبَةٌ» جان کنده است، اما «تَصْلىَ نَارًا حَامِیَةً» سوره غاشیه است. «عَامِلَةٌ نَّاصِبَةٌ» یعنی روزی 16 ساعت کار می‌کند، اما برای خدا نیست، برای ریا است، روی فرم و قانون نیست. صبح تا شب نماز می‌خواند، اما نماز غلط می‌خواند، مثل استخری است که آب درونش می‌ریزند، ولی کف استخر سوراخ است، صبح تا شب پول آب و برق داده است، ولی استخرش آب ندارد، می‌گویند: وقت تمام شد.
وی با اشاره به این که در کار، مهم کیفیت است و خیلی نباید کار کرد، اظهار کرد: امام رضا(ع) فرمود: هر کاری می‌کنید، یک ساعتی را برای کار بگذارید، ساعتی را هم برای لذت و تفریح بگذارید، ساعتی هم برای عبادت بگذارید، تقسیم کار کنید، شبانه‌روز کار نکنید، تنوع در کار باشد. روایت داریم اگر کسی از بازوی خودش کار کند، «مَرَّ عَلَى الصِّرَاطِ کَالْبَرْقِ الْخَاطِف»(وسایلالشیعه/ج8/ص307) مثل برق از پل صراط رد می‌شود و روز قیامت باانبیاء محشور می‌شود. حضرت امیر(ع) هم با دسترنج خودش هزار برده را آزاد کرد.
این مفسر قرآن در پایان گفت: خدایا ایمان کامل، بدن سالم، عقل قوی، علم مفید و عمر با برکت نصیب ما بفرما، مسأله هوای خنک را گفتم یک برنامه‌ریزی کنیم «رِحْلَةَ الشِّتاءِ وَ الصَّیْفِ» (قریش/2) جابه‌جا شویم، از فضاهای خنک، مدارس، حسینیه‌ها، مساجد، استفاده کنیم، هر سی بچه‌ای با یک مربی، از تعطیلی تابستان می‌توانیم کم کنیم، در عوض به برکاتی برسیم.
