«وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا»؛ وعده امیدبخش الهی به توکل‌کنندگان
گروه سیاسی: آیات اول سوره طلاق وعده امیدبخشى از سوى خداوند به همه پرهیزکاران و توکل‌کنندگان است که لطف الهى آنها را در بر می‌گیرد و از پیچ و خم مشکلات عبور می‌دهد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، رهبر معظم انقلاب اسلامی روز چهارشنبه، 11 اردیبهشت‌ماه با حضور در مجموعه صنعتی مپنا در فردیس کرج، از نمایشگاه توانمندی‌های متخصصان، کارشناسان و کارگران این گروه صنعتی در زمینه‌های طراحی و ساخت صنایع نیروگاهی، نفت، گاز، پتروشیمی و صنایع ریلی بازدید کردند.
ایشان با تأکید مجدد بر اعتقاد عمیق خویش درباره ضرورت تکریم کار و کارگر در فرهنگ عمومی جامعه، افزودند: «اصل کار و تلاش» در اسلام مورد احترام است و توجه اسلام به حقوق و منزلت کارگر و همه فعالان بخش تولید نیز بر همین نگاه مترقی و پیشرو استوار است.
رهبر معظم انقلاب در این زمینه به آیه 39 سوره نجم اشاره کردند. در این آیه آمده است «وَأَن لَّیْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى» (اینکه براى انسان جز حاصل تلاش او نیست).
در تفسیر المیزان ذیل این آیه آمده است: راغب مى‌گوید: کلمه (سعى) به معناى راه رفتن تند و سریع است، اما نه به حدى که دویدن بـر آن صدق کند، ولی در مطلق جد و جهد در هر کارى چه خیر و چه شر نیز استعمال می‌شود، از آن جمله در قرآن آمده است «و سعى فى خرابها» که البته باید اضافه کنیم که استعمالش در جد و کوشش در هر کار استعمال لغوى نیست، بلکه استعاره‌اى است.
و لام در کلمه (للانسان) لام ملک حقیقى است، مانند ملکیت انسان نسبت چشم و گوش و سایر اعضایش، نه مانند ملکیتش نسبت به خانه و فرش که ملکیتى است اعتبارى و به معناى جواز تصرف. و چون انسان ملکیت حقیقى، مالک اعمال خویش است پس مادامى که انسان هست آن عمل هم هست، و هرگز به طبع خود از انسان جدا نخواهد شد، بنابراین بعد از انتقال آدمى به سراى دیگر، تمامى اعمالش چه خیر و چه شر چه صالح و چه طالح با او خواهد بود، این معنای ملک حقیقی است، و اما آنچه که انسان ملک خود می‌پندارد، مال و فرزندان و زخارف و زینت‌هاى زندگى دنیا و جاهى که در ظرف اجتماع از آن خود مى‌داند، و رابطه‌اى میان آنها و غیر خود نمى‌بیند، هیچ‌یک از اینها ملک حقیقى آدمى نیست (چون قوام هستیش به هستى آدمى نیست، فرش مى‌سوزد صاحبش همچنان هست، صاحبش مى‌میرد فـرش همچنان هست)، بلکه ملکى است وهمى و اعتبارى (که زندگى در اجتماع ناگزیرش کرده چنین رابطه‌هایى را قائل شود) و این ملک تا دم مرگ با آدمى هست، همین که خواست به دارالخلود و عالم آخرت منتقل شود به دست دیگرى مى‌سپارد.
پس معناى آیه چنین شد که هیچ انسانى هیچ چیزى را به ملکیت واقعى مالک نیست، تا اثر آن ملکیت که یا خیر است یا شر یا نفع است یا ضرر عایدش شود، مگر آن عملى را که کرده و جد و جهدى که نموده، تنهـا آن را دارا است، و اما آنچه دیگران کرده‌اند اثر خیر یا شرش عاید انسان نمى‌شود.
در تفسیر نور نیز در مورد این آیه آمده است: «أَنْ»: حرف مخفف از مثقله است. «مَا سَعی»: واژه (ما) مصدریه است. یعنی جز سعی و تلاش خود انسان، بهره دیگری ندارد. می‌تواند موصوله هم باشد. یعنی جز آنچه برای آن تلاش کرده و انجام داده است، پاداش دیگری ندارد.
رهبر معظم انقلاب همچنین در بخش دیگری، خودباوری، اعتماد به نفس و اعتماد به کمک‌های الهی را عوامل مهم مدیریت جهادی خواندند و افزودند: توکل به پروردگار و درخواست کمک از او، یقیناً عنایت و یاری الهی را حتی از راه‌هایی که در محاسبات قابل پیش‌بینی نیست جلب می‌کند.
بخشی از آیات 2 و 3 سوره طلاق سند قرآنی این بیانات بود. جایی که خداوند متعال می‌فرماید «وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا؛ وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ؛ و هر کس از خدا پروا کند [خدا] براى او راه بیرونشدنى قرار مىدهد؛ و از جایى که حسابش را نمىکند به او روزى می‌رساند».
در تفسیر المیزان در مورد این بخش از آیات آمده است: کسی که از خدا پروا داشته باشد و ملتزم به اوامر و نواهی پروردگار باشد، خداوند برای او راه نجاتی از مشکلات حیاتش فراهم می کند، چون دین و شریعت اموری فطری بشر هستند و سعادت دنیا و آخرت او را تأمین می‌کنند و خدا دین، شریعت، همسر، مال و هر چیز دیگری که مایه ادامه حیات و بقاء بشر باشد، از راهی که خود او احتمالش را هم نمی‌دهد برایش مهیا کرده و او را روزی می‌بخشد، یعنی مؤمن در اثر خداترسی از زندگی و نعمات آن محروم نمی‌شود، بلکه رزق مادی و معنوی او، از ناحیه خدای متعال ضمانت شده و خداوند آن را تأمین می‌کند.
در تفسیر نمونه نیز آمده است: خداوند ضمانت کرده که هرکس توکل کند، درنمی‌ماند، و خداوند قادر بر انجام این ضمانت است.
درست است که این آیات در مورد طلاق و احکام مربوط به آن نازل شده، اما محتواى گستردهاى دارد که سایر موارد را نیز شامل می‌شود و وعده امیدبخشى است از سوى خداوند به همه پرهیزکاران و توکل‌کنندگان که سرانجام لطف الهى آنها را می‌گیرد، و از پیچ و خم مشکلات عبور می‌دهد، و به افق تابناک سعادت رهنمون می‌شود، سختی‌هاى معیشت را برطرف می‌سازد و ابرهاى تیره و تار مشکلات را از آسمان زندگى آنها کنار می‌زند.
